Miras Hukukunda Külli Halefiyet İlkesi
Yasemin Maraşlı Dinç
Miras hukukunun temel amacı, mirasbırakan ile mirasçıların haklarının korunmasıdır. Bu bakımdan mirasbırakan, sağlığında hiçbir işlem yapmamış olsa dahi, kendisine ait olan intikale elverişli tüm malvarlığı doğrudan mirasçılara intikal etmektedir. Bunun yanında mirasçılar ise, hiçbir işleme gerek olmaksızın mirası doğrudan kazanmaktadır. Bu durum, "miras hukukunda külli halefiyet ilkesi"nin doğal bir sonucudur.
Miras hukukunun temelini oluşturan bu ilke, Türk hukukunda ayrıntılı bir incelemeye tabi tutulmamıştır. Bu nedenle çalışmada, miras hukukunda külli halefiyet ilkesi genel hatlarıyla incelendikten sonra, intikale elverişli olan – olmayan malvarlığı ayrımı yapılarak bir değerlendirme yapılmıştır. Bu çerçevede hem Türk hukukunda hem de karşılaştırmalı hukukta son zamanlarda tartışma konusu olan dijital miras hususu ise genel hatlarıyla incelenerek kör bir nokta bırakılmamaya çalışılmıştır. Çalışmanın nihai amacı, miras hukukunun temelini oluşturan bu ilkenin daha anlaşılabilir kılınmasından ibarettir.
(Tanıtım Bülteninden)
Konu Başlıkları
Mirasın Geçişi
Külli İntikal
Miras Ortaklığı
Elbirliği ile Hak Sahipliği
İçindekiler
Önsöz ve Teşekkür 7
Kısaltmalar 13
Giriş 15
Birinci Bölüm
KÜLLİ HALEFİYET İLKESİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR VE
KÜLLİ HALEFİYET İLKESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ
I. KÜLLİ HALEFİYET İLKESİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR 17
A. Halefiyet Kavramı, Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi ve Külli Halefiyet İlkesinin Özel Hukuktaki Görünümü 17
1. Halefiyet Kavramı ve Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi 17
2. Külli Halefiyet İlkesi 18
3. Külli Halefiyet İlkesinin Özel Hukuktaki Görünümü 19
a. Türk Miras Hukukunda Külli Halefiyet İlkesi 20
b. Türk Medeni Hukukunda Külli Halefiyet İlkesi 22
c. Türk Ticaret Hukukunda Külli Halefiyet İlkesi 22
B. Külli Halefiyet İlkesinin Hükümleri 23
1. Herkesin Mutlaka Bir Külli Halefinin Olması Zorunluluğu 24
2. Terekenin Yasal ve Atanmış Mirasçılara Bir Bütün Olarak İntikali 24
3. İntikalin Ölüm Olayıyla Beraber Kanun Gereği Kendiliğinden Gerçekleşmesi 25
4. Tereke Üzerinde Elbirliğiyle Hak Sahipliği 26
5. Tereke Borçlarından Kişisel ve Müteselsil Sorumluluk 27
C. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununa Göre Külli Halefler 28
1. Kan Hısımları 30
2. Evlatlık ve Evlatlığın Altsoyu 31
3. Sağ Kalan Eş 32
4. Devlet 33
5. Atanmış Mirasçılar 34
II. KÜLLİ HALEFİYET İLKESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 35
A. Roma Miras Hukukunda Külli Halefiyet İlkesi 35
B. İslam Miras Hukukunda Külli Halefiyet İlkesi 37
C. Türk Miras Hukukunda Külli Halefiyet İlkesinin Tarihsel Gelişimi 39
1. Cumhuriyet Öncesi Dönemde 39
2. Cumhuriyet Döneminde 39
a. 743 Sayılı Türk Kanunu Medenisi 40
b. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu 42
İkinci Bölüm
KÜLLİ HALEFİYETİN SONUCU OLARAK KÜLLİ İNTİKAL
İLKESİ VE İNTİKALE ELVERİŞLİLİK
I. GENEL OLARAK KÜLLİ İNTİKAL İLKESİ 45
A. Genel Olarak Külli İntikal 45
B. İntikal Anı 45
1. Ölüm Olgusunun Gerçekleşmesi Halinde 46
2. Ölüm Karinesi ve Gaiplik 47
3. Külli İntikal İlkesinin Miras Hukukunda Geçerli Olan Diğer İntikal İlkeleriyle Karşılaştırılması 49
a. Cüz’i İntikal 49
b. Özel İntikal 53
II. İNTİKALE ELVERİŞLİLİK 56
A. İntikale Elverişli Olan Aktif ve Pasif Değerler 57
1. Taşınır ve Taşınmaz Mallar Üzerindeki Haklar ve Hukuki Durumlar 57
a. Mülkiyet Hakkı 57
b. Zilyetlik 59
c. Dijital Miras 60
2. Hukuki İlişkiler ve Statüler 68
a. Borç İlişkisi 68
b. Ortaklık Hakları 70
c. Fikri Mülkiyet Hakları 73
3. Tazminat Talepleri 74
a. Maddi Tazminat Talepleri 75
b. Manevi Tazminat Talepleri 75
B. İntikale Elverişli Olmayan Aktif ve Pasif Değerler 76
1. Mirasbırakanın Cesedi ve Organları 76
a. Mirasbırakanın Cesedi 77
b. Mirasbırakanın Organları 77
2. 6098 Sayılı TBK’da Yer Alan Şahsa Bağlı Şahsi Edimler İçeren Sözleşmeler 78
3. Kişilik Hakları 81
4. Aile Hukukundan Kaynaklanan Hukuki Statüler 81
Üçüncü Bölüm
KÜLLİ HALEFİYET İLKESİNİN ALACAKLILAR VE KÜLLİ HALEFLER BAKIMINDAN SONUÇLARI, SAKINCALARI VE
BU SAKINCALARI GİDERMEYE YÖNELİK GELİŞTİRİLEN
MEKANİZMALAR
I. MİRAS HUKUKUNDA KÜLLİ HALEFİYET İLKESİNİN ALACAKLILAR BAKIMINDAN SONUÇLARI VE ALACAKLILARIN KORUNMASI İLKESİ 85
A. Mirasbırakanın Alacaklılarının Korunması 85
B. Mirasçıların Alacaklılarının Korunması 88
C. Vasiyet Alacaklısının Korunması 89
II. KÜLLİ HALEFLERİN HAKLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 91
A. Külli Haleflerin Hakları 91
1. Tereke Mallarını Kullanma ve Bu Mallardan Yararlanma Hakkı 91
2. Dava Açma Hakkı 92
3. Denkleştirme İsteme Hakkı 94
4. Paylaşma İsteme Hakkı 95
B. Külli Haleflerin Yükümlülükleri 97
1. Tereke Giderlerini Ödeme Yükümlülüğü 97
2. Vergi Ödeme Yükümlülüğü 98
3. Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü 100
4. Vasiyet Alacaklısına Alacağını Verme Yükümlülüğü 100
III. KÜLLİ HALEFİYET İLKESİNİN SONUÇLARI 102
A. Terekenin Sahipsiz Kalmaması 102
B. Borçlu ve Alacaklı Sıfatının Birleşmesi 103
C. Borç İlişkisinin Taraflarında Kendiliğinden Değişiklik 104
IV. KÜLLİ HALEFİYET İLKESİNİN FAYDALARI 104
A. Her Mirasbırakanın Bir Külli Halefe Sahip Olması 104
B. Mirasbırakanın Hukuki Statüsünün Devam Ettirilmesi 105
C. Terekenin Sahipsiz Bırakılmaması 106
D. Alacak ve Borçların Yok Olmaması 106
V. KÜLLİ HALEFİYET İLKESİNİN SAKINCALARI VE BU SAKINCALARI GİDERMEYE YÖNELİK GELİŞTİRİLEN MEKANİZMALAR 107
A. Külli Halefiyet İlkesinin Sakıncaları 107
1. Borçlardan Kişisel Malvarlığı ile Sınırsız Sorumluluk 107
2. Mirasçıların İradesine Bakılmaksızın Kendiliğinden İntikal 108
B. Sakıncaları Gidermeye Yönelik Geliştirilen Mekanizmalar 108
1. Mirasın Reddi 108
a. Gerçek Red 108
b. Hükmi Red 111
2. Mirasın Tutulan Deftere Göre Kabul Edilmesi 112
3. Resmi Tasfiye 113
Sonuç 115
Kaynaklar 121
Kavramlar Dizini 129
