Temel Sigortacılık
Murat ÖZBOLAT
- Sigortanın Önemi ve Tarihi
- Sosyal Güvenlik ve Özel Sigorta İlişkisi
- Türkiye'de Sosyal Sigorta Uygulamaları
- Türkiye'de Özel Sigorta Hukuku
- Temel Sigortacılık Bilgileri
- Sigortanın Tarafları ve Yükümlülükleri
- Sigorta Primi
- Aşkın Sigorta, Eksik Sigorta, Çifte ve Birden Çok Sigorta
- Sigortanın Temel Prensipleri
- Sigorta Poliçesi ve Sigorta İşlemlerine Konu Olan Belgeler
- Sigortacılıkta Yönetim Organizasyonu ve Üretim Kaynakları
- Acente, Broker, Aktüer ve Eksper
- Türk Sigorta Sisteminde Bulunan Kurumlar
- Uluslararası Sigorta Sisteminde Bulunan Kurumlar
- Reasürans
- Sigorta Türleri
İçindekiler
Altıncı Baskıya Önsöz 7
Önsöz. 9
Tablolar, Şekiller ve Resimler Listesi. 21
Kısaltmalar. 23
BÖLÜM 1
SİGORTANIN ÖNEMİ VE TARİHİ
I. SİGORTANIN ÖNEMİ 25
A. Bir Risk Unsuru Olarak Sigortanın Önemi. 27
- insanlarda Güven Duygusu Yaratmaktadır. 27
- Aynı Amaç Doğrultusunda Dayanışmayı Sağlamaktadır. 28
- Kredi Olanaklarının Genişletilmesinde Önemli Araçtır 28
- Risk Yönetimi ve Risk Analizi 28
B. Sigortanın Oluşturduğu Fon itibariyle Önemi 29
- Yatırımlar için Kaynak Yaratmaktadır 30
- Ülke Ekonomisi için Üretim Yaratmaktadır 30
- Uluslararası Gelişmelere Katkı Sağlamaktadır. 32
II. SİGORTANIN TARİHİ 32
A. Dünyada Sigortanın Gelişimi 33
B. Türkiye'de Sigorta Tarihi ve Gelişimi 38
Bölüm Kaynakçası 44
BÖLÜM 2
SOSYAL SİGORTA İLE ÖZEL SİGORTA ARASINDAKİ FARKLILIK
I. SOSYAL GÜVENLİK ASGARİ NORMLARI. 47
A. iş Kazaları ve Meslek Hastalıkları 48
B. Hastalık. 48
C. Analık 48
D. Malullük. 48
E. Yaşlılık 49
F. Ölüm. 49
G. işsizlik. 49
H. Aile Gelirinin Yetersiz Kalması. 49
II. ÖZEL SİGORTALAR 50
III. ÖZEL SİGORTALAR İLE SOSYAL SİGORTALAR ARASINDAKİ FARKLILIKLAR. 51
IV. TÜRKİYE'DE SOSYAL SİGORTA UYGULAMALARI. 51
A. T.C. Emekli Sandığı 52
B. Sosyal Sigortalar Kurumu. 52
C. Bağ-Kur. 52
D. Munzam Sandık. 53
E. Sosyal Yardımlar- Sosyal Yardım Kuruluşları. 53
F. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası (01 Ekim 2008 Tarihi İtibariyle) 53
G. Bireysel Emeklilik Sistemi. 55
V. TÜRKİYE'DE ÖZEL SİGORTA HUKUKU 61
A. Kanunlar 63
- Sigorta Murakabe (Denetleme) ile ilgili Kanunlar. 63
- Türk Ticaret Kanunu. 64
- Borçlar Kanunu. 64
- Diğer İlişkili Kanunlar. 64
B. Yönetmelikler 65
C. Genel Şartlar 67
D. Sigorta Tarifeleri ve Talimatları. 70
E. Mahkeme İçtihatları ve Doktrin 71
F. Bakanlar Kurulu Kararı, Tüzük Talimatname ve Bakanlık Tebliği. 71
Bölüm Kaynakçası 72
BÖLÜM 3 TEMEL SİGORTACILIK BİLGİLERİ
I. RİSK FAKTÖRÜ VE SİGORTA HANGİ İHTİYAÇTAN DOĞMUŞTUR? 75
II. RİSK FAKTÖRLERİ. 75
A. Sosyal Risk Faktörleri 75
B. Fiziksel Risk Faktörleri 76
C. Ekonomik Risk Faktörleri. 77
D. Politik Risk Faktörleri. 77
- RİSK VE SİGORTA ARASINDAKİ İLİŞKİ. 77
- SİGORTA HUKUKUNDA RİSKİN ÖZELLİKLERİ. 79
V. RİSK YÖNETİMİ 80
VI. SİGORTA KAVRAMI. 82
VII. SİGORTANIN TARAFLARI. 84
A. Sigorta Şirketi (Sigortacı) 84
B. Sigortalı. 88
C. Sigorta Ettiren 88
D. Sigortadan faydalanan taraf. 89
LLehdar 89
- İpotekli/Rehinli Alacaklı 90
- Zarar Gören 3. Şahıs. 90
VIII. SİGORTA TARAFLARININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ 91
A. Sigortalı ve Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri. 91
- Beyan Yükümlülüğü. 91
- Prim Ödeme Yükümlülüğü. 92
- Rizikonun Gerçekleşmesi Halinde Bildirme Yükümlülüğü. 93
- Hasar Sonrası Zararı Hafifletmeye Kurtarma Yükümlülüğü 93
B. Sigortacının (Sigorta Şirketinin) Yükümlülükleri. 94
- Sigorta Poliçesi Düzenlemek. 94
- Verilen Teminatları Belirtmek. 94
- Hasar Durumunda Tazminatı Ödemek 95
- Şirket Bünyesini Zarara Uğratmayacak Önlemleri Alma Yükümlülüğü 96
- Giderleri Ödeme Borcu. 97
IX. SİGORTA PRİMİ. 97
A. Türk Ticaret Kanunu'na Göre Prim. 97
B. Prim Tespit Kuralları 98
C. Sigorta Primi Tespit Yöntemleri 98
D. Prim Hesaplama 99
X. SİGORTA BEDELİ VE SİGORTA DEĞERİ 101
A. Aşkın Sigorta. 102
B. Eksik Sigorta. 103
- Tam Hasar Durumunda 103
- Kısmi Hasar Durumunda. 103
XI. ÇİFTE SİGORTA 104
XII. BİRDEN ÇOK SİGORTA 105
A. Müşterek Sigorta 106
B. Kısmi Sigorta. 107
Bölüm Kaynakçası. 109
BÖLÜM 4 SİGORTANIN TEMEL PRENSİPLERİ
- MUTLAK İYİ NİYET PRENSİBİ. 111
- SİGORTALANABİLİR MENFAAT İLİŞKİSİ PRENSİBİ. 113
- RİZİKONUN VARLIĞI PRENSİBİ. 114
- YAKIN SEBEP PRENSİBİ 115
- TAZMİNAT PRENSİBİ. 116
- RÜCU PRENSİBİ. 117
- HASARA KATILIM PRENSİBİ 118
Bölüm Kaynakçası. 119
BÖLÜM 5 SİGORTA BELGELERİ
I. SİGORTA TEKLİF FORMU. 121
A. Teklif Formlarında Bulunması Gereken Unsurlar 122
B. Sigortacının Teklif Formu Kabul Şartları. 123
C. Yanlış Beyanın Yaptırımları. 124
II. BİLGİLENDİRME FORMU. 124
III. SİGORTA POLİÇESİ. 125
A. Sigorta Poliçesinin Özellikleri 126
B. Sigorta Poliçesinin Unsurları. 127
C. Sigorta Sözleşmesinin Başlaması. 129
D. Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesi. 129
- Sözleşme Süresinin Bitmesi 129
- Riskin Gerçekleşmesi. 129 ;
- Riskin Gerçekleşme ihtimalinin Ortadan Kalkması 130
- Karşılıklı Anlaşma ile Sona Erme. 130
- Taraflardan Birinin İsteğiyle Sona Erme. 130
- Acze (Aciz) Hale Düşme. 131
- Sigortalı Malın Sahibinin Değişmesi 131
IV. GEÇİCİ SİGORTA POLİÇESİ (MUVAKKAT SİGORTA İLMÜHABERİ) 132
V. YENİLEME SENEDİ (TECDİTNAME/TEMDİTNAME) 133
VI.ZEYİLNAME 133
VII. SİGORTA ŞEHADETNAMESİ 134
VIII. İBRANAME/FERAGATNAME. 134
IX. DİĞER BELGELER 134
Bölüm Kaynakçası 135
BOLUM 6
SİGORTACILIKTA YÖNETİM ORGANİZASYONU VE ÜRETİM KAYNAKLARI (ARACILARI)
I. SİGORTA ŞİRKETİ 137
A. İç Organizasyon. 138
- Genel Kurul. 138
- Denetim ve Teftiş Kurulu. 139
- Yönetim Kurulu 140
- Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcıları. 140
- Seksiyon Birimleri. 141
a. Satış ve Pazarlama. 141
b. Operasyon ve Müşteri Hizmetleri. 142
c. Ürün Geliştirme. 142
d. Şirket Sekretaryası ve Hukuk 142
e. Finans ve iç Denetim 142
f. insan Kaynakları ve Eğitim 143
g. Bilgi Teknolojisi. 143
h. Reklam ve Halkla ilişkiler. 144
i. Aktüerve Fiyatlama. 144
j. Hasar. 144
B. Dış Organizasyon. 145
1. Üretim Bölümünü İlgilendiren Birimler. 145
a. Acente 145
aa. Acente Türleri 146
ab. Acentenin Özellikleri. 147
ac. Acentelik Yapacaklarda Aranacak Nitelikler. 148
ad. Teknik Personel. 150
ae. TOBB Tarafından Levhaya Kayıt için Gerçek/Tüzel Kişi ve Teknik Personelden İstenen
Belgeler. 151
af. Acentelik Yapamayacaklar 152
ag. Acente Tarafından Sigorta Primlerinin Tahsili ve Mutabakatı. 153
ah. Primlerin Sigorta Şirketine intikali 154
ai. Hesap Mutabakatı 154
aj. Sigorta Acentesi Başvurusunun Kabulü. 155
ak. Acentelik Faaliyetinin Sona Ermesi. 155
al. Acentelerin Tutmakla Yükümlü Oldukları Defterler 156
am. Prim Üretiminde Acentelerin Payı. 156
an) Acente Şubesi 157
b. Broker 159
ba. Brokerlik Yapacaklarda Aranacak Nitelikler. 159
bb. Broker Çalışma Esasları. 161
c. Prodüktör (14 Haziran 2007 Tarihli 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ile Kaldırılmıştır). 162
2. Üretim Bölümünü ilgilendirmeyen Yardımcı Bölümler 163
a. Aktüer 163
aa. Aktüerlik Sınavı. 163
ab. Aktüerlerde Aranan Koşullar 165
ac. Aktüerlerin Sorumlulukları ve Çalışma Esasları. 165
b. Eksper 167
ba. Eksperlerde Aranılan Nitelikler ve işleyişi 168
bb. Sigorta Eksperlik Dallarına Göre Ruhsatname (Branşları). 169
be. Tüzel Kişi Eksperler. 170
Bölüm Kaynakçası 171
BÖLÜM 7 SİGORTA SİSTEMİNDE BULUNAN KURUMLAR
. TÜRK SİGORTA SEKTÖRÜNDE BULUNAN KURUMLAR. 173
A. Sigortacılık Genel Müdürlüğü. 174
- Tarihçesi 174
- Görevleri 175
B. Sigorta Denetleme Kurulu. 176
- Tarihçesi 176
- Görevleri 176
3. Kurul Teşkilatı 177 %
C. Türkiye'de Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği (Birlik). 177 ■
- Tarihçesi. 177 :
- Birliğin Amacı ve Görevleri. 178 ,
- Birliğin Üyeleri 179
- Şirketlerin Temsili. 179 "
- Üyeliğin Düşmesi. 179
- Kararlara Uyma 179
- Birliğin Organları. 179
- Birlik Başkanı. 179
- Birliğin Gelirleri. 180
10. Denetim 180
D. Sigorta Tahkim Komisyonu 180
a. Sigorta Raportörü 181
b. Sigorta Hakemi. 183
c. itiraz Hakem Heyeti 187
E. Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK). 187
- Tarihçesi 188
- Kurum Teşkilatı. 188
a. Yönetim Kurulu 189
b. Kurum idarecisi 190
c. Hasar Tespit Görevlileri 190
d. Hizmet Alınan Diğer Kuruluşlar. 190
- Denetim ve Gözetim. 191
- Sigorta Şirketleri ve Acenteleri 191
- Kaynaklar ve Ödeme Gücü 191
B. Kaynakların Değerlendirilmesi. 192
F. Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi. 193
1. Alt Bilgi Merkezleri. 194
a. Trafik Sigortası Bilgi ve Gözetim Merkezi (TRAMER) 194
b. Sağlık Sigortası Bilgi ve Gözetim Merkezi. 195
c. Hayat Sigortası Bilgi ve Gözetim Merkezi. 196
d. Sigorta Hasar Takip Bilgi ve Gözetim Merkezi. 196
G. Karayolları Trafik Güvence Hesabı. 197
- Hesap Yönetim Komitesi. 197
- Hesap Yönetim Komitesinin Görevleri 197
- Hesabın Gelirleri. 198
- Hesaba Başvurulabilecek Haller 198
- Hesabın Giderleri 199
- Güvence Hesabı Kapsamındaki Sigortalar. 199
- Güvence Hesabı'ndan karşılanmayacak zararlar nelerdir?. 199
H. Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu 200
1. Büronun Gelirleri 200
I. Emeklilik Gözetim Merkezi A.Ş. (E.G.M.). 201
- Amacı. 201
- Faaliyet Konuları. 202
J. Tarım Sigortaları Havuzu (TARSIM). 204
- Bitkisel Ürün Sigortası 206
- Sera Sigortası. 206
- Hayvan Hayat Sigortası 206
- Kümes Hayvanları Hayvan Hayat Sigortası. 207
- Su Ürünleri Sigortası 207
- Arıcılık (Anlı Kovan) Sigortası 207
K. Sigortacılık Eğitim Merkezi (SEGEM). 207
L) Sigorta Sektörü Sivil Toplum Kuruluşları 208
- Aktüerler Derneği 208
- Brokerler Derneği 208
- Genç Sigortacılar Derneği. 208
- Sigorta Aracıları Derneği (SAB) 209
- Sigorta Eksperleri Derneği 209
' 6. Sigorta Hukuku Türk Derneği 210
- Sigorta Tatbikatçıları Derneği (STD) 211
- Tarım Sigortalan Vakfı 211
- Tüm Sigorta istihsalcileh Derneği. 211
- ODTÜ Mezunu Sigortacılar Derneği. 211
- Türk Sigorta Enstitüsü (TSEV). 212
- Türk Loydu Vakfı. 212
- Türkiye Sigorta Acenteleri Federasyonu (TÜSAF). 213
- Sigorta Acenteleri Derneği (SADER). 213
- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) 213
a. Sigorta Eksperleri icra Komitesi. 213
b. Sigorta Acenteleri icra Komitesi. 214
II. ULUSLARARASI SİGORTA SİSTEMİNDE BULUNAN KURUMLAR. 215
A. Uluslararası Sigorta Danışmanları Birliği (IAIS) 215
B. Avrupa Sigorta ve Reasürans Federasyonu (CEA) 216
C. Uluslararası Mühendislik Sigortacıları Birliği (IMIA). 217
D. Uluslararası Denizcilik Sigortacılığı Birliği (IUMI) 217
E. Uluslararası Ticaret Odası (ICC). 218
F. Uluslararası Sigorta Hukuku Derneği (AIDA) 219
Bölüm Kaynakçası 220
BÖLÜM 8 REASÜRANS
- REASÜRANS. 221
- REASÜRANS İŞLEYİŞİNDE BAZI KAVRAMLAR 221
A. Sedan 221
B. Reasürans Komisyonu. 222
C. Konservasyon (Saklama Payı, Retansiyon) 222
D. Sesyon (Devir) 222
E. Retrosesyon. 223
F. Trete. 223
- REASÜRANSIN İŞLEVLERİ 223
- REASÜRANS PİYASALARI 225
A. Reasürans Satıcıları. 226
- Profesyonel Reasürans Şirketleri. 226
- Sigorta Şirketleri. 226
- Llyod's Sendikaları. 227
- Sigorta ve Reasürans Borsaları 227
- Milli Reasürans Kuruluşları. 227
- Yetkili (Undervvriting) Acenteleri 227
- Pool Yönetimleri. 227
- Dahili Sigorta Şirketleri (Bünyesel Sigorta Kuruluşları) 228
B. Reasürans Alıcıları. 228
- Sigorta Şirketleri. 228
- Lloyd's Sendikaları. 228
- Devlet Sigorta Kuruluşları 228
- Reasürörler. 228
- DÜNYA REASÜRANS PİYASALARI. 229
- REASÜRANS İLİŞKİSİNİN HUKUKİ ÖZELLİKLERİ. 230
VII. REASÜRANS TÜRLERİ. 230
A. ihtiyari (İsteğe Bağlı) Reasürans. 231
B. Anlaşmalı (Trete- Zorunlu-Otomatik) Reasürans 232
VIII. REASÜRANS YÖNTEMLERİ. 233
A. Bölüşmeli Anlaşmalar Yöntemi. 233
- Kotpar Anlaşmalar 233
- Eksedan Anlaşması 234
- Karma Anlaşmalar 234
B. Bölüşmeli Olmayan Anlaşmalar Yöntemi 234
- Hasar Fazlası Yöntemi 234
- Toplam Hasar Fazlası Yöntemi 235
C. Karşılıklı İş Ahş-Verişi Yöntemi 235
D. Pool Anlaşmaları Yöntemi 235
Bölüm Kaynakçası 236
BÖLÜM 9 SİGORTA TÜRLERİ
I. SİGORTA TÜRLERİNİN SINIFLANDIRILMASI. 237
A. Kara ve Deniz Sigortaları. 237
B. Tazminata Göre Sigorta. 237
C. Yapılış Şekline Göre Sigorta 238
D. Türk Ticaret Kanununa Göre Sigorta. 238
E. Sigorta Konusuna Göre Sigorta. 238
F. Hayat Sigortaları ve Hayat Dışı Sigortalar 239
- HAYAT SİGORTALARI. 239
- HAYAT SİGORTASI TEMİNATLARI 240
- HAYAT SİGORTASI TEMİNAT DIŞI HALLER 242
- HAYAT SİGORTASI İLE HAYAT DIŞI SİGORTALAR ARASINDAKİ FARKLILIKLAR. 243
- HAYAT DIŞI SİGORTALAR (Elementer Sigortalar). 244
VII. YANGIN SİGORTALARI 245
VIII. KAZA SİGORTALARI 248
A. Zorunlu Sigortalar. 250
- Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Maii Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) 250
- Yeşilkart Sigortaları 254
- Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza (Otobüs Zorunlu Koltuk) Sigortası. 256
- Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası. 258
- Tüp Gaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası. 260
- Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası 261
- Zorunlu Sertifika (e-Sertifika) Mali Sorumluluk Sigortası. 261
- Zorunlu Seyahat Sağlık Sigortası 261
- Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 262
10. Tıbbi Kötü Uygulamaya ilişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası. 263
a. Tıbbi Kötü Uygulamaya ilişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası işleyişi 264
b. Teminat Dışında Kalan Haller. 266
- Sigorta Acenteleri Zorunlu Mesleki Sorumluluk Sigortaları. 266
- Deniz Yolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 267
- Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası. 268
B. Sorumluluk Sigortaları. 268
- Motorlu Kara Taşıtları ihtiyari Mali Sorumluluk Sigortası. 269
- işveren Sorumluluk Sigortası 270
- Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Mesuliyet Sigortası 270
- Asansör Kazalarına Karşı Mali Sorumluluk Sigortası 271
- Uçak ve Helikopter Sorumluluk Sigortası. 271
- Okul Servis Araçları Ferdi Kaza Sigortası. 272
- Otel Sorumluluk Sigortası. 272
- Mesleki Mali Sorumluluk Sigortası. 272
- Garaj, Otopark, Tamirhane Sorumluluk Sigortası. 272
C. Tazminat Sigortaları 273
- Kara Taşıtları Kasko Sigortası. 273
- Hırsızlık Sigortası 279
- Cam Kırılmasına Karşı Sigorta 282
- Uçak-Helikopter Gövde (Tekne) Sigortaları. 283
IX. MÜHENDİSLİK SİGORTALARI 283
A. İnşaat Tüm Riskler Sigortası. 285
B. Montaj Tüm Risk Sigortası. 289
C. Makine Kırılması Sigortası 293
D. Elektronik Cihaz Sigortalan. 297
X. NAKLİYAT SİGORTALARI. 301
A. Emtia Nakliyatı Sigortası 302
B. Kıymet Nakliyatı Sigortası. 303
C. Taşıyıcı Mali Sorumluluk Sigortası 303
D. Tekne ve Makina Sigortaları. 303
E. Marina, Tersane ve Gemi Onarımcıları Yasal Sorumluluk Sigortası 303
XI. TARIM SİGORTALARI. 304
XII. SAĞLIK SİGORTASI 305
XIII. KREDİ SİGORTASI 308
- Borç Ödeme Sigortası 308
- Kredi Sigortası 309
- Tek Risk Sigortası. 309
XIV. HUKUKSAL KORUMA SİGORTASI 309
Bölüm Kaynakçası 310
Genel Kaynakça 311
6. Baskı için Ek Kaynakça 321
Kavramlar Dizini 325
