Türk Borçlar Hukukunda Belirli Süreli Ticari Satış Sözleşmesinde Satıcının Temerrüdü Sonucu Sözleşmeden Dönme

Av. Dr. Mustafa Gür

İçindekileri

Sunuş 

5

Ön Söz 

7

Kısaltmalar 

15

Giriş 

17

Birinci Bölüm

BELİRLİ SÜRELİ TİCARİ SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE

SATICININ TEMERRÜDE DÜŞMESİNİN VE

ALICININ SEÇİMLİK HAKLARINI KULLANMASININ ŞARTLARI

1. BELİRLİ SÜRELİ TİCARİ SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI VE HUKUKİ NİTELİĞİ 

19

1. Tanımı 

19

1. Unsurları 

24

1. Satılanın Mülkiyetini Geçirmek Amacıyla Zilyetliğini Devir Borcu 

24

1. Sözleşmenin Konusu 

24

1. Mülkiyeti Geçirmek Amacıyla Zilyetliğin Devri 

27

2. Bedel Ödeme Borcu 

34

3. Tarafların Anlaşması 

37

4. Satılanı Mesleki Faaliyet Çerçevesinde Kazanç Elde Etme Amacıyla Satın Almak 

38

1. Ticari Satış Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 

38

1. Ticari Satış Sözleşmesi Borçlandırıcı Bir İşlemdir. 

38

2. Ticari Satış Sözleşmesi Sinallagmatik Bir Sözleşmedir. 

39

3. Ticari Satış Sözleşmesi Rızai ve İvazlı Bir Sözleşmedir. 

40

4. Ticari Satış Sözleşmesi Ani Edimli Bir Sözleşmedir. 

41

1. Ticari İş Kavramından ve TTK. Madde 23 Anlamındaki Ticari Satış Sözleşmesinden Ayırt Edilmesi 

41

1. BELİRLİ SÜRELİ TİCARÎ SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE SATICININ TEMERRÜDE DÜŞMESİNİN VE ALICININ SEÇİMLİK HAKLARINI KULLANMASININ ŞARTLARI 

42

1. Satıcının Temerrüde Düşmesinin Şartları 

42

1. Genel Olarak 

42

2. Temerrüdün Şartları 

46

1. Edimin İfasının Mümkün Olması 

46

1. Muacceliyet 

50

1. Genel Olarak 

50

1. Def’i Hakkının Varlığının Muacceliyete Etkisi 

53

1. Kural: İhtar Gereği 

55

1. Hukuki Niteliği 

56

1. Tarafları, İçeriği ve Şekli 

59

aaa. Tarafları 

59

bbb. İçeriği 

60

ccc. Şekli 

64

1. İstisna: İhtara Gerek Olmayan Haller 

66

1. Belirli Vade 

66

aaa. Taraflarca Sözleşmede Kararlaştırılan Belirli Vade 

67

bbb. İhbar ile Tayin Edilen Belirli Vade 

68

1. Kesin Vade 

70

aaa. Kavram 

70

bbb. Satılanın Gönderilmesi Gereken Durumlarda Kesin Vade 

81

ccc. Mutlak Kesin Vade 

83

1. Taraflarca İhtara Gerek Olmadığının Kararlaştırılması 

85

1. Dürüstlük Kuralı Uyarınca İhtarın Gerekmemesi 

85

1. İhtara Rağmen Edimin İfa Edilmemesi 

87

1. İfa Etmemenin Borca Aykırılık Teşkil Etmesi 

87

1. Alıcının Mütemerrit Olmaması 

88

1. Satıcının İfadan Kaçınma İmkânı Veren Def’i Hakkını Öne Sürmemesi 

88

3. İfa Yerinin Temerrüdün Oluşmasındaki Rolü 

91

4. Temerrüt ile Kusur Arasındaki İlişki 

94

1. Seçimlik Hakların Kullanılmasının Şartları 

95

1. Satılanın Mülkiyetini Geçirmek Amacıyla Zilyetliğini Devir Borcunda Temerrüt 

101

2. Kural: Süre Verilmesi 

102

1. Hukuki Niteliği 

103

1. Tarafları 

104

1. İçeriği ve Şekli 

105

3. İstisna: Süre Verilmesine Gerek Olmayan Haller 

113

1. Satıcının İçinde Bulunduğu Durumdan veya Tutumundan Süre Verilmesinin Etkisiz Olacağının Anlaşılması 

114

1. Borcun İfasının Alıcı İçin Yararsız Kalması 

116

1. Kesin Vadenin Kararlaştırılması 

119

İkinci Bölüm

TİCARÎ SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE SATICININ TEMERRÜDÜ NEDENİYLE ALICININ SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKINI KULLANMASI VE HUKUKİ SONUÇLARI

1. TBK. m. 212 HÜKMÜ KAPSAMINDA SEÇİMLİK HAKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 

121

1. Sözleşmeden Dönme Dışındaki Seçimlik Hakların Değerlendirilmesi 

121

1. Sözleşmeden Dönme Hakkı Bakımından Değerlendirilmesi 

125

1. ALICININ SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKI, KULLANILMASI VE HUKUKİ SONUÇLARI 

131

1. Borca Aykırılık Kuramında Dönme Hakkının Yeri 

131

1. Dönme Kavramı ve İşlevi 

134

1. Sözleşmeden Dönme Hakkının Hukuki Niteliği 

136

1. Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi 

141

1. Fesih Hakkından Ayırt Edilmesi 

141

2. İptal Hakkından Ayırt Edilmesi 

144

3. Geri Alma Hakkından Ayırt Edilmesi 

145

4. Cayma Hakkından Ayırt Edilmesi 

146

1. Dönme Hakkına Hâkim Olan İlkeler 

148

1. Bağımlılık İlkesi 

148

2. Bölünmezlik İlkesi 

149

3. Şarta Bağlanmazlık İlkesi 

150

4. Açıklık İlkesi 

150

5. Geri Alınmazlık ve Yinelenmezlik İlkesi 

151

1. Dönme Beyanının Kullanılması ve Şekli 

153

1. Dönme Beyanının Yorumu 

159

1. Dönme Hakkının Kullanılmasının Sözleşmeye Etkisine Dair Görüşler 

161

1. Klasik Dönme Teorisi 

161

1. Sözleşme İlişkisinin Durumu 

161

1. İfa Edilmemiş ve İfa Edilmiş Edimler Üzerine Etkisi 

163

1. İade Talebinin Tabi Olacağı Zamanaşımı 

167

2. Kanuni Borç İlişkisi Teorisi 

167

1. Sözleşme İlişkisinin Durumu 

167

1. İfa Edilmemiş ve İfa Edilmiş Edimler Üzerine Etkisi 

168

1. İade Talebinin Tabi Olacağı Zamanaşımı 

169

3. Ayni Etkili Dönme Teorisi 

169

1. Sözleşme İlişkisinin Durumu 

169

1. İfa Edilmemiş ve İfa Edilmiş Edimler Üzerine Etkisi 

169

1. İade Talebinin Tabi Olacağı Zamanaşımı 

170

4. Dönüşüm Teorisi 

171

1. Sözleşme İlişkisinin Durumu 

171

1. İfa Edilmemiş ve İfa Edilmiş Edimler Üzerine Etkisi 

176

1. İade Talebinin Tabi Olacağı Zamanaşımı 

182

5. Görüşlerin Değerlendirilmesi 

183

1. Dönme Sonrası Tasfiye İlişkisi 

184

1. İade Borcunun İfası, İfa Yeri ve İade Borcunda Temerrüt 

184

1. İade Borcunun İfası 

184

1. İade Borcunu İfa Yeri 

188

1. İade Borcunu İfada Temerrüt 

190

2. Dönme Hakkının Kullanılmasının Yan Edim ve Yan Yükümlülüklere Etkisi 

191

3. Kısmi Temerrütte Alıcının Dönme Hakkı ve Sonuçları 

193

1. İade Konusu Edimin İmkânsızlaşması 

193

1. Genel Olarak 

193

1. İade Konusu Edimin Dönme Hakkının Kullanılmasından Önce İmkânsızlaşması 

200

aaa. Türk/ İsviçre Hukuku Kapsamında 

200

bbb. Alman Hukuku Kapsamında 

206

1. İade Konusu Edimin Dönme Hakkının Kullanılmasından Sonra İmkânsızlaşması 

214

aaa. Türk/ İsviçre Hukuku Kapsamında 

214

bbb. Alman Hukuku Kapsamında 

215

1. İade Konusu Edimin İmkânsızlaşması Halinde İkâme Değerin Hesaplanması 

219

aaa. İade Anındaki Değerin Esas Alınması Görüşü 

221

bbb. Sözleşmede Kararlaştırılan Değerin Esas Alınması Görüşü 

222

ccc. Devir Anındaki Değerin Esas Alınması Görüşü 

223

1. Alman Hukuku’nda İkâme Değer Sorumluluğu Bakımından Öngörülen Ayrıcalık Düzenlemesi 

224

aaa. Genel Olarak 

224

bbb. Satılandaki Ayıbın İade İmkânsızlığına Neden Olması ve Satılanın Tüketilmesi Durumu 

227

ccc. Satıcıdan Kaynaklanan Sebeplerle Satılanın Yok Olması ya da Kötüleşmesi Durumu 

228

ddd. İmkânsızlığın Alıcının Yetki Alanı Dışındaki Sebeplerden Ötürü ve Sözleşme Olmaksızın Satıcı Nezdinde Gerçekleşecek Olması Durumu 

229

eee. Ayrıcalığın Uygulanması Bakımından Öngörülen Kriterler 

231

fff. Ayrıcalık Düzenlemesine Dair Eleştiriler 

234

4. Dönme Hakkının Kullanılmasının Teminatlara ve Cezai Şarta Etkisi 

236

1. Teminatlara Etkisi 

236

1. Cezai Şarta Etkisi 

237

5. Dönme Neticesinde Zararlardan Sorumluluk 

238

6. Dönme Neticesinde Yararlardan Sorumluluk 

239

7. Dönme Neticesinde Masraflardan Sorumluluk 

245

Üçüncü Bölüm

DÖNME HAKKININ KULLANILMASINA İLİŞKİN

ÖZEL HÂLLER VE OLUMSUZ ZARAR

1. DÖNME BEYANININ TARAFLARININ TESPİTİNDE ÖZEL HÂLLER 

249

1. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmede Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılması 

249

1. Vaat Eden Satıcının Temerrüdü 

249

2. Vaat Ettiren Satıcının Temerrüdü 

250

1. Alacaklı ve Borçlu Sıfatının Çokluğu Hâlinde Dönme Hakkının Kullanılması 

251

1. Alacağın Devri Hâlinde Dönme Hakkının Kullanılması 

254

1. Kısmi Dönme 

258

1. Kısım Kısım İfa Edilen Satış Sözleşmesinde Temerrüt Hâlinde Sözleşmeden Dönme Hakkının Değerlendirilmesi 

265

1. Dönme Beyanının Geri Alınması 

270

1. Dönme Hakkının Devrinin Mümkün Olmaması 

277

1. OLUMSUZ ZARAR 

278

1. Tanımı 

278

1. Kapsamı 

283

1. Fiili Zarar 

290

1. Sözleşme Kurma Masrafları 

290

1. Sözleşmenin İfası Adına Yapılan Masraf ve Diğer Zararlar 

291

1. Borç İlişkisinin Tasfiyesi Nedeniyle Uğranılan Zarar 

292

1. Usuli İşlemlere Dair Masraflar 

292

1. Üçüncü Kişilere Ödenen Tazminat ve Cezai Şart 

292

2. Kaçırılan Fırsat 

293

1. İspat 

296

1. Zararın Denkleştirilmesi 

299

1. Zararın Hesaplanacağı An 

301

1. Sınırlandırılması 

302

1. Olumlu Zarar ile Sınırlandırılması Görüşü ve Değerlendirilmesi 

302

2. Olumlu Zarar Dışındaki Hukuki Müesseseler ile Sınırlandırma 

305

3. Tazminatın İndirilmesi 

306

1. Zamanaşımı 

307

1. Olumsuz Zarara Dair Eleştiriler ve Değerlendirilmesi 

308

1. Eleştiriler 

308

2. Değerlendirilmesi 

309

Sonuç 

313

Kaynakça 

317

Kavram Dizini 

329