Türk Miras Hukuku

Prof. Dr. Mustafa Fadıl YILDIRIM

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  5

KISALTMALAR  15

GİRİŞ

HUKUK SİSTEMİ İÇİNDE MİRAS HUKUKU, MİRAS HUKUKUNUN İLKE VE ÖZELLİKLERİ

1. HUKUK SİSTEMİ İÇİNDE MİRAS HUKUKU 19

MİRAS VE MİRAS HUKUKU KAVRAMLARI 19

MİRAS HUKUKUNUN HUKUK SİSTEMİ İÇİNDEKİ KÖKLERİ . 19

MİRAS HUKUKUNUN SOSYO-EKONOMİK ARKA PLANI . 19

TÜRK MİRAS HUKUKUNUN TARİHİ ARKA PLANI 20

Genel Olarak. 20

İslam Dinini Kabulden Önce Türk Miras Hukuku 21

İslam Dininin Etkisindeki Türk Miras Hukuku 24

Modern Türk Miras Hukukunun Gelişim Seyri 27

MİRAS HUKUKUNUN HUKUKUN DİĞER DALLARI İLE OLAN İLİŞKİSİ . 31

2. TÜRK MİRAS HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ . 34

MİRAS HUKUKUNDA İRADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLI OLUŞU . 34

MİRAS HUKUKU HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASI İÇİN ÖLÜMÜN GEREKLİLİĞİ . 35

III. MİRAS HUKUKUNUN ÖZEL HUKUKUN ÇATI KURUMU OLMASI  35

MİRAS HUKUKUNUN SÜREKLİ REFORM İHTİYACI 36

MİRAS HUKUKUNA HÂKİM OLAN İLKELER 39

BİRİNCİ BÖLÜM

MİRAS BIRAKAN AÇISINDAN MİRAS HUKUKU

1. KİMLER MİRAS BIRAKABİLİR 43

2. NELER MİRAS BIRAKILABİLİR 44

TEREKE, MİRAS VE MALVARLIĞI KAVRAMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ . 44

DEVİR, TEMELLÜK VE İNTİKALE ELVERİŞLİ HUKUKİ DEĞER VE İLİŞKİLER . 44

GENEL OLARAK 44

8

KATILMA ALACAĞININ İNTİKALİ 49

MANEVİ TAZMİNAT TALEBİNİN İNTİKALİ 50

E-POSTA VE SOSYAL MEDYA HESAPLARINA ERİŞİM HAKKI ÖZELLİKLE KRİPTO PARALARIN İNTİKALİ (DİJİTAL MİRAS) . 51

3. MİRAS BIRAKANIN ÖLÜMÜNDEN SONRA MALVARLIĞININ AKIBETİNİ BELİRLEMESİ . 53

MİRAS BIRAKANIN MALVARLIĞININ AKIBETİNİ SAĞLAR ARASI İŞLEMLERLE ÖLÜMÜNDEN SONRA ETKİLİ OLACAK ŞEKİLDE BELİRLEMESİ 55

MİRAS BIRAKANIN MALVARLIĞININ AKIBETİNİ ve SON ARZULARINI ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARLA BELİRLEMESİ 62

ÖLÜME BAĞLI TASARRUF ÖZGÜRLÜĞÜ 62

ÖLÜME BAĞLI TASARRUF EHLİYETİ 64

III. MİRAS BIRAKANIN ÖLÜMÜNDEN SONRA MALVARLIĞININ AKIBETİNİ BELİRLEMEDE ve SON ARZULARINI AÇIKLAMADA KULLANDIĞI ARAÇLAR: ŞEKLİ ANLAMDA ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR . 66

VASİYETNAME . 67

Genel Olarak. 67

El Yazılı Vasiyetname 68

Resmi Vasiyetname 72

Sözlü Vasiyet ve Yazılı Hale Getirilmesi . 75

MİRAS SÖZLEŞMESİ 76

Genel Olarak. 76

Miras Sözleşmelerine İlişkin Ayrımlar ve Miras Sözleşmelerinin Çeşitleri 77

Miras Sözleşmelerinin Şekli . 79

MİRAS BIRAKANIN MADDİ BAKIMDAN MALVARLIĞININ AKIBETİNİ DÜZENLEMESİ VE SON ARZULARI: MADDİ ANLAMDA ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR 80

ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN SAĞLARARASI HUKUKİ İŞLEMLERDEN AYIRT EDİLMESİ 82

Genel Olarak. 82

Özellik Arz Eden Bazı Hukuki İşlemler . 86

Eşlerin Katılma Alacağını Ölümleri Halinde Diğer Eşe Özgülemeleri . 86

Yerine Getirilmesi Bağışlayanın Ölümüne Bağlı Bağışlama Vaadi (TBK. m. 290/II) 88

Şirket Sözleşmelerinde Tereke Planlaması . 88

Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme Yoluyla Ölüme Bağlı Kazandırma . 91

Banka Tevdiat Sözleşmeleri ile Ölüme Bağlı Kazandırmalar 92

MADDİ ANLAMDA ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN SINIRLI SAYI VE TİPE BAĞLILIK SORUNU 94

ÖLÜME BAĞLI TASARRUF ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLARI . 95

MADDİ ANLAMDA ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN TÜRLERİ 97

9

Mirasçı, Yedek Mirasçı ve Art Mirasçı Atama . 97

Mirastan Feragat Sözleşmesi 99

Belirli Mal Bırakma 102

Genel Olarak 102

Belirli Mal Bırakmanın (Geniş Anlamda Vasiyetin) Hüküm ve Sonuçları 106

Koşullar ve Yüklemeler Öngörme 109

Genel Olarak 109

Hukuka, Ahlak ve Adaba Aykırı Koşul ve Yüklemeler Sorunu . 112

Vakıf Kurma . 113

Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi Atama 116

Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisinin Atanması ve Hukuki Niteliği . 116

Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisinin Görev, Yetki ve Sorumluluğu . 119

Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi Atamaya Dair Hükümlerin Dolanılması 121

İkameli Tasarruflar . 121

ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN YORUMU ve TAMAMLANMASI 122

GENEL OLARAK 122

VASİYETNAMELERİN YORUMLANMASI 124

MİRAS SÖZLEŞMELERİNİN YORUMU 125

ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN TAMAMLANMASI . 127

GEÇERSİZLİKLE MALUL ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN DÖNÜŞTÜRÜLEREK GEÇERLİ SAYILMASI 128

VII. ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN SONA ERMESİ . 129

VASİYETNAMELERİN SONA ERMESİ . 129

Vasiyetnamenin Geri Alınması . 130

Vasiyetnamenin Kaybı . 132

Vasiyetnamenin Kendiliğinden Sona Ermesi . 133

MİRAS SÖZLEŞMELERİNİN SONA ERMESİ . 134

Miras Sözleşmesinin Tarafların Yazılı Anlaşması İle Sona Ermesi . 134

Miras Sözleşmesinin Tek Taraflı İrade Açıklaması ve Sözleşmeden Dönme Suretiyle Sona Erdirilmesi 135

Ölüme Bağlı Tasarrufların Sonraki Tarihli Hukuki İşlemlerle Ortadan Kalkması . 137

Miras Sözleşmesinin Kendiliğinden Sona Ermesi 140

HÜKÜMSÜZLÜK SEBEPLERİNİN BULUNMASI SEBEBİYLE SONA ERME . 142

Genel Olarak. 142

Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Sebepleri . 143

ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN İPTALİ 145

10

Genel Olarak. 145

Ölüme Bağlı Tasarrufun İptal Sebepleri . 146

Genel Olarak 146

İptal Sebebi Olarak Hukuka, Ahlak ve Adaba Aykırılık 148

Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası 150

VIII. MİRAS BIRAKANIN ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR SEBEBİYLE SORUMLULUĞU . 153

Miras bırakanın Tek Taraflı Ölüme Bağlı Tasarrufları Sebebiyle Sorumluluğu 153

Miras bırakanın Miras Sözleşmelerinden Doğan Sorumluluğu . 155

Miras bırakanın Sözleşme Öncesi Kusurlu Davranışından Doğan Sorumluluğu 155

Miras bırakanın Sözleşmeden Doğan Sorumluluğu . 156

Miras bırakanın Ölümünden Sonra Ölüme Bağlı Tasarrufların Geçersizliğine (İptaline) Karar Verilmesi Halinde Sorumluluk. 158

İKİNCİ BÖLÜM

MİRASÇILAR AÇISINDAN MİRAS HUKUKU

1. KİMLER MİRASÇI OLABİLİR? . 161

GENEL OLARAK 161

MİRASÇI KAVRAMI 161

2. MİRASÇILIĞIN KANUNEN BELİRLENMESİ: KANUNİ MİRASÇILIK . 164

GENEL OLARAK 164

KANUNİ MİRASÇILIKLA İLGİLİ DÜZENLEMELERE YÖN VEREN İLKE VE DÜŞÜNCELER 165

III. TÜRK MİRAS HUKUKUNDA KANUNİ MİRASÇILAR . 168

KANUNİ MİRASÇILIKTA SİSTEMLER VE TÜRK HUKUKUNDA BENİMSENEN SİSTEM . 168

TÜRK MİRAS HUKUKUNDA ZÜMRE SİSTEMİNİN GÖRÜNÜMÜ . 168

3. KANUNİ MİRASÇILIKTA ZÜMRE SİSTEMİ VE ZÜMRE MİRASÇILARI . 170

GENEL OLARAK MİRASÇILIKTA SİSTEMLER VE ZÜMRE SİSTEMİNİN DİĞER SİSTEMLER KARŞISINDAKİ KONUMU 170

ZÜMRE SİSTEMİNİN İLKELERİ 173

III. TÜRK MİRAS HUKUKUNDA MİRASÇILIĞI KABUL EDİLEN ZÜMRELER . 177

BİRİNCİ ZÜMRE MİRASÇILAR . 177

İKİNCİ ZÜMRE MİRASÇILAR . 178

ÜÇÜNCÜ ZÜMRE MİRASÇILAR . 179

HERHANGİ BİR ZÜMREYE DÂHİL OLMAMAKLA BİRLİKTE KANUNİ MİRASÇI OLANLAR . 181

Sağ Kalan Eşin Mirasçılığı . 182

11

Genel Olarak 182

Sağ Kalan Eşin Mirasçı Olabilmesinin Şartları 186

Devletin Mirasçılığı 189

MİRASÇILIK AÇISINDAN ÖZEL BAZI HALLER 189

Evlilik Dışı Doğan Çocukların Mirasçılığı . 189

Evlatlığın Mirasçılığı 191

Gaip Kişilerin Malvarlığının Yönetilmesi ve Gaibin Mirasçılığı . 194

Gaip Kişilerin Mirası 196

Gaip Kişilerin Mirasçılığı . 197

4. MİRASÇILIK SIFATININ MİRAS BIRAKANIN İRADESİ UYARINCA KAZANILMASI: İRADİ MİRASÇILIK 198

MİRASÇI ATAMA 198

MİRASÇI ATAMANIN TÜRLERİ 199

5. MİRASÇILIK SIFATININ KAYBI 203

KANUN GEREĞİ MİRASÇILIK SIFATININ KAYBEDİLMESİ: MİRASTAN YOKSUNLUK 203

MİRASTAN YOKSUNLUK SEBEPLERİ 203

MİRASTAN YOKSUNLUĞUN HÜKÜM VE SONUÇLARI 207

MİRAS BIRAKANIN İRADESİNE DAYALI OLARAK MİRASÇI SIFATININ KAYBI: MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA. 210

MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA TÜRLERİ VE SEBEPLERİ 210

Mirasçılıktan Cezai Çıkarma 211

Mirasçılıktan Koruyucu Çıkarma . 214

MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN HÜKÜM VE SONUÇLARI 216

III. MUHTEMEL MİRASÇI İLE ANLAŞMAK SURETİYLE MİRASÇILIK BEKLENTİSİNİN ORTADAN KALDIRILMASI: MİRASTAN FERAGAT  220

MİRASÇININ İRADESİNE DAYALI OLARAK MİRASÇILIK SIFATININ KAYBI: MİRASIN REDDİ 223

GENEL OLARAK 223

MİRASIN REDDİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI . 227

6. MİRASÇILARIN MİRASA DAİR SÖZLEŞME VE TASARRUFLARI 230

MİRAS HAKKININ DEVRİ SÖZLEŞMELERİ 230

MİRASIN AÇILMASINDAN ÖNCE MİRAS PAYININ DEVRİ SÖZLEŞMESİ 231

MİRAS AÇILDIKTAN SONRA MİRAS PAYININ DEVRİ SÖZLEŞMESİ . 233

MİRAS PAYLAŞMA SÖZLEŞMESİ 237

GENEL OLARAK 237

MİRAS PAYLAŞMA SÖZLEŞMESİNE HÂKİM OLAN İLKELER . 240

MİRASIN RIZAYA DAYALI OLARAK PAYLAŞILMASINDA SÜREÇ . 243

12

PAYLAŞMADA ÖZEL DURUMLAR 245

Değerinde Önemli Bir Azalma Olmaksızın Bölünmesi Mümkün Olmayan Malların Paylaştırılması 245

Birden Fazla Maldan Meydana Gelmekle Birlikte Fiili Veya Hukuki Birlik Oluşturan Malların Paylaştırılması (TMK. m. 653/I) 246

Aile Belgeleri İle Anı Değeri Olan Malların Paylaştırılması (TMK. m. 653/II) 246

Aile Konutu Ve Ev Eşyasının Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi . 246

Tarımsal Arazi ve İşletmelere İlişkin Paylaşma Kuralları 250

III. MİRAS ORTAKLIĞINDAKİ ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNİN PAYLI MÜLKİYETE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ  253

7. MİRASÇILARIN SORUMLULUĞU . 255

GENEL OLARAK 255

MİRASÇILARIN MİRAS BIRAKANIN BORÇLARINDAN DOLAYI ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUĞU . 256

III. MİRASÇILARIN TEREKEYE DAİR AKDETTİKLERİ SÖZLEŞMELER SEBEBİYLE SORUMLULUĞU  262

MİRASÇILARIN MİRAS ORTAKLIĞI SEBEBİYLE DOĞAN SORUMLUĞU 264

MİRASÇILARIN SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN SORUMLULUĞU . 266

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DEVLET AÇISINDAN MİRAS HUKUKU (DÜZEN MENFAATİ)

1. İÇ DÜZEN MENFAATİ: DEVLETİN MİRASÇI OLMASI ve MİRASÇILIĞIN DÜZENLENİŞİNDE DEVLETİN ROLÜ . 269

GENEL OLARAK 269

VERASET VE İNTİKAL VERGİSİNİN MİRAS HUKUKU İÇERİSİNDEKİ ANLAMI 271

III. DEVLETİN MİRASIN GEÇİŞİ SÜREÇLERİNE DÂHİL OLMASI  273

DEVLETİN TEREKENİN BELİRLENMESİ ve KORUMA ALTINA ALMA İŞLEMLERİNE KATILMASI . 274

DEVLETİN MİRASÇILARIN BELİRLENMESİ SÜRECİNE KATILMASI276

DEVLETİN ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARLA İLGİLİ KORUMA ÖNLEMLERİ ALMASI . 281

DEVLETİN RESMEN TEREKENİN YÖNETİMİNİ ÜSTLENMESİ VE RESMİ TASFİYEYİ SAĞLAMASI 283

Terekenin Resmen Yönetimi 283

Resmi Tasfiye . 284

DEVLETİN TALEP VE DAVA HAKKI TANIMAK SURETİYLE MİRAS HUKUKUNDAKİ DÜZENLEYİCİ İŞLEVİ 288

DENKLEŞTİRME TALEBİ VE DAVASI 288

13

Genel Olarak. 288

Denkleştirme Talebinin Şartları 292

Kazandırma Karşılıksız Olmalıdır 292

Kazandırma, Miras bırakanın Malvarlığından Gerçekleşmiş Olmalıdır 294

Kazandırma Miras Payına Mahsuben Yapılmalıdır 294

Kazandırma Miras Bırakanın Sağlığında Gerçekleşmelidir . 295

Denkleştirme Talebinin Kapsamı . 295

Kapsam Dışı Kazandırmalar. 295

Denkleştirmeye Tabi Kazandırmalar 296

Denkleştirmenin İfası . 298

TENKİS TALEBİ VE DAVASI . 302

Genel Olarak. 302

Tenkise Tabi Kazandırmalar. 306

Tenkiste Sıra Sorunu 315

Tenkis Davası . 318

MİRAS SEBEBİYLE İSTİHKAK DAVASI 324

Miras Sebebiyle İstihkak Davasının Özellikleri . 326

Miras Sebebiyle İstihkak Davası Külli Bir Davadır . 326

Miras Sebebiyle İstihkak Davası Eda Davasıdır . 326

Miras Sebebiyle İstihkak Davası Mirasçılıktaki Üstün Hakka Dayanan Mutlak Bir Davadır . 326

Miras Sebebiyle İstihkak Davası Bazı Hallerde Tali Nitelik Taşıyan Bir Davadır . 327

Miras Sebebiyle İstihkak Davasının Mirasçılar Bakımından Getirdiği Özel Yararlar 327

DEVLETİN TEREKENİN TAKSİMİNE KATILMASI 328

TAKSİM DAVASI TANIMAK SURETİYLE DEVLETİN TEREKENİN TAKSİMİNE MÜDAHALESİ . 329

TAKSİM DAVASI DIŞINDA DEVLETİN TEREKEYE MÜDAHALESİ . 330

2. ULUSLARARASI DÜZEN MENFAATİ: YABANCI UNSURLU MİRAS İLİŞKİLERİ VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİ . 332

GENEL OLARAK 332

YABANCI UNSURLU MİRAS HUKUKU İLİŞKİLERİNE UYGULANACAK HUKUK 333

III. YABANCI UNSURLU MİRASA İLİŞKİN DAVALARDA TÜRK MAHKEMELERİNİN ULUSLARARASI YETKİSİ . 338

AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA MİRASA İLİŞKİN SORUNLARA YÖNELİK DÜZENLEMELER 340

KAYNAKÇA  343