Milletlerarası Özel Hukuk Bağlamında Blockchaın

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet ÇOĞALAN

İÇİNDEKİLER

Sayfa

TEŞEKKÜR  5

İÇİNDEKİLER . 7

ŞEKİLLER LİSTESİ . 12

KISALTMALAR LİSTESİ  13

GİRİŞ 15

GENEL OLARAK BLOCKCHAİN TEKNOLOJİSİ . 21

2.1. Blockchain Teknolojisine İlişkin Temel Kavramlar . 22

2.2. Blockchain Teknolojisinin Temel Yapısı . 24

2.3. Teknik Yapısı  27

2.3.1. Blockchain Madenciliği  27

2.3.2. Hash Oluşumu  28

2.3.3. Blokların oluşumu  30

2.3.4. Blockların Blockchain Üzerinde Çalışması  33

2.3.5. Dağıtık Ağ Yapısı . 35

2.3.6. ‘Blockchain’ Sisteminin Temel Yapı Taşları  37

2.4. Gelişim Süreci ve Kullanım Alanları . 38

2.4.1. Ortaya çıkışı . 39

2.4.2. Olumlu ve Olumsuz Yanları  41

2.4.2.1. ‘Blockchain’ sisteminin olumlu yanları  41

2.4.2.1.1. Dağıtık yapının güvenlik ve şeffaflık sağlaması  41

2.4.2.1.2. Değişmezlik  42

2.4.2.1.3. Aracı kurumlara ihtiyaç olmaması . 43

2.4.2.2. Olumsuz yanları . 43

2.4.2.2.1. Sisteme dışardan müdahale olasılığı  43

2.4.2.2.2. Veri değişiminin olmaması . 44

2.4.2.2.3. Özel anahtar kullanımındaki güçlük . 44

8 İçindekiler

2.4.3. Kripto Paralar 45

2.4.3.1. Kavramsal açıdan para . 46

2.4.3.1.1. Paranın işlevleri  48

2.4.3.1.2. Paranın değerini belirleyen ölçütler . 48

2.4.3.2. Bretton Woods sistemi . 50

2.4.3.3. Kripto para çeşitleri  51

2.4.3.3.1. Bitcoin . 51

2.4.3.3.2. Ether (ETH) . 53

2.4.3.3.3. Diğer kripto paralar  55

2.4.4. Initial Coin Offer (ICO)  57

2.4.5. Akıllı Sözleşmeler  61

2.4.6. Non-Fungible Tokens (NFT)  66

2.4.7. Blockchain Teknolojisinin Kullanıldığı Diğer Alanlar . 68

2.4.8. Ülkelerin ‘Blockchain’ Düzenlemeleri ve Yaklaşımları  69

BLOCKCHAİN SİSTEMİ ÜZERİNDEN YAPILAN İŞLEMLERİN HUKUKİ YAPISI 75

3.1. Blockchain Sistemi ve Kripto Paraların Muhtelif Hukuk Dalları İle İlişkisi . 75

3.1.1. Genel Olarak . 75

3.1.2. Borçlar Hukuku Açısından Değerlendirme  75

3.1.3. Medeni Usul Hukuku Açısından Değerlendirilmesi  77

3.1.4. İcra İflâs Hukuku Açısından Değerlendirilme  78

3.2. Blockchain Sistemi ve Kripto Paraların Hukuki Yapısı . 80

3.2.1. Blockchain Sisteminin Hukuki Yapısı . 80

3.2.2. Kripto Paraların Hukuki Yapısı  82

3.2.2.1. Bitcoin’in eşya hukuku bakımından incelenmesi  84

3.2.2.2. Bitcoin’in para olarak nitelendirilmesi sorunu . 87

3.2.2.3. Kripto para cüzdanları  89

3.2.2.4. Kripto para platformları . 92

3.3. Blockchaın Sistemi Üzerinden Yapılan Bazı İşlemler ve Bu İşlemlerin Türk

Hukuku Bakımından Hukuki Niteliğinin Tespiti  94

3.3.1. Blockchain Sistemi Üzerinden Kripto Para ile Yapılan Bazı İşlemler . 94

3.3.2. Blockchain Sistemi Üzerinden Kripto Para ile Yapılan İşlemlerin Hukuki

Niteliğinin Tespiti  95

İçindekiler 9

3.3.2.1. Blockchain sistemi üzerinden kripto para transferleri ve

hukuki niteliği  95

3.3.2.1.1. Genel olarak . 95

3.3.2.1.2. Blockchain sistemi üzerinde yapılan kripto para

transferlerinin hukuki niteliğinin belirlenmesine

ilişkin farklı yaklaşımlar  95

3.3.2.1.2.1. Kripto para transferlerinin tek bir

işlem olarak değerlendirilmesi . 96

3.3.2.1.2.1.1. Genel olarak  96

3.3.2.1.2.1.2. Havale ve Blockchain

işlemleri . 97

3.3.2.1.2. Kripto para transferindeki işlemlerin

ayrı ayrı olarak değerlendirilmesi  98

3.3.2.1.2.1. Gönderici cüzdan sahibi

ile alıcı cüzdan sahibi

arasındaki ilişki  98

3.3.2.1.2.2. Cüzdan sahibi ile

platform arasındaki

ilişki 101

3.3.2.1.2.3. Platformlar arası ilişkiler 104

3.3.2.2. Kripto para alım ve satımının hukuki yapısı . 105

3.3.2.2.1. Genel olarak . 105

3.3.2.2.2. Ticari ve mesleki faaliyet gereği gerçekleştirilen

kripto para alım-satım işlemleri . 108

3.3.2.2.3. Ticari ve mesleki faaliyet gereği

gerçekleştirilmeyen kripto para alım-satım

işlemleri . 108

3.3.2.2.4. Görüşümüz. 110

3.3.2.3. Akıllı sözleşmeler ve hukuki niteliği . 110

3.4. Blockchain Sistemi Üzerinden Kripto Para ile Yapılan İşlemlerde Yabancılık

Unsurunun Tespiti . 112

3.4.1. Blockchain Sistemi Kullanılarak Yapılan Kripto Para Transferlerinde

Yabancılık Unsuru  115

3.4.2. Kripto para alım satımlarında yabancılık unsuru . 116

3.4.3. Akıllı sözleşmelerde yabancılık unsuru  117

10 İçindekiler

BLOCKCHAIN TEKNOLOJİSİ ÜZERİNDE YAPILAN İŞLEMLERE UYGULANACAK

HUKUK  119

4.1. Genel Açıklama . 119

4.2. Yeknesak Kural Oluşturma Faaliyetleri . 119

4.2.1. Uluslararası Düzeyde  119

4.2.2. Avrupa Birliği Düzenlemeleri  121

4.2.3. Amerika Birleşik Devletleri Düzenlemeleri . 122

4.3. Blockchain Teknolojisi Kullanılarak Yapılan İşlemlerin Vasıflandırılması  122

4.4. Türk Hukukuna Göre Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerinde Uygulanacak

Hukukun Belirlenmesi  126

4.4.1. Genel Bağlama Kuralı . 126

4.4.1.1. Hukuk seçimi ile uygulanacak hukukun belirlenmesi . 127

4.4.1.1.1. Hukuk seçiminin yapılış şekli  128

4.4.1.1.2. Hukuk seçiminin sınırları . 129

4.4.1.1.3. Kısmi hukuk seçimi . 130

4.4.1.1.4. Hukuk seçiminin zamanı . 131

4.4.1.2. Hukuk seçiminin bulunmadığı halde uygulanacak hukukun

belirlenmesi  131

4.4.2. Özel Bağlama Kuralları . 133

4.5. Blockchain Teknolojisi Kullanarak Yapılan Kripto Para Transferlerinde

Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi . 136

4.5.1. Genel Olarak . 136

4.5.2. Cüzdan Sahipleri ile Platformlar Arasında Uygulanacak Hukuk  136

4.5.2.1. Tarafların hukuk seçiminde bulunmaları halinde

uygulanacak hukuk . 137

4.5.2.2. Tarafların hukuk seçiminde bulunmamaları halinde

uygulanacak hukuk . 139

4.5.3. Platformlar Arasında Gerçekleşen İşleme Uygulanacak Hukuk  140

4.5.4. Alıcı Cüzdan Sahibi ile Gönderici Cüzdan Sahibi Arasındaki İlişkiye

Uygulanacak Hukuk  141

4.5.5. Transferin Tek Bir İşlem Olarak Kabul Edilmesi Halinde Uygulanacak

Hukuk . 142

4.6. Türk Hukukuna Göre Kripto Para Alım ve Satımına Uygulanacak Hukukun

Belirlenmesi  145

İçindekiler 11

4.6.1. Genel Olarak  145

4.6.2. Tarafların Hukuk Seçiminde Bulunmaları Halinde Uygulanacak Hukuk . 146

4.6.3. Tarafların Hukuk Seçiminde Bulunmamaları Halinde Uygulanacak

Hukuk . 147

4.6.3.1. Ticari veya mesleki faaliyet gereği gerçekleştirilen kripto

para alım-satım işlemleri . 147

4.6.3.2. Ticari ve mesleki faaliyet gereği gerçekleştirilmeyen kripto

para alım-satım işlemleri . 147

4.7. Türk Hukukuna Göre Akıllı Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi . 151

4.7.1. Genel Olarak  151

4.7.2. Tarafların Hukuk Seçiminde Bulunmaları Halinde Uygulanacak Hukuk . 151

4.7.3. Tarafların Hukuk Seçiminde Bulunmamaları Halinde Uygulanacak

Hukuk . 151

4.8. Blockchain Teknolojisi Kullanılarak Yapılan Sözleşmelerin Geçerliliği Hakkında

Uygulanacak Hukuk . 152

4.8.1. Sözleşmenin Maddi Varlığı ve Geçerliliği . 152

4.8.2. Sözleşmede Ehliyet ve Temsil  153

4.9. Blockchain Teknolojisi Kullanılarak Yapılan İşlemlere Uygulanacak Hukuku

Etkileyen Meseleler . 155

4.9.1. Kamu Düzenine Aykırılık  155

4.9.2. Doğrudan Uygulanan Kurallar  157

4.9.2.1. Türk hukukunda doğrudan uygulanan kurallar ve hukuki

etkisi  159

4.9.2.2. Yabancı hukukunun doğrudan uygulanan kuralları ve

hukuki etkisi . 163

4.9.3. Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik . 165

SONUÇ VE ÖNERİLER 169

KAYNAKLAR  173

12 İçindekiler

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil Sayfa

Şekil 2.1. İçerisinde herhangi bir veri bulunmayan blok. . 29

Şekil 2.2. İçerisine veri girilmiş şekilde blok . 30

Şekil 2.3. Blok numarası ve Nonce’tan oluşan blok  30

Şekil 2.4. Geçersiz blok örneği . 31

Şekil 2.5. Bloğu geçerli hale getirmek için yapılan madencilik işlemi . 32

Şekil 2.6. Madencilik sonucu geçerli hale gelen blok . 33

Şekil 2.7. Geçersiz blockchain örneği . 34

Şekil 2.8. Madencilik işlemi yapılan blockchain örneği  34

Şekil 2.9. Blockchain sisteminin oluşturduğu dağıtık ağ yapısı. 36

Şekil 2.10. Bütün düğümlerin birbirleriyle bağlantılı olduğunu gösteren örnek  38

Şekil 2.11. Merkezi ve dağıtık ağ yapıları . 42

Şekil 2.12. 2020-2021 arasında blockchain kullanılarak gerçekleştirilen işlem sayısı  45

Şekil 2.13. Dünyadaki en büyük on kripto borsası . 60

Şekil 2.14. Akıllı sözleşmelerin işleyişini anlatan örnek  66

Şekil 2.15. Kripto paraların yasaklılık durumunu ülkelere göre gösteren örnek  74

Şekil 3.1. Kağıt şeklinde kripto para cüzdanı örneği . 86