Elektrik Tedarik Sözleşmeleri -Özellikle İkili Anlaşma-

Elektrik Piyasası Kanunu’nun Öngördüğü Hukuki Rejim ve ELEKTRİK TEDARİK SÖZLEŞMELERİ -ÖZELLİKLE İKİLİ ANLAŞMA-



Dr. Mustafa YAVUZ



- Konuyla İlgili Temel Ve Teknik Kavramlar İle Elektrik Piyasası Kanununun Öngördüğü Hukuki Rejim

- Elektrik Enerjisi Tedarik Sözleşmeleri, Özellikle İkili Anlaşmalar

- İkili Anlaşmaların Hüküm Ve Sonuçları İle Sona Ermesi



ÖNSÖZ ..................................................................................................................... v

TEŞEKKÜR............................................................................................................ix

İÇİNDEKİLER......................................................................................................xi

KISALTM ALAR..............................................................................................xxiii

KAYNAKÇA ....................................................................................................x x v ii

GİRİŞ.........................................................................................................................1

§ 1. KoNuNuN TAKDİMİ, ÖNEMİ VE

SINIRLANDIRILMASI.............................................................................1

I. KoNuNuN TAKDİMİ ......................................................................1

II. KoNuNuN ÖNEMİ...........................................................................5

§ 2. KoNuNuN SINIRLANDIRILMASI ................................................12

Birinci Bölüm

KONUYLA İLGİLİ TEMEL VE TEKNİK

KAVRAMLAR İLE ELEKTRİK PİYASASI

KANUNUNUN ÖNGÜRDÜĞÜ HUKUKÎ

REJİM

§ 3. KoNuYA İLİŞKİN TEMEL VE TEKNİK KAVRAMLAR..........15

I. ELEKTRİK ENERJİSİ KAVRAMI VE GENEL

ÖZELLİKLERİ.....................................................................................15

İÇİNDEKİLERxii

A. ELEKTRİK ENERJİSİ KAVRAMI .........................................15

B. ELEKTRİĞİN GENEL ÖZELLİKLERİ................................18

C. ELEKTRİĞİN FoNKSİYoNEL uNSuRLARI.................21

II. ÜRETİM KAVRAMI.........................................................................21

III. İLETİM KAVRAMI........................................................................... 22

IV. DAĞITIM KAVRAMI....................................................................... 24

V. ELEKTRİK ARZI KAVRAMI........................................................ 25

VI. ELEKTRİK TEDARİKİ KAVRAMI............................................ 25

§ 4. ELEKTRİK PİYASASININ TARİHİ GELİŞİMİ VE

ELEKTRİK PİYASASI KANuNu’NuN ÖNGÜRDÜĞÜ

HuKuKÎ REJİM VE İŞLEYİŞİ..............................................................27

I. ELEKTRİK PİYASASININ TARİHÎ GELİŞİMİ .....................27

A. ELEKTRİĞİN TARİHÎ GELİŞİMİ........................................27

B. SERBEST PİYASAYA GEÇİŞ SÜRECİ

uYGuLAMALAR I......................................................................32

C. ELEKTRİK SEKTÖRÜNDE TEMEL YAPILANMA

MoDELLERİ.................................................................................33

1. Genel olarak ............................................................................33

2. Yapılanma Çeşitleri................................................................ 34

a. Dikey Bütünleşmiş Yapılanma..................................... 34

b. Tek Alıcılı Yapılanma ..................................................... 34

c. Toptan Satışta Rekabetin Mümkün olduğu

Yapılanma...........................................................................35

d. Perakende Satışta Rekabetin Mümkün olduğu

Yapılanma.......................................................................... 36

e. Değerlendirme ve Kanaatimiz......................................37

II. TÜRKİYE’DE ELEKTRİK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN

HuKuKÎ GELİŞİMELER .............................................................. 38

A. ELEKTRİK PİYASASI KANuNu ÖNCESİ

HuKuKÎ DuRuM..................................................................... 38

1. Genel olarak ........................................................................... 38xiii

2. 3096 Sayılı Kanun...................................................................39

3. 3974 Sayılı Kanun...................................................................41

4. 3996 Sayılı Kanun...................................................................42

5. 4046 ve 4047 Sayılı Kanunlar..............................................43

6. 96/8268 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı .............................43

7. 4283 Sayılı Kanun.................................................................. 44

8. Yönetmelikler...........................................................................45

B. ELEKTRİK SEKTÖRÜNDE REFoRM SÜRECİ VE

ELEKTRİK PİYASASI KANuNu..........................................47

C. ELEKTRİK PİYASASI KANuNu’NDA

ÖNGÖRÜLEN PİYASA FAALİYETLERİ ......................... 48

1. Genel olarak ........................................................................... 48

2. Lisans Alma Mecburiyeti ..................................................... 49

a. Lisansın Hukukî Niteliği............................................... 49

b. Lisansın Tabi olduğu usul ve Esaslar.........................52

c. Lisansa Tabi Faaliyetler ..................................................53

3. Üretim Faaliyeti...................................................................... 54

4. İletim Faaliyeti ....................................................................... 56

a. Genel olarak .................................................................... 56

b. Dengeleme ve uzlaştırma Sistemi ...............................57

aa. Genel olarak...............................................................57

bb. Piyasa Modelleri ........................................................58

cc. Türkiye’de Kabul Edilen Model ............................58

aaa. Gün Öncesi Planlama ve Gün Öncesi

Piyasası ................................................................62

bbb.Dengeleme Güç Piyasası................................. 64

c. İletim Faaliyeti ve Ayrıştırma .......................................65

5. Dağıtım Faaliyeti.....................................................................67

6. Toptan Satış Faaliyeti.............................................................71

7. Perakende Satış Faaliyeti.......................................................73

8. Elektrik Piyasasında organize Sanayi Bölgelerinin

Hukukî Durumu ve Faaliyetleri ..........................................75xiv

D. ELEKTRİĞİN KAMu HİZMETİ NİTELİĞİ VE

EVRENSEL HİZMET YAKLAŞIMI......................................76

§ 5. ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KuRuMu

KARARLARININ SÖZLEŞMELERE ETKİSİ................................81

I. İKİNCİL MEVZuAT VE KuRuL KARARLARININ

BAĞLAYICILIĞI.................................................................................81

II. İKİNCİL MEVZuAT VE KuRuL KARARLARINA

AYKIRI SÖZLEŞMELERİN HuKuKİ SoNuÇLARI...........81

III. EPDK KARARLARININ İPTAL EDİLMESİNİN

PİYASA KATILIMCILARINA VE YAPILAN

SÖZLEŞMELERE ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ... 83

A. DoKTRİN..................................................................................... 83

B. uYGuLAMA................................................................................ 86

C. GÖRÜŞÜMÜZ............................................................................. 88

İkinci Bölüm

ELEKTRİK ENERJİSİ TEDARİK

SÖZLEŞMELERİ, ÖZELLİKLE İKİLİ

ANLAŞMALAR

§ 6. ELEKTRİK ENERJİSİ TEDARİK SÖZLEŞMELERİ.....................93

I. GENEL oLARAK...............................................................................93

II. ELEKTRİK TEDARİK SÖZLEŞMELERİNİN GENEL

ÖZELLİKLERİ.....................................................................................95

A. KAVRAM........................................................................................95

B. SÖZLEŞMEYE BAĞLI BoRÇ İLİŞKİSİNİN

VAR LIĞI......................................................................................... 96

1. Borç İlişkisi Kavramı............................................................. 96

2. Sosyal Tipli Davranıştan Doğan Borç İlişkisi ..................98

C. İKİ TARAFA TAM BoRÇ YÜKLEYEN

SÖZLEŞME oLMASI...............................................................101xv

D. SÜREKLİ BoRÇ DoĞuRAN SÖZLEŞME

oLMASI....................................................................................... 104

E. ELEKTRİK TEDARİK SÖZLEŞMELERİNİN

ÖZEL HuKuK HÜKÜMLERİNE TABİ oLMASI....... 107

1. Elektrik Faaliyetlerinin Tabi olduğu Hukukî

Rejim....................................................................................... 107

2. Elektrik Tedarik Sözleşmelerinin Tabi olduğu

Hukukî Rejim........................................................................ 108

a. İdarî Sözleşme-Özel Hukuk Sözleşmesi

Ayrımında Kıstaslar ..................................................... 108

b. Elektrik Tedarik Sözleşmelerinin Özel Hukuk

Hükümlerine Tabi olması.......................................... 112

aa. Elektrik Piyasası Kanunu’ndan Önce ................ 112

bb. Elektrik Piyasası Kanunu’ndan Sonra ................114

F. İLTİHAKÎ SÖZLEŞME KAVRAMI BAKIMINDAN

ELEKTRİK TEDARİK SÖZLEŞMELERİNİN

DEĞERLENDİRİLMESİ.........................................................116

G. SÖZLEŞME YAPMA MECBuRİYETİ

BAKIMINDAN ELEKTRİK TEDARİK

SÖZLEŞMELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ...........118

1. Genel olarak Sözleşme Yapma Mecburiyeti ve

Sonuçları..................................................................................118

2. Elektrik Tedarik Sözleşmelerinde Sözleşme Yapma

Mecburiyeti .......................................................................... 127

§ 7. İKİLİ ANLAŞMALAR........................................................................... 131

I. TANIMI............................................................................................... 131

II. İKİLİ ANLAŞMANIN TARAFLARI ....................................... 135

A. TEDARİKÇİ................................................................................ 135

B. TÜKETİCİ................................................................................... 136

1. Genel olarak “Tüketici” Kavramı.................................... 136

2. Elektrik Piyasası Kanunu’na Göre “Tüketici”

Kavramı .................................................................................. 139

a. Serbest/Serbest olmayan Tüketici Ayrımı............. 139xvi

b. Talep Birleştirme Yoluyla Serbest Tüketici

Niteliğinin Kazanılması ...............................................141

III. İKİLİ ANLAŞMANIN uNSuRLARI....................................... 146

A. ELEKTRİK ENERJİSİ VE/VEYA KAPASİTE

TEDARİKİ................................................................................... 146

1. Elektriğin Hukukî Niteliği................................................. 148

2. Medenî Hukuk Bakımından Elektriğin Hukukî

Niteliği.................................................................................... 149

B. BEDEL .......................................................................................... 150

C. TARAFLARIN ANLAŞMASI............................................... 155

D. İKİLİ ANLAŞMANIN PİYASA İŞLETMECİSİNE

BİLDİRİM MECBuRİYETİ GETİRMESİ....................... 155

IV. İKİLİ ANLAŞMANIN HuKuKÎ NİTELİĞİ.......................... 156

A. SATIM SÖZLEŞMESİ GÖRÜŞÜ ......................................... 159

B. SÜREKLİ EDİMLİ BoRÇ İLİŞKİSİ GÖRÜŞÜ ...............161

C. KARIŞIK MuHTEVALI SÖZLEŞME GÖRÜŞÜ............ 162

1. Genel olarak ......................................................................... 162

2. İkili Anlaşmanın Karışık Muhtevalı Sözleşme

olup olmadığı...................................................................... 164

D. ÇERÇEVE SÖZLEŞME GÖRÜŞÜ....................................... 165

E. Suİ GENERİS SÖZLEŞME GÖRÜŞÜ............................... 166

F. İKİLİ ANLAŞMAYA uYGuLANACAK

HÜKÜMLER.............................................................................. 169

V. İKİLİ ANLAŞMANIN GENEL ÖZELLİKLERİ ....................170

A. RIZAÎ SÖZLEŞME oLMASI.................................................170

B. TAM İKİ TARAFA BoRÇ YÜKLEYEN

SÖZLEŞME oLMASI...............................................................171

C. EŞYA EDİMLİ SÖZLEŞME oLMASI ................................ 172

D. SÜREKLİ BoRÇ İLİŞKİSİ DoĞuRAN

SÖZLEŞME oLMASI.............................................................. 173xvii

§ 8. İKİLİ ANLAŞMALARIN ÇEŞİTLİ GÖRÜNÜMLERİ

VE BuNuN PİYASANIN İŞLEYİŞİ ÇERÇEVESİNDE

YAPILAN DİĞER SÖZLEŞMELERLE

KARŞILAŞTIRILMASI........................................................................ 173

I. İKİLİ ANLAŞMALARIN ÇEŞİTLİ GÖRÜNÜMLERİ ..... 173

A. FİZİKÎ TESLİM İÇEREN İKİLİ ANLAŞMALAR..........174

1. Her Şey Dâhil (All-Inclusive) Sözleşme .........................174

2. Tam Tedarik Sözleşmesi......................................................175

3. Sabit Miktarlı Tedarik Sözleşmesi ...................................176

4. Ekolojik Ürünlere Dayalı İkili Anlaşmalar.....................178

5. Rezerv Tedarik veya Yedek Tedarik Sözleşmesi ............181

6. Elektriğin Kesilebileceği Sözleşmeler............................. 184

7. Fiyatı Değişebilen Sözleşmeler......................................... 185

B. MALÎ İKİLİ ANLAŞMALAR................................................ 186

1. Forward Sözleşme................................................................ 188

2. opsiyon Sözleşmesi............................................................. 189

3. Vadeli İşlem Sözleşmeleri ...................................................191

II. DENGELEME VE uZLAŞTIRMA SİSTEMİ VE

PİYASA KATILIM ANLAŞMASI............................................... 194

A. GENEL oLARAK..................................................................... 194

B. DENGELEME VE uZLAŞTIRMA SİSTEMİ.................. 194

C. PİYASA KATILIM ANLAŞMASI........................................ 195

1. Tanımı..................................................................................... 195

2. Hukukî Niteliği..................................................................... 195

a. Piyasa Katılım Anlaşmasının “Genel İşlem

Şartları” Niteliğinde olup olmadığı........................ 198

aa. Genel İşlem Şartları ............................................... 199

bb. Piyasa Katılım Anlaşması ve Genel İşlem

Şartları İlişkisi.........................................................202

cc. Genel İşlem Şartları Çerçevesinde Piyasa

Katılım Anlaşmasının Yorumu ve Denetimi...203xviii

b. Piyasa Katılım Anlaşmasının Çerçeve

Sözleşme Niteliğinde olup olmadığı .....................206

c. Piyasa Katılım Anlaşmasında Tarafların Hak

ve Yükümlülükleri.........................................................206

III. PERAKENDE SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN İKİLİ

ANLAŞMADAN AYIRT EDİLMESİ.........................................209

A. PERAKENDE SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI ..... 210

B. PERAKENDE SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN HuKuKÎ

NİTELİĞİ .....................................................................................211

C. PERAKENDE SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN

TA R A FLA R I............................................................................... 212

D. PERAKENDE SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN

uNSuRLARI.............................................................................. 212

E. PERAKENDE SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE

TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ............214

F. TEMEL TEDARİK YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE

PERAKENDE SATIŞ SÖZLEŞMESİ ..................................216

1. Temel Tedarik Yükümlülüğü ............................................ 219

2. Yedek Tedarik Yükümlülüğü............................................. 221

IV. KAÇAK VE uSuLSÜZ ELEKTRİK KuLLANIMI VE

HuKuKÎ NİTELİĞİ.......................................................................223

V. YAN HİZMET ANLAŞMALARININ İKİLİ

ANLAŞMADAN AYIRT EDİLMESİ.........................................230

A. YAN HİZMET KAVRAMI.....................................................230

1. Zorunlu Yan Hizmetler.......................................................230

2. Ticarî Yan Hizmetler........................................................... 231

B. YAN HİZMET ANLAŞMALARININ HuKuKÎ

NİTELİĞİ..................................................................................... 232

VI. BAĞLANTI VE SİSTEM KuLLANIM

ANLAŞMALARI VE İKİLİ ANLAŞMA...................................234

A. BAĞLANTI VE SİSTEM KuLLANIM

ANLAŞMALARI ......................................................................235

B. TANIMI........................................................................................235xix

C. BAĞLANTI VE SİSTEM KuLLANIM

ANLAŞMALARININ TARAFLARI..................................236

D. BAĞLANTI VE SİSTEM KuLLANIM

ANLAŞMALARININ HuKuKÎ NİTELİĞİNİN

BELİRLENMESİ ....................................................................... 237

1. Genel olarak ......................................................................... 237

2. Bağlantı ve Sistem Kullanım Anlaşmalarının

unsurları ve Tipinin Belirlenmesi....................................238

a. Sisteme Bağlantı unsuru ............................................240

b. Bağlantı Bedeli...............................................................244

c. Sistem Kullanım unsuru.............................................245

d. Sistem Kullanım Bedeli ...............................................246

e. Reaktif Enerji Bedeli.....................................................248

f. Diğer Yan unsurlar ve Yükümlülükler.....................250

g. Bağlantı ve Sistem Kullanım Anlaşmalarının

Birlikte Değerlendirilmesi ve Tipinin Tespiti ........ 251

3. Bağlantı ve Sistem Kullanım Anlaşmalarından

Doğan Sorumluluk .............................................................. 253

Üçünü Bölüm

İKİLİ ANLAŞMALARIN HÜKÜM VE

SONUÇLARI İLE SONA ERMESİ

§ 9. İKİLİ ANLAŞMALARIN GENEL HÜKÜM VE

SoNuÇLARI............................................................................................ 261

I. GENEL oLARAK............................................................................ 261

II. TEDARİKÇİ VE ALICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ ........... 261

A. TEDARİKÇİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ......................... 261

1. Tedarikçinin Elektrik Sağlama Yükümlülüğü .............. 261

2. İkili Anlaşmaları Bildirim Yükümlülüğü.......................264xx

3. Tedarikçinin Dengesizlik Yüzünden oluşan

Maliyetten Sorumlu olması ............................................. 267

4. Nakil Sebebiyle oluşan Kaybı Karşılama

Yükümlülüğü.........................................................................268

5. Tedarikçinin Portföyüne Alıcı Dâhil olması

Halinde Bunun İçin Teminatı Tamamlama

Yükümlülüğü......................................................................... 271

6. İkili Anlaşmanın Sona Ermesinin Piyasa

İşletmecisine Bildirilmesi Yükümlülüğü........................ 273

7. Tüketici Adına Vergi veya Benzeri Malî

Yükümlülükleri Ödeme Yükümlülüğü .......................... 274

8. Müşteriye Yapılan Nakil Sebebiyle Sistem

Kullanım Bedeli Maliyetlerini Ödeme Yükümlülüğü 275

9. Tedarikçinin Ayrıntılı Fatura Düzenleme

Mecburiyeti ........................................................................... 277

10. Tedarikçinin Bilgi Verme Yükümlülüğü ........................ 277

11. Tedarikçinin Diğer Yükümlülükleri................................ 279

12. Tedarikçinin Teslim ve Mülkiyeti Devir Borcu ile

Ayıba Karşı Tekeffül Yükümlülüğünün Bulunup

Bulunmadığı Sorunu........................................................... 279

B. ALICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ......................................282

1. Elektrik Bedelini Ödeme Yükümlülüğü.........................282

a. Bedelin Tespiti ..............................................................283

b. Bedelin Ödeme Zamanı ve Yeri .................................286

2. Alıcının Kabz Borcunun olup olmadığı .......................287

a. Genel olarak Alıcının Kabz Borcu ...........................287

b. İkili Anlaşmalarda Kabz Borcunun uygulama

İmkânının Bulunup Bulunmadığı Meselesi............288

3. İkili Anlaşma Yapmak için Serbest Tüketici olma

Şartını Sağlama Yükümlülüğü..........................................289

4. Bir Önceki Tedarikçisine Yükümlülüklerini Yerine

Getirdiğini Belgeleme Yükümlülüğü .............................. 291

5. Teminat Verme Yükümlülüğü........................................... 292xxi

6. Çok Zamanlı Ölçüm Yapabilen Sayaç Bulundurma

Yükümlülüğü......................................................................... 293

7. Tüketicinin Üçüncü Bir Kişiye Elektriği Satmama

Yükümlülüğü......................................................................... 295

8. Bilgi Verme Yükümlülüğü.................................................. 296

§ 10.İKİLİ ANLAŞMALARDAN DoĞAN SoRuMLuLuK............ 297

I. BoRCA AYKIRILIĞA BAĞLANAN GENEL

HÜKÜMLER.....................................................................................297

A. GENEL oLARAK..................................................................... 297

B. İKİLİ ANLAŞMALAR BAKIMINDAN BoRCA

AYKIRILIK ................................................................................. 298

1. Aslî Edim Yükümleri Bakımından .................................. 298

2. Temerrüt Hükümleri Yönünden.......................................300

3. Yan Yükümler Bakımından ............................................... 301

II. SoRuMSuZLuK ANLAŞMALARININ ELEKTRİK

TEDARİK SÖZLEŞMELERİ BAKIMINDAN

DEĞERLENDİRİLMESİ...............................................................302

A. SoRuMSuZLuK ANLAŞMALARI...................................302

B. SoRuMSuZLuK ANLAŞMALARININ GENEL

ESASLARI ................................................................................... 303

C. ELEKTRİK TEDARİK SÖZLEŞMELERİNDE

SoRuMSuZLuK KAYITLARI............................................ 305

§ 11.ELEKTRİK TEDARİK SÖZLEŞMELERİNİN SoNA

ERMESİ......................................................................................................309

I. GENEL oLARAK............................................................................309

II. ELEKTRİK TEDARİK SÖZLEŞMELERİNİN

KENDİLİĞİNDEN SoNA ERMESİ...........................................310

A. ALICININ ÖLÜMÜ VEYA TÜZEL KİŞİLİĞİN

SoNA ERMESİ ...........................................................................310

B. İMKÂNSIZLIK...........................................................................310

III. ELEKTRİK TEDARİK SÖZLEŞMELERİNİN

HuKuKÎ İŞLEM İLE SoNA ERMESİ...................................... 313xxii

A. TARAFLARIN ANLAŞMASI İLE SoNA ERMESİ....... 313

B. FESİH............................................................................................ 313

IV. ZAMANAŞIMI..................................................................................316

A. GENEL oLARAK......................................................................316

B. ELEKTRİK TEDARİK SÖZLEŞMELERİNDE

ZAMANAŞIMI SÜRELERİ ...................................................317

§ 12.SoNuÇ........................................................................................................319