İnsan Hakları Ekseninde Yapay Zeka Destekli Yargı Rehberi

Muhammed Mustafa COŞAR

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. 7

TEŞEKKÜR 9

İÇİNDEKİLER  11

KISALTMALAR . 23

GİRİŞ . 25

ADALETİN GELECEĞİNE BAKIŞ 25

DEĞİŞİM NASIL BAŞLADI?. 28

DEĞİŞİMİN SINIRLANDIRILMASI: NELER DEĞİŞMEMELİ?. 31

DİJİTAL DEĞİŞİMİN SINIRLANDIRILMASINDA TEMEL PRENSİPLER VE

KONTROL LİSTELERİ 32

BİRİNCİ BÖLÜM

YAPAY ZEKÂ NEDİR? HUKUK İLE NEREDE BULUŞUR?

YAPAY ZEKÂ EKOSİSTEMİ HAKKINDA .49

1.1. DİJİTAL TOPLUMUN TEMEL DİNAMİKLERİ . 51

1.2. YAPAY ZEKÂNIN TANIMI  53

1.3. YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİSİNDEKİ GELİŞMELER . 57

HUKUKTA DİJİTAL DÖNÜŞÜM NASIL BAŞLADI? 62

YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN İŞLEYİŞİ .65

HUKUK ALANINDA KULLANILAN YAPAY ZEKÂ ARAÇLARI 67

DEĞERLENDİRME.71

İKİNCİ BÖLÜM

ADALETİN YENİDEN TASARIMI: HUKUKUN KODLARI

TASARIMIN KODLANMASI .76

1.1. DİJİTALLEŞME İLE HIZLI, DOĞRU VE ERİŞİLEBİLİR ADALET . 80

1.2. SOSYAL MEDYA VE ADALET: ALGORİTMALARLA ADALETİN

DENGELENMESİ . 82

1.3. SİBER GÜVENLİK VE ADALET: VERİ GİZLİLİĞİ VE ŞEFFAFLIK ARASINDA

DENGE 83

12 İçindekiler

1.4. HIZLI KARAR ALMA VE UYGULAMA: YAPAY ZEKÂNIN ROLÜ. 85

1.5. İNSAN HAKLARI BAĞLAMINDA . 87

1.6. ULUSLARARASI HUKUKA ENTEGRASYON . 89

1.7. KATILIMCI ADALET: DİJİTAL PLATFORMLARLA HALKIN YARGISAL

SÜREÇLERE DAHİL EDİLMESİ. 89

TEKNOLOJİ, İNOVASYON VE YARGISAL SÜREÇLERİN DÖNÜŞÜMÜ.90

2.1. DİJİTALLEŞMENİN YARGI SİSTEMİNE ENTEGRASYONU VE ALINMASI

GEREKEN TEDBİRLER  91

2.2. TOPLUMU VE BİREYLERİ DİJİTAL YARGI SİSTEMLERİNE UYUMLU HALE

GETİRME. 93

2.3. YAPAY ZEKÂ TABANLI YARGI SİSTEMLERİ İÇİN ETİK İLKELER  94

2.4. ULUSLARARASI İŞBİRLİKLERİ VE STANDARTLARIN GELİŞTİRİLMESİ 96

2.5. SOSYAL MEDYA, DİJİTAL ALGI VE ADALETİN MEŞRUİYETİ  97

2.6. YAVAŞ VE AĞIR İŞLEYEN YARGISAL SÜREÇLER: YAPAY ZEKÂ İLE HIZ VE

ETKİNLİK ARAYIŞI  98

2.7. DİJİTAL YARGIDA ERİŞİM SORUNLARI VE EŞİTLİK İLKESİNİN

GÜVENCESİ . 99

2.8. YÜKSEK MALİYET VE KAYNAK İSRAFI: DİJİTALLEŞMENİN EKONOMİK

RASYONELİ 99

2.9. ŞEFFAFLIK VE HESAP VEREBİLİRLİK EKSİKLİĞİ: DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜN

KURUMSAL TEMİNATI  101

2.10. SİBER GÜVENLİK VE VERİ YÖNETİMİ EKSİKLİKLERİ: DİJİTAL ADALETİN

KIRILGAN ALANI 102

2.11. DEĞİŞEN TOPLUMSAL BEKLENTİLERE CEVAP VEREMEME: DİJİTAL

DELİL YÖNETİMİ VE KURUMSAL UYUMSUZLUK RİSKİ 103

2.12. ESNEKLİK VE ADAPTASYON YETERSİZLİĞİ: DİJİTAL DÖNÜŞÜM

KARŞISINDA HUKUKUN KURUMSAL DİRENCİ . 105

TOPLUMSAL İHTİYAÇLARA CEVAP VEREN BİR ADALET SİSTEMİ.106

YAPAY ZEKÂ VE YARGISAL SÜREÇLER .110

4.1. HUKUKİ ARAŞTIRMA VE DELİL İNCELEMESİ 111

4.2. KARAR VERME SÜRECİNDE VERİ TABANLI ÖNERİLER. 113

4.3. YAPAY ZEKÂ DESTEKLİ KARAR TASLAKLARI VE “LEGAL PROMPTING” 114

4.4. DİJİTAL SORGULAMA VE OLAY REKONSTRÜKSİYONU  118

4.5. RUTİN VE BASİT DAVALARDA OTOMATİK KARAR VERME  119

4.6. YAPAY ZEKÂ DESTEKLİ HUKUKİ GÖRÜŞ VE TAVSİYE SİSTEMLERİ 121

4.7. VERİ ANALİZİ VE RİSK DEĞERLENDİRMESİ 123

4.8. DAVA SÜREÇLERİNİN OPTİMİZASYONU VE İŞ YÜKÜ YÖNETİMİ . 124

İçindekiler 13

4.9. ANLAŞMAZLIK ÇÖZÜMÜNDE ALTERNATİF YOLLAR SUNMA  125

4.10. ADALETİN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRİLMESİ . 126

YAPAY ZEKÂ İLE HIZLI VE DOĞRU KARAR ALMA KAPASİTESİ .126

5.1. HIZLI KARAR ALMA POTANSİYELİ . 126

5.2. TUTARLI KARARLAR ALMA YETENEĞİ  127

5.3. HIZ VE TUTARLILIĞIN MÜMKÜN OLDUĞU ALANLAR . 128

VERİSEL BİLGİNİN DEZAVANTAJLARI 128

SONUÇ: AKILLI SİSTEMLERİN YARGISAL SÜREÇLERLE ENTEGRASYONU130

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ALGORİTMALARLA ADALET: SORUŞTURMA VE

YARGILAMA SÜREÇLERİNDE YAPAY ZEKÂNIN ROLÜ

YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİNİN SORUŞTURMA VE YARGILAMA

SÜREÇLERİNDE KULLANIMI135

AKILLI İŞLEVSELLİĞİN DÖNÜŞÜMÜ.139

2.1. KARAR GEREKÇESİ OLUŞTURMA VE YARGI DİLİ

STANDARTLAŞTIRMASI  139

2.2. DELİL DEĞERLENDİRME VE OLAY ÖRGÜSÜ ANALİZİ  142

2.3. KARAR TUTARLILIĞI VE İÇTİHAT UYUMLULUĞU DENETİMİ . 143

2.4. KARARIN OLASI ETKİLERİNİ ÖNGÖREN SİMÜLASYON SİSTEMLERİ  144

2.5. SEMANTİK KARAR ARAMA VE DAVA KONUSU BENZERLİĞİ. 144

2.6. ÇOK DİLLİ CEZA YARGISI UYGULAMALARI VE OTOMATİK ÇEVİRİ. 145

2.7. DİJİTAL SÜREÇ TAKİBİ VE KURUMSAL KOORDİNASYON. 145

DEĞİŞİM GİRİŞİMLERİ 145

3.1. ÇİN HALK CUMHURİYETİ  147

3.2. AVRUPA BİRLİĞİ . 149

3.3. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ . 150

YAPAY ZEKÂ DESTEKLİ UYGULAMA ÇALIŞMALARI 153

İNSAN HAKLARI BAĞLAMINDA YAPAY ZEKÂ UYGULAMALARI.158

5.1. ÇİFT TARAFLI TEKNOLOJİ 159

5.2. SİBER GÜVENLİK VE VERİLERİN GİZLİLİĞİ İLE KORUNMASI  161

5.3. İNSAN ONURU KAVRAMI . 163

5.4. HÂKİM VE CUMHURİYET SAVCILARININ İŞ BAĞLAMINDA ÜRETİCİ

YAPAY ZEKÂ KULLANIMI  165

14 İçindekiler

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TEKNOLOJİ KARŞISINDA İNSAN ONURU: EVRENSEL STANDARTLAR NE DİYOR?

İNSAN HAKLARI EKSENİNDE YAPAY ZEKÂ .169

AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN KONUMU175

2.1. SÖZLEŞMEYİ TEKNOLOJİK GELİŞMELERLE BİRLİKTE YORUMLAMA

TEKNİKLERİ . 176

2.1.1. Pratik Ve Etkili Yorum  177

2.1.2. Pozitif Hakların Genişletilmesi . 178

2.1.3. Sınırlamaların Dar Yorumu  179

2.2. POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLER 180

2.2.1. Kişisel Verilerin Korunması  181

2.2.2. İfade Özgürlüğü ve Dijital Platformlarda Hakların Korunması 183

2.2.3. Dijital Gözetim ve Özel Hayatın Korunması . 185

2.3. YÜKÜMLÜLÜKLERİN KAYNAĞI OLARAK SÖZLEŞME 186

2.4. İKİNCİLLİK PRENSİBİ VE DEVLETLERİN TAKDİR MARJI. 189

2.4.1. Ulusal Mahkemelerin Birincil Sorumluluğu . 191

2.4.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Denetleyici Rolü 192

2.4.3. Takdir Marjı Ve Ulusal İhtiyaçlara Göre Hareket Etme Esnekliği . 193

İNSAN HAKLARININ SINIRLANDIRILMASINA DAİR TEMEL PRENSİPLER 194

3.1. SÖZLEŞMESEL HAKLAR . 197

3.2. SÖZLEŞMESEL HAKLARIN SINIRLANDIRILMASI . 200

3.2.1 Meşru Amaç. 200

3.2.2. Demokratik Toplumda Gereklilik . 201

3.2.3. Orantılılık . 201

3.3. TEKNOLOJİK ARAÇLARIN AİHS KAPSAMINDA DENETLENMESİ. 202

3.3.1. Meşru Amaç Testi: Teknolojik Araçların Kullanım Gerekçesi. 202

3.3.2. Teknolojik Araçların Demokratik Toplumla Uyumu. 202

3.3.3. Orantılılık Testi: Hak ve Müdahale Arasındakı Denge 203

3.4. AİHM'İN DENETLEYİCİ ROLÜ: TEKNOLOJİK ARAÇLARIN AİHS’E

UYGUNLUĞU  203

İçindekiler 15

BEŞİNCİ BÖLÜM

ULUSLARARASI HUKUK BAKIMINDAN YAPAY ZEKÂNIN

YARGISAL SÜREÇLERDE KULLANIMI: KURALLAR, RİSKLER VE ARAYIŞLAR

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER206

1.1. “YAPAY ZEKÂ ETİĞİ TAVSİYESİ” (UNESCO-2021) 206

1.2. YÜKSEK DÜZEYLİ YAPAY ZEKÂ DANIŞMA KURULU (HIGH-LEVEL

ADVISORY BODY ON AI) . 207

1.3. YAPAY ZEKÂ YÖNETİMİNE İLİŞKİN BEYAZ KİTAP “UNITED NATIONS

SYSTEM WHITE PAPER ON AI GOVERNANCE” . 208

AVRUPA KONSEYİ209

2.1. ADALETİN ETKİNLİĞİ AVRUPA KOMİSYONU (CEPEJ) 209

2.2. YARGI SİSTEMLERİNDE YAPAY ZEKÂ KULLANIMINA İLİŞKİN AVRUPA

ETİK ŞARTI (CEPEJ) 210

2.2.1. Temel Haklara Saygı İlkesi . 211

2.2.2. Ayrımcılığın Önlenmesi İlkesi  213

2.2.3. Şeffaflık, Anlaşılabilirlik ve Erişilebilirlik İlkesi . 214

2.2.4. Kullanıcının kontrolü . 215

2.2.5. Kalite ve Güvenlik İlkesi. 216

2.3. AYRIMCILIK, YAPAY ZEKÂ VE ALGORİTMİK KARAR ALMA

“DISCRIMINATION, ARTIFICIAL INTELLIGENCE AND ALGORITHMIC

DECISION-MAKING” RAPORU  217

2.4. YAPAY ZEKÂ VE VERİ KORUMA REHBERİ “GUIDELINES ON ARTIFICIAL

INTELLIGENCE AND DATA PROTECTION”. 218

2.5. İNSAN HAKLARI KOMİSERLİĞİ “UNBOXING ARTIFICIAL INTELLIGENCE:

10 STEPS TO PROTECT HUMAN RIGHTS” TAVSİYE KARARI  219

2.6. YAPAY ZEKÂ VE İNSAN HAKLARI, DEMOKRASİ VE HUKUKUN

ÜSTÜNLÜĞÜNE İLİŞKİN AVRUPA KONSEYİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ. 220

2.7. CDDH-IA İNSAN HAKLARI VE YAPAY ZEKÂ TASLAK EL KİTABI

(HANDBOOK ON HUMAN RIGHTS AND ARTIFICIAL INTELLIGENCE)  221

AVRUPA BİRLİĞİ 222

3.1. “ETHICS GUIDELINES FOR TRUSTWORTHY AI” (GÜVENİLİR YAPAY

ZEKÂ İÇİN ETİK REHBER). 222

3.2. YAPAY ZEKÂ YASASI (AI ACT) 224

16 İçindekiler

ALTINCI BÖLÜM

TÜRKİYE'NİN YOL HARİTASI: ULUSAL HUKUKUN ÇİZDİĞİ ÇERÇEVE

ANAYASAL HÜKÜMLER 228

1.1. YARGI YETKİSİ . 228

1.2. KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK 229

1.3. HAKLARIN KORUNMASI İLE İLGİLİ HÜKÜMLER. 230

1.3.1. Hak Arama Hürriyeti  230

1.3.2. Kanuni Hâkim Güvencesi . 232

1.3.3 Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar 233

1.4. İSPAT HAKKI 234

1.5. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KORUNMASI  235

1.6. MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI 236

1.7. HÂKİMLİK VE SAVCILIK TEMİNATI. 237

1.8. HÂKİMLİK VE SAVCILIK MESLEĞİ  238

1.9. DURUŞMALARIN AÇIK VE KARARLARIN GEREKÇELİ OLMASI 239

1.10. MAHKEMELERİN KURULUŞU  241

1.11. DEĞERLENDİRME 241

5271 SAYILI CEZA MUHAKEMESİ KANUNU244

2.1. KARARLARIN VERİLMESİ USULÜ. 244

2.2. KARARLARIN GEREKÇELİ OLMASI . 245

2.3. KARARLARIN AÇIKLANMASI VE TEBLİĞİ . 246

2.4. İFADE VE SORGUNUN TARZI. 247

2.5. İFADE ALMA VE SORGUDA YASAK USULLER. 248

2.6. KAMU DAVASINI AÇMA GÖREVİ  249

2.7. DURUŞMANIN AÇIKLIĞI 250

2.8. SES VE GÖRÜNTÜ ALICI ALETLERİN KULLANILMASI YASAĞI. 251

2.9. DURUŞMANIN BAŞLAMASI. 252

2.10. BAŞKAN VEYA HÂKİMİN GÖREVİ  253

2.11. DELİLLERİN ORTAYA KONULMASI VE REDDİ. 254

2.12. DELİLLERİN TARTIŞILMASI  255

2.13. DELİLLERİ TAKDİR YETKİSİ. 256

2.14. CEZA MAHKEMELERİNİN EK YETKİSİ. 258

2.15. DURUŞMA TUTANAĞININ İÇERİĞİ 259

2.16. DURUŞMANIN SONA ERMESİ VE HÜKÜM  260

İçindekiler 17

2.17. HÜKMÜN GEREKÇESİNDE GÖSTERİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR . 262

2.18. MAĞDUR İLE ŞİKÂYETÇİNİN HAKLARI  264

5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU.265

3.1. Suçta ve Cezada Kanunîlik İlkesi. 265

3.2. Adalet ve Kanun Önünde Eşitlik İlkesi 267

3.2.1. Orantılılık ve Bireyselleştirme İlkesi Açısından:. 267

3.2.2. Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı Açısından:  267

3.3. CEZANIN BELİRLENMESİ. 268

3.3.1. Takdir Yetkisinin Ölçütlere Dayandırılması . 269

3.3.2. Algoritmik Destekte İmkânlar ve Riskler . 269

3.4. TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ. 270

3.4.1. Hâkim Takdirinin Bireysel Unsurlara Dayanması. 270

3.4.2. Şeklî Tutumların Değerlendirme Dışı Bırakılması  271

3.4.3. Yapay Zekânın Sınırları ve Destek Rolü . 271

ULUSAL YAPAY ZEKÂ STRATEJİ BELGESİ (2021 - 2025).271

İNSAN HAKLARI EYLEM PLANI (2021) .272

YEDİNCİ BÖLÜM

TEKNOLOJİK SORUŞTURMA: HAKLAR, GÜÇ VE DENGE

SORUŞTURMALARDA İZLENECEK YÖNTEM.275

ŞİKÂYETLERİMİZİ DİNLEYEN ROBOTLAR .284

2.1. SUÇ NEDENİYLE OLUŞAN MAĞDURİYETİN GİDERİLMESİ . 284

2.2. POZİTİF YÜKÜMLÜLÜK KAPSAMINDA İNSAN HAKLARINA UYGUN

SORUŞTURMA 285

YAPAY ZEKÂ ARAÇLARIYLA DELİLLERİN TOPLANMASI VE

DEĞERLENDİRİLMESİ .287

3.1. İFADE ALINMASI. 287

3.2. ARAMA VE EL KOYMA 291

3.3. GÖZALTI VE TUTUKLAMA. 298

3.4. İLETİŞİMİN DENETLENMESİ 312

3.5. KİŞİSEL VERİLERİN TOPLANMASI VE SAKLANMASI. 316

3.6. GİZLİ SORUŞTURMACI GÖREVLENDİRİLMESİ. 321

3.7. GİZLİ İSTİHBARİ FAALİYETLER. 324

CUMHURİYET SAVCILARI İÇİN YAPAY ZEKÂ DESTEKLİ ARAÇLAR 327

4.1. Delil Bütünlüğü ve Hukuka Uygunluk Kontrol Motoru. 327

18 İçindekiler

4.2. İfadeler Arası Tutarlılık Analizi 329

4.3. Olay Örgüsü Haritalama Aracı  330

4. Ceza Normu Eşleştirme Asistanı. 332

5. İddianame Taslak Üretici (Yardımcı Formatlayıcı) 334

6. AİHM İhlal Riski Skorlayıcı 336

7. Benzer Dosya Karşılaştırma Sistemi . 338

8. Delil Yeterliliği Radar Sistemi 340

9. İfade Alma Süreci Uyum Yardımcısı 342

SEKİZİNCİ BÖLÜM

ADİL YARGILANMA HAKKI: YAPAY ZEKÂ İLE MÜMKÜN MÜ?

ADİL YARGILANMA HAKKININ YORUMU VE UYGULAMA KRİTERLERİ 347

CEZA YARGILAMALARINDA İZLENECEK YÖNTEM 352

ADİL YARGILANMA HAKKININ ALGORİTMALARLA KORUNMASI355

3.1. MAHKEMEYE ERİŞİM HAKKI . 355

3.2. YASAYLA KURULMUŞ MAHKEME . 357

3.3. TARAFSIZ VE BAĞIMSIZ BIR MAHKEME 361

3.4. DURUŞMA HAKKI 367

3.5. ALENİ DURUŞMA HAKKI . 370

3.6. SUÇLAMADAN HABERDAR EDİLME HAKKI . 371

3.7. YETERLİ ZAMAN VE İMKÂNLARA SAHİP OLMA HAKKI 373

3.8. BİZZAT VEYA HUKUKİ YARDIM ALMAK SURETİYLE SAVUNMA HAKKI  375

3.9. TANIK ÇAĞIRMA VE ÇAPRAZ SORGUYA ÇEKME HAKKI  377

3.10. TERCÜMAN HAKKI 377

3.11. SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ İLKESİ. 377

3.12. ÇELİŞMELİ YARGILAMA İLKESİ  378

3.13. DOĞRUDANLIK İLKESİ. 380

3.14. GEREKÇELİ KARAR HAKKI 381

3.15. DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ . 382

3.16. MASUMİYET KARİNESİ 383

YAPAY ZEKÂ UYGULAMALARI İLE ADİL YARGILANMA HAKKI ARASINDAKI

UYGUNLUK387

HÂKİMLER İÇİN YAPAY ZEKÂ DESTEKLİ ARAÇLAR404

5.1. Çelişmeli Yargı Denetleyicisi . 404

5.2. Gerekçeli Karar Kalite Denetimi Asistanı 406

İçindekiler 19

5.3. Delil Sunum Kronolojisi Haritalayıcısı. 408

5.4. İhlal Riski Tespiti ve Olası İptal Senaryoları Göstericisi  410

5.5. Karar Tutarlılık Göstergesi 412

5.6. Müdafi Katılım Denetimi ve Savunma Hakkı İzleyicisi 414

5.7. Hüküm Öncesi Alternatif Yaptırım Öneri Sistemi. 416

DOKUZUNCU BÖLÜM

YARGIYA GÜVEN NASIL ARTAR? ŞEFFAFLIK VE HESAP VEREBİLİRLİK

ŞEFFAF ADALET YÖNETİMİ.422

YARGIDA ETİK VE DİJİTAL SORUMLULUK425

2.1. DİJİTAL YARGI SİSTEMLERİNDE ETİK VE SORUMLULUK . 425

2.1.1. Yapay Zekâ Destekli Karar Alma Süreçlerinde Etik İkilemler. 425

2.1.2. Dijital Kararların İnsani Denetimi ve Nihai Sorumluluk . 426

2.1.3. Veri Gizliliği ve Etik Kullanım . 426

2.2. HAKİM VE CUMHURİYET SAVCILARININ DİJİTAL YARGI

MEKANİZMASINDAKİ YERİ . 426

2.2.1. Hâkimlerin Dijital Yargı Süreçlerindeki Rolü 426

2.2.2. Cumhuriyet Savcılarının Dijital Yargı Mekanizmasındaki Rolü. 427

2.3. DİJİTAL YARGI SİSTEMİNDE ETİK İLKELER VE SORUMLULUK

STANDARTLARI. 427

2.3.1. Dijital Araçların Kullanımında Adalet İlkesi . 428

2.3.2. Dijital Yargı Süreçlerinde Hesap Verebilirlik 428

2.3.3. Dijital Eğitim Ve Yargı Mensuplarının Kapasite Geliştirme

Sorumluluğu 428

ONUNCU BÖLÜM

SONUÇ: DİJİTAL ÇAĞIN ADALET YÖNETİMİ

DİJİTAL ÇAĞIN HÂKİM VE CUMHURİYET SAVCILARI: YARGI EĞİTİMİNDE

DÖNÜŞÜM GEREKLİ Mİ?432

AKILLI SİSTEMLERLE YARGISAL SÜREÇLER 433

2.1. AKILLI SİSTEMLERİN ROLÜ . 433

2.2. YAPAY ZEKÂ DESTEKLİ KARAR TASLAKLARI: HIZLI ÇÖZÜM MÜ, ETİK

RİSK Mİ?. 434

DİJİTALLEŞME: TEKNOLOJİ ADALET MEKANİZMASINA NASIL KATKIDA

BULUNABİLİR?.436

3.1. DİJİTALLEŞME İLE UYUMLU YASAL DÜZENLEMELER: MEVCUT HUKUK

YETERLİ Mİ? . 436

20 İçindekiler

3.1.1. Dijital Delillerin Yasal Statüsünün Netleştirilmesi 436

3.1.2. Yapay Zekâ Destekli Sistemlerin Hukuki Tanımı  437

3.1.3. Dijital Mahkeme Uygulamalarının Altyapısal ve Normatif

Temellendirilmesi  437

3.2. YASAL REFORMUN GEREKLİLİĞİ: NORMATİF BOŞLUKLARIN

GİDERİLMESİ. 437

3.3. YARGISAL İÇTİHATLARIN TEKNOLOJİ İLE DÖNÜŞÜMÜ . 438

3.3.1. İçtihatların Dijitalleşmesi: Fırsatlar ve Riskler 438

3.3.2. Dijital İçtihatların Yorumlanmasında Hâkimin Rolü. 439

3.3.3. Eğitimsel Yön: Dijital İçtihat Okuryazarlığı . 439

3.4. TEKNOLOJİNİN ADALET MEKANİZMASINA KATKISI 440

3.4.1, Yeni Nesil Yargı Mensuplarının Rolü: Teknolojiyi Anlayan,

Ancak Teknolojiye Teslim Olmayan . 440

3.4.2. Teknoloji ile İnsan Arasında Kurulması Gereken Denge  441

DİJİTAL OKURYAZARLIK VE YAPAY ZEKÂ İLE YARGI EĞİTİMİ 441

4.1. DİJİTAL OKURYAZARLIK: YARGI SÜREÇLERİNDE TEMEL BİR YETKİNLİK  442

4.1.1. Yargı Hizmeti Alan Bireyler Açısından Dijital Okuryazarlık. 443

4.1.2. Hâkim Ve Cumhuriyet Savcıları Açısından Dijital Okuryazarlık. 443

4.2. YAPAY ZEKÂ İLE YARGI: BİREYLER VE YARGI MENSUPLARI AÇISINDAN

ANLAMI  445

4.2.1. YAPAY ZEKÂ İLE YARGI KAVRAMI: BİREYLER NE ANLAMALI?. 445

4.2.2. Yapay Zekâ ile Yargı: Hâkim ve Cumhuriyet Savcıları Açısından

Anlamı 446

4.3. YASA KOYUCULAR İÇİN YAPAY ZEKÂ İLE YARGI DÜZENLEMELERİ  447

4.3.1. Yasa Koyucuların Rolü: Yapay Zekâ ile Yargı Süreçlerini

Düzenlemek. 447

4.3.2. İNSAN HAKLARINA UYGUN YAPAY ZEKÂ İLE YARGI MÜMKÜN

MÜ? . 448

4.4. YAPAY ZEKÂ VE YARGI İÇİN YASA KOYUCULARA ÖNERİLER . 449

4.4.1. ŞEFFAFLIK VE HESAP VEREBİLİRLİK  449

4.4.2. ULUSLARARASI STANDARTLARLA UYUM. 450

YARGI MENSUPLARININ TEKNOLOJİ İLE DONATILMASI.450

5.1. ÖNEM VE KATKISI . 452

5.2. ULUSLARARASI ÖRNEKLER: TEKNOLOJİYLE DONATILMIŞ YARGI

SİSTEMLERİ . 452

5.3. TÜRKİYE'NİN DURUMU: DİJİTAL YARGI SİSTEMLERİNE ENTEGRASYON. 452

İçindekiler 21

5.3.1. TÜRKİYE'DEKİ DİJİTAL YARGI UYGULAMALARI  452

5.3.2. YAPAY ZEKÂ İLE YARGI: TÜRKİYE NE AŞAMADA?  453

ADALETİN DÖNÜŞÜMÜ İÇİN KISA, ORTA VE UZUN VADELİ PLANLAMA.453

6.1. DİJİTALLEŞME VE YAPAY ZEKÂ İLE DÖNÜŞEN SUÇ SORUŞTURMASI 455

6.2. YARGILAMALAR: HIZLI, DİJİTAL VE ERİŞİLEBİLİR SÜREÇLER . 457

6.3. KARARLARIN YERİNE GETİRİLMESİ: DİJİTAL İCRA VE TAKİP SÜREÇLERİ . 459

TÜRK ADALETİNİN GELECEĞİ459

7.1. DİJİTAL İNSAN HAKLARI VE MAHREMİYETİN KORUNMASI  460

7.1.1. DİJİTAL HAKLAR VE VERİ GİZLİLİĞİ. 460

7.1.2. DİJİTAL ADALET VE KAPSAYICILIK  460

7.2. HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ: TEKNOLOJİ İLE GÜÇLENDİRİLMİŞ ADALET . 460

7.2.1. VERİYE DAYALI YARGISAL SÜREÇLER. 460

7.2.2. DİJİTAL DELİLLERİN KULLANIMI VE BLOKZİNCİR TEKNOLOJİSİ  461

7.3. KATILIMCI DİJİTAL DEMOKRASİ: ŞEFFAFLIK VE HESAP VEREBİLİRLİK. 461

7.3.1. DİJİTAL DEMOKRASİ VE KATILIM 461

7.3.2. ŞEFFAFLIK VE HESAP VEREBİLİRLİK  461

7.4. GELİŞMİŞ BİR MEDENİYET İÇİN TEKNOLOJİYE DAYALI YENİ HEDEFLER 461

7.4.1. AKILLI ADALET SİSTEMLERİ İLE YARGIDA VERİMLİLİK  461

7 .4.2. ULUSLARARASI HUKUK VE DİJİTAL ADALET ENTEGRASYONU. 462

KAYNAKÇA  465