Anonim Şirketlerde Oydan Yoksunluk

Muhammed AKKUŞ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR . 19

GİRİŞ .23

BİRİNCİ BÖLÜM

ANONİM ŞİRKET PAY SAHİBİNİN OY HAKKI

OY HAKKI KAVRAMI, HUKUKİ NİTELİĞİ VE ÖZELLİKLERİ 27

Oy Hakkı Kavramı . 29

Genel Olarak . 29

Oy Hakkının Tanımı . 32

Oy Hakkının Hukuki Niteliği 34

Kullanılan Oyun İptali . 38

Genel Olarak . 38

Oyun İptalinin Genel Kurul Kararına Etkisi 39

Oy Hakkının Özellikleri . 44

Pay Sahibi Açısından Bir “Hak” Teşkil Etmesi 44

İdari Hak Olması 47

Genel Kurulda Kullanılabilir Olması. 48

Genel Olarak 48

Elektronik Genel Kurulda Oy Kullanma . 51

Esas Sermayeye Katılma Oranına Göre Kullanılabilmesi. 53

Paya Bağlı Olması 56

Müktesep Hak - Vazgeçilemez Hak Niteliği. 62

Oy Hakkının Müktesep Hak Niteliği, Nispi-Mutlak Müktesep

Hak Ayrımı ve Değerlendirmesi. 62

(1) Müktesep Hak Niteliği ve Değerlendirmesi . 62

(2) Nispi-Mutlak Müktesep Hak Ayrımı ve

Değerlendirilmesi. 66

10 İçindekiler

Vazgeçilmez Hak Niteliği ve Değerlendirmesi 68

Paydan Ayrı Olarak Devrinin Mümkün Olmaması .72

Sınırlandırılmasının Mümkün Olması.73

OY HAKKININ DOĞMASI VE KAZANILMASI 75

Oy Hakkının Doğması 75

Türk Hukukunda 75

Karşılaştırmalı Hukukta77

Oy Hakkının Aslen Kazanılması .79

Kuruluşta .79

Sermaye Artırımında83

Oy Hakkının Devren Kazanılması.88

Genel Olarak88

Çıplak Paylarda ve Nama Yazılı Pay Senetlerinde 89

Bağlı Nama Yazılı Paylarda.92

Genel Olarak 92

Kanuni Bağlam Halinde 93

Sözleşmesel Bağlam Halinde94

(1) Borsaya Kote Edilmemiş Nama Yazılı Paylarda.94

(2) Borsaya Kote Edilmiş Nama Yazılı Paylarda 97

(a) Genel Olarak 97

(b) Borsaya Kote Edilmiş ve Borsada İşlem Gören

Nama Yazılı Paylar98

Borsada İktisap Halinde 98

Borsa Dışı İktisap Halinde .102

(c) Borsaya Kote Edilmiş ve Borsada İşlem Görmeyen

Nama Yazılı Paylar104

Hamiline Yazılı Pay Senetlerinde .106

İKİNCİ BÖLÜM

ANONİM ŞİRKET PAY SAHİBİNİN OYDAN YOKSUNLUĞU

OYDAN YOKSUNLUK KAVRAMI VE OYDAN YOKSUNLUĞA İLİŞKİN

DÜZENLEMELER.109

Kavram 109

Oydan Yoksunluğun Türk Hukukunda Düzenlenişi .111

Hükmün Tarihi Gelişim Süreci112

İçindekiler 11

Hükmün Amacı (Ratio Legis). 114

Oydan Yoksunlukta Dar Yorum İlkesi 117

Karşılaştırmalı Hukukta Oydan Yoksunluğa İlişkin Düzenlemeler 117

İsviçre Hukuku. 117

Alman Hukuku. 118

OYDAN YOKSUNLUK HÂLLERİ VE OY HAKKININ KULLANILAMADIĞI DİĞER

DURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI119

Türk Hukukunda Oydan Yoksunluk Hâlleri. 119

Menfaat Çatışması Halinde Oydan Yoksunluk 119

Genel Olarak 119

Hükmün Kapsamı 119

(1) Kişi Yönünden  119

(a) Pay Sahibinin Kendisi ve Belirli Yakınları . 120

(b) Pay Sahibi ile Belirli Yakınlarının Ortağı Oldukları

Şahıs Şirketleri ve Hâkimiyetleri Altındaki Sermaye

Şirketleri  122

(2) Konu Yönünden . 123

(a) “Kişisel Nitelikte Bir İş veya İşlem” İfadesi ve

Kapsamı. 124

Konuyla İlgili Görüşler 124

Değerlendirme . 127

(b) Herhangi Bir Yargı Kurumu ya da Hakemdeki Dava  130

Menfaat Çatışması Hâlinde Oydan Yoksunluk İle İlgili Çeşitli

Sorunlar. 131

(1) Yönetim Kurulu Üyelerinin Seçilmesi ve Görevden

Alınmasında Oydan Yoksunluk. 131

(a) Sorunun Takdimi . 131

(b) Pay Sahibinin Kendisi veya Kendisiyle TTK m.

436/1 Kapsamında İlişkili Olan Diğer Pay Sahipleri

Hakkındaki Oylamada Oydan Yoksunluk . 132

(c) Pay Sahibi ile TTK m. 436/1 Kapsamında İlişkili

Olan ve Pay Sahibi Sıfatını Haiz Olmayan Kişiler

Hakkındaki Oylamada Oydan Yoksunluk . 134

(2) Yönetim Kurulu Üyelerinin Mali Haklarına İlişkin

Oylamada Oydan Yoksunluk  135

(a) Sorunun Takdimi . 135

(b) Konuyla İlgili Görüşler . 135

12 İçindekiler

(c) Değerlendirme .136

Pay Sahibinin Kendisi veya Kendisiyle TTK m.

436/1 Kapsamında İlişkili Olan Diğer Pay

Sahibi Yönetim Kurulu Üyeleri Hakkındaki

Oylamada Oydan Yoksunluk.137

Pay Sahibi ile TTK m. 436/1 Kapsamında

İlişkili Olan ve Pay Sahibi Sıfatını Haiz

Olmayan Yönetim Kurulu Üyeleri Hakkındaki

Oylamada Oydan Yoksunluk.138

(3) Yönetim Kurulu Üyesinin Şirketle İşlem Yapma Ve

Rekabet Yasağının Kaldırılması .138

(a) Sorunun Takdimi 138

(b) Değerlendirme .139

Yönetim Kurulu Üyelerinin Kendileri

Hakkındaki Oylamada Oydan Yoksunluk 139

Pay Sahibi ile TTK m. 436/1 Kapsamında

İlişkili Olan Yönetim Kurulu Üyeleri

Hakkındaki Oylamada Oydan Yoksunluk 140

Yönetim Kurulu Üyelerinin Birbirleri

Hakkındaki Oylamada Oydan Yoksunluk 141

İbra Oylamasında Oydan Yoksunluk 142

Genel Olarak 142

Hükmün Kapsamı .143

(1) Kişi Yönünden .143

(a) Yönetim Kurulu Üyeleri143

(b) Yönetimde Görevli İmza Yetkisini Haiz Kişiler 146

(2) Konu Yönünden 148

(a) İbra Kararında Oydan Yoksunluk149

(b) Sorumluluk Davası Açılmasına İlişkin Oylamada

Oydan Yoksunluk150

İbra Oylamasında Oydan Yoksunluk İle İlgili Çeşitli Sorunlar .152

(1) TTK m. 436/2 Uyarınca İbra Oylamasında Oydan Yoksun

Olan Kişilerin Mirasçılarının İbra Oylamasında Oydan

Yoksunluğu Sorunu.152

(a) Sorunun Takdimi 152

(b) Karşılaştırmalı Hukukta Durum 152

Alman Hukukunda 152

İçindekiler 13

İsviçre Hukukunda 153

Türk Hukukunda Durum. 155

(c) Değerlendirme  155

Oy Hakkının Kaynaklandığı Paylara Göre

Yapılması Gereken Ayrım. 155

Miras Bırakandan Kalan Paylardan Doğan Oy

Hakkının Kullanılmasında Oydan Yoksunluk  156

Mirasçıların Kendi Paylarından Doğan Oy

Haklarının Kullanılmasında Oydan Yoksunluk 157

(2) Yönetim Kurulundaki Temsilcisinin İbrasında Tüzel

Kişilerin Oy Kullanıp Kullanamayacağı Sorunu . 158

(3) Yönetim Kurulu Üyelerinin Eşleri İle Alt ve Üstsoylarının

İbrada Oy Kullanıp Kullanmayacağı Sorunu . 160

(a) Sorunun Takdimi . 160

(b) Konuyla İlgili Görüşler . 161

(c) Değerlendirme  164

(4) Bilançonun Onaylanmasına İlişkin Kararda Oydan

Yoksunluk (Örtülü İbra) 167

Karşılaştırmalı Hukukta Oydan Yoksunluk Hâlleri 169

İsviçre Hukukunda Oydan Yoksunluk Hâlleri. 169

Genel Olarak 169

Hükmün Kapsamı 171

(1) Kişi Yönünden  171

(2) Konu Yönünden . 172

Alman Hukukunda Oydan Yoksunluk Halleri 174

Genel Olarak 174

Hükmün Kapsamı 176

(1) Kişi Yönünden  176

(a) Pay Sahibi  176

(b) Temsilci 177

(c) Kefil . 179

(2) Konu Yönünden . 180

(a) İbra Oylamasında Oydan Yoksunluk 180

AktG § 136/1 Bağlamında ibra Oylamasında

Oydan Yoksunluk . 180

14 İçindekiler

İbra Kararı ile İlgili Olarak Özel Denetçi

Atanmasına İlişkin Kararda AktG § 142/1

Bağlamında Oydan Yoksunluk 183

(b) Pay Sahibinin Bir Yükümlülükten Kurtarılmasına

İlişkin Oylamada Oydan Yoksunluk 185

(c) Şirketin Pay Sahibine Karşı Bir Talepte

Bulunmasına İlişkin Oylamada Oydan Yoksunluk.186

Oy Hakkının Kullanılamadığı Diğer Durumlar ve Oydan Yoksunlukla

Karşılaştırılması .188

Oy Hakkının Donması ve Oydan Yoksunluktan Farkı .188

Oy Hakkının Donduğu Bazı Durumlar.189

Oy Hakkının Donması ile Oydan Yoksunluk Arasındaki Farklar200

(1) Kanunda Düzenlenme Şekilleri Yönünden200

(2) Oy Hakkının Kullanılamayacağı Kararlar Yönünden200

(3) Diğer Pay Sahipliği Haklarına Etkisi Yönünden201

(4) Toplantı Yetersayısının Hesaplanması Yönünden.201

Oydan Yoksun Pay Kavramı ve Oydan Yoksunluktan Farkı202

Oydan Yoksun Pay ve Türk Hukukundaki Yeri202

Oydan Yoksun Pay ile Oydan Yoksunluk Arasındaki Farklar.203

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

OYDAN YOKSUNLUĞA İLİŞKİN ÇEŞİTLİ SORUNLAR

GENEL OLARAK 205

OYDAN YOKSUNLUK KURALININ DOLANILMASI .205

Sorunun Takdimi .205

Karşılaştırmalı Hukukta Durum .207

Alman Hukukunda .207

İsviçre Hukukunda .209

Türk Hukukunda Durum ve Değerlendirme210

Düzenleme ve Kapsamı210

Oydan Yoksunluk Hükmünü Dolanma Niyeti ve Bu Niyetin İspatı.213

III. BİRLİKTE MÜLKİYET HALİNDE OYDAN YOKSUNLUK.215

Sorunun Takdimi .215

Karşılaştırmalı Hukukta Durum .216

Alman Hukukunda .216

İçindekiler 15

İsviçre Hukukunda. 218

Türk Hukukunda Durum. 219

Değerlendirme . 221

PAY ÜZERİNDE İNTİFA HAKKI BULUNMASI HALİNDE OYDAN YOKSUNLUK 222

TÜZEL KİŞİLERİN VE BU TÜZEL KİŞİLERLE İLİŞKİ İÇERİSİNDE OLAN GERÇEK

KİŞİLERİN OYDAN YOKSUNLUĞUNUN BİRBİRLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ .223

Oydan Yoksunluk Sebeplerinin Üçüncü Taraf Şirketin Şahsında

Gerçekleşmesinin Üçüncü Taraf Şirketin Ortağı Üzerindeki Etkisi . 225

Sorunun Takdimi. 225

Karşılaştırmalı Hukukta Durum. 225

Türk Hukukunda Durum ve Değerlendirme 229

Menfaat Çatışması Halinde Oydan Yoksunluğun Üçüncü Taraf

Şirketin Ortağı Üzerindeki Etkisi  229

İbra Oylamasında Oydan Yoksunluğun Üçüncü Taraf Şirketin

Ortağı Üzerindeki Etkisi . 231

Oydan Yoksunluk Sebeplerinin Üçüncü Taraf Şirketin Şahsında

Gerçekleşmesinin Üçüncü Taraf Şirketin Yöneticisi Üzerindeki Etkisi 232

Sorunun Takdimi. 232

Karşılaştırmalı Hukukta Durum. 233

Türk Hukukunda Durum ve Değerlendirme 234

Menfaat Çatışması Halinde Oydan Yoksunluğun Üçüncü Taraf

Şirketin Yöneticisi Üzerindeki Etkisi. 234

İbra Oylamasında Oydan Yoksunluğun Üçüncü Taraf Şirketin

Yöneticisi Üzerindeki Etkisi 236

Oydan Yoksunluk Sebeplerinin Üçüncü Taraf Şirketin Ortağının

Şahsında Gerçekleşmesinin Üçüncü Taraf Şirket Üzerindeki Etkisi 237

Sorunun Takdimi. 237

Karşılaştırmalı Hukukta Durum. 237

Alman Hukukunda. 237

İsviçre Hukukunda . 239

Türk Hukukunda Durum ve Değerlendirme 240

Menfaat Çatışması Halinde Oydan Yoksunluğun Üçüncü Taraf

Şirket Üzerindeki Etkisi 240

İbra Oylamasında Oydan Yoksunluğun Üçüncü Taraf Şirket

Üzerindeki Etkisi  244

16 İçindekiler

Oydan Yoksunluk Sebeplerinin Üçüncü Taraf Şirketin Yöneticisinin

Şahsında Gerçekleşmesinin Üçüncü Taraf Şirket Üzerindeki Etkisi.247

Sorunun Takdimi247

Karşılaştırmalı Hukukta Durum247

Alman Hukukunda247

İsviçre Hukukunda249

Türk Hukukunda Durum ve Değerlendirme.250

Menfaat Çatışması Halinde Oydan Yoksunluğun Üçüncü Taraf

Şirket Üzerindeki Etkisi.250

İbra Oylamasında Oydan Yoksunluğun Üçüncü Taraf Şirket

Üzerindeki Etkisi.252

OYDAN YOKSUN OLAN PAY SAHİBİNİN TEMSİLCİ ARACILIĞIYLA OY

KULLANIP KULLANAMAYACAĞI SORUNU .253

VII. OYDAN YOKSUN OLAN KİŞİNİN BİR BAŞKA PAY SAHİBİNİN TEMSİLCİSİ

SIFATIYLA OY KULLANIP KULLANAMAYACAĞI SORUNU 254

Sorunun Takdimi .254

Karşılaştırmalı Hukukta Durum .255

Türk Hukukunda Durum256

Değerlendirme 259

VIII.BÜTÜN PAY SAHİPLERİNİN OYDAN YOKSUN OLMASI HALİNDE KARAR

ALINMASI SORUNU265

Sorunun Takdimi .265

Karşılaştırmalı Hukukta Durum .265

Alman Hukukunda .265

İsviçre Hukukunda .266

Türk Hukukunda Durum267

Değerlendirme 268

OY SÖZLEŞMELERİNDE OYDAN YOKSUNLUK SORUNU 270

Sorunun Takdimi .270

Karşılaştırmalı Hukukta Durum .271

Alman Hukukunda .271

İsviçre Hukukunda .271

Türk Hukukunda Durum272

Değerlendirme 273

ÖZEL DENETÇİ ATANMASINA İLİŞKİN OYLAMADA OYDAN YOKSUNLUK277

İçindekiler 17

GENEL KURUL TOPLANTISINDA OYDAN YOKSUNLUĞUN TESPİTİ VE

UYGULANMASI SORUNU .279

Sorunun Takdimi 279

Karşılaştırmalı Hukukta Durum 279

Alman Hukukunda 279

İsviçre Hukukunda. 280

Değerlendirme . 280

XII. OYDAN YOKSUNLUĞUN YETERSAYILAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ282

Toplantı Yetersayısı Üzerindeki Etkisi. 282

Karar Yetersayısı Üzerindeki Etkisi . 283

XIII. OYDAN YOKSUNLUK HÜKMÜNE AYKIRILIĞIN SONUÇLARI .284

Genel Kurul Toplantısına Yetkisiz Katılıma İtiraz 285

Genel Kurul Kararının Hükümsüzlüğü 288

Sorunun Takdimi. 288

Konuyla İlgili Görüşler . 288

Değerlendirme 290

SONUÇ 295

KANUN DEĞİŞİKLİĞİ ÖNERİSİ .309

KAYNAKÇA 313