Medeni Usul Hukukunda Fer'i Müdahale Etkisi

Dr. Nagihan TANDOĞAN ÖZBAYKAL

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  V

İÇİNDEKİLER  VII

KISALTMALAR . XIII

GİRİŞ  1

BİRİNCİ BÖLÜM

FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN TEMEL ESASLARI

1. KONUNUN ÖNEMİ VE KAVRAM 3

Konunun Önemi ve Sunuluşu 3

Kavram ve Terim Sorunu . 13

Konuya İlişkin Bazı Kavramlar. 13

Terim Sorunu. 16

2. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN ESASLARI . 18

Genel Olarak 18

Hukuki Düzenleme ve Yapısı . 22

Genel Olarak . 22

Uyuşmazlık Hakkında Yanlış Karar Verildiği İddiasının Mutlak Surette İleri Sürülememesi (HMK m.69/2 c.1) . 26

Asıl Tarafın Yargılamayı Hatalı Yürüttüğü İddiasının Kural Olarak İleri Sürülememesi (HMK m.69/2 c.2) . 34

III. Amacı  39

Fer’i Müdahale Etkisinin Amacının Hangi Hukuki Kurumlar Çerçevesinde Tespit Edileceği 39

Fer’i Müdahale Etkisinin Amaçlarının Değerlendirilmesi 45

Hukuki Niteliği . 51

Fer’i Müdahale Etkisinin Bir Usul Hukuku Kurumu Olması 51

Fer’i Müdahale Etkisinin Süjeleri . 52

Fer’i Müdahale Etkisinin Hukuki Dinlenilme Hakkı ile İlişkisi . 56

3. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI 62

Genel Olarak 62

Fer’i Müdahale Etkisi ve Kesin Hüküm Etkisi (Rechtskraftwirkung) . 64

III. Fer’i Müdahale Etkisi ve İnşai Etki (Gestaltungswirkung) . 68

Fer’i Müdahale Etkisi ve Kesin Hükmün Sirayeti (Rechtskrafterstreckung) . 69

Fer’i Müdahale Etkisi ve Unsur Etkisi (Tatbestandswirkung) . 71

4. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN ÇEŞİTLİ HUKUK SİSTEMLERİNDE ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN YARGILAMAYA KATILMASINI SAĞLAYAN HUKUKİ KURUMLAR KAPSAMINDA İRDELENMESİ . 72

Genel Olarak 72

Fer’i Müdahale . 74

III. Davanın İhbarı  76

Asli Müdahale . 78

Dava Arkadaşlığı Şeklinde Fer’i Müdahale . 85

Üçüncü Kişinin Daveti 88

İKİNCİ BÖLÜM

FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN ŞARTLARI

5. İLK YARGILAMADA KARAR VERİLMİŞ OLMASI 91

Genel Olarak 91

Kararın Niteliği 92

Kararın Nihai Nitelikte Olması . 92

Genel Olarak . 92

Kararın Esasa İlişkin (Hüküm Niteliğinde) Olması 94

Hüküm Verilmesine İhtiyaç Kalmadan Davayı Sona Erdiren Hallerde Verilen Kararlar . 98

Davaya Son Veren Taraf İşlemleri Yapılması Halinde Verilen Kararlar 98

Davanın Konusuz Kalması Halinde Verilen Kararlar 104

Kararın Şekli Anlamda Kesinleşmesi 106

Özellik Arz Eden Bazı Karar Türleri Bakımından Müdahale Etkisi . 112

Yabancı Mahkeme Kararlarının Fer’i Müdahale Etkisi 112

İdari Yargı Kolunda Verilen Kararların Fer’i Müdahale Etkisi 116

Ceza Mahkemesi Kararlarının Fer’i Müdahale Etkisi 118

Hakem Kararlarının Fer’i Müdahale Etkisi 120

Geçici Hukuki Koruma Kararlarının Fer’i Müdahale Etkisi 123

III. Kararın Fer’i Müdahaleye Uygun Bir Davada Verilmiş Olması (Müdahale Edilebilirlik) . 130

Kararın Asıl Taraf Aleyhine Olması Gerekip Gerekmediği . 132

6. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN İLK YARGILAMA İLE BİR MÜDAHALE İLİŞKİSİNİN BULUNMASI 136

Genel Olarak 136

Fer’i Müdahale Etkisi İçin Bulunması Gereken Şartlar 138

İlk Davaya Fer’i Müdahalede Bulunulmuş Olması . 138

Genel Olarak . 138

Fer’i Müdahale İçin Bulunması Gereken Asgari Şartlar 141

Fer’i Müdahilin Sahip Olması Gereken Bazı Usuli Şartlar 144

Fer’i Müdahilin İlk Davada Taraf Olmaması . 147

Fer’i Müdahale Şartlarının Kural Olarak Müteakip Davada İncelenememesi 150

Fer’i Müdahil Sıfatının Kaybedilmemiş Olması . 156

Fer’i Müdahale Talebi Hakkında Verilen Kabul Kararından (Ara Karardan) Dönülmesi . 156

Fer’i Müdahale Talebinin Geri Alınması . 159

III. İhbar Etkisi İçin Bulunması Gereken Şartlar  164

İlk Davanın İhbar Edilmiş Olması 164

Genel Olarak . 164

İhbar İçin Bulunması Gereken Asgari Unsurlar . 170

İhbar Sebebinin Bulunması 172

İlk Davaya İhbar Eden Yanında Fer’i Müdahil Olarak Katılma İmkânının Bulunması . 180

İhbarın Geçerliliğinin (Geçerli Bir İhbarın Mevcudiyetinin) Müteakip Davada Re’sen İncelenmesi . 182

İhbar Eden Yanında Davaya Katılma Talebinin Reddedilmemesi . 186

İhbarın Geri Alınması 188

7. ASIL TARAF İLE ÜÇÜNCÜ KİŞİ ARASINDA AÇILMIŞ BİR DAVA BULUNMASI 190

Genel Olarak 190

Davaya Konu Hukuki İlişkinin veya Talebin Maddi Hukuk Bakımından Niteliği . 192

Genel Olarak . 192

Rücu İlişkisi. 195

Kanun’da Sayılmayan Bazı Hukuki İlişkiler Bakımından Müdahale Etkisinin Değerlendirilmesi 201

Alternatif Borçluluk (Sorumluluk) veya Alternatif Alacaklılık 201

İkinci Derece (Tali) Sorumluluk Halleri . 204

Ters Rücu İlişkileri . 209

Dava Takip Yetkilisinin Özel Hukuktan Kaynaklanan Sorumluluğu 210

III. Davanın Farklı Yargı Koluna (Hukukumuzda İdari Yargı Koluna) Dahil Olması Halinde . 212

Uyuşmazlığın Tahkime Tabi Olması Halinde. 216

İki Dava Arasında Bir İlişki/Bağlantı Bulunması Gerekip Gerekmediği . 219

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN KAPSAMI (VEYA SINIRLARI)

8. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN OBJEKTİF (KONU BAKIMINDAN) KAPSAMI 225

Müdahale Etkisinin Objektif Kapsamı. 225

Müdahale Etkisinin Objektif Kapsamının Sınırları 227

Müdahale Etkisinin Maddi ve Hukuki Tespitler (Değerlendirmeler) Bakımından Sınırları . 227

Müdahale Etkisinin Karardaki Tespitler (Gerekçe) Bakımından Sınırları . 232

Genel Olarak . 232

Tespitlerin Yığılması (Kümülatif Tespitler) . 235

Alternatif Tespitler . 237

Kademeli (Terditli) Tespitler 238

Hüküm İçin Gerekli Olmamasına Rağmen Yapılan Tespitler (Aşırı Tespitler) 239

Hüküm İçin Gerekli Olmasına Rağmen Yapılmayan Tespitler (Eksik Tespitler) 243

İspatsızlık Durumunda Verilen Kararlardaki (İspat Edilemeyen Vakıalara İlişkin) Tespitler 244

Asıl Taraf ile Üçüncü Kişinin Menfaatleri Bakımından Müdahale Etkisinin Sınırları 245

Müdahale Etkisinin Dava Konusu Bakımından Sınırları 249

Müdahale Etkisinin Çift İhbar Durumunda Sınırları . 256

9. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN SÜBJEKTİF (KİŞİ BAKIMINDAN) KAPSAMI 264

Genel Olarak 264

Müdahale Etkisinin Karşı Taraf Bakımından Geçerliliği . 265

III. Müdahale Etkisinin Asıl Taraf ve Üçüncü Kişi (Fer’i Müdahil veya İhbar Olunan) Bakımından Geçerliliği  272

Müdahale Etkisinin Diğer Kişiler Bakımından Geçerliliği . 282

Müdahale Etkisinin Cüz’i ve Külli Haleflere Etkisi 282

Müdahale Etkisinin Kanuni ve İradi Temsilcilere Etkisi . 287

Müdahale Etkisinin Dava Takip Yetkisini Kullanan Kişiye (Dava Yetkinine/Dava Takip Yetkilisine) ve Asıl Hak Sahibine Etkisi 288

10. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN ZAMAN BAKIMINDAN KAPSAMI (ZAMANSAL SINIRLARI) . 292

Müdahale Etkisinin Müteakip Dava Devam Ederken Doğması . 292

Genel Olarak . 292

Müdahale Etkisi Doğacağı Gerekçesiyle Müteakip Davada Başvurulabilecek Hukuki Kurumlar . 297

Asıl Dava ile Müteakip Davanın Birleştirilmesi . 297

Müteakip Davada Asıl Davanın Bekletici Mesele Yapılması 304

Müdahale Etkisinin Müteakip Davada Nihai Karar Verildikten Sonra Doğması . 307

III. Müdahale Etkisinin Müteakip Davadaki Kararın Kesinleşmesinden Sonra Doğması . 310

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN DİKKATE ALINMASI VE ORTADAN KALDIRILMASI

11. MÜDAHALE ETKİSİNİN DİKKATE ALINMA ŞEKLİ . 315

Müdahale Etkisinin Re’sen Dikkate Alınması (Re’sen İncelenmesi) . 315

Müdahale Etkisinin İlk Derece Mahkemesince Re’sen Dikkate Alınmamasının Sonuçları . 319

İhlalin Olağan (İstinaf ve Temyiz) Kanun Yollarında Gözetilmesi . 319

İstinaf Kanun Yolunda İncelenmesi . 319

Temyiz Kanun Yolunda İncelenmesi . 321

İhlalin Yargılamanın Yenilenmesi Sebebi Teşkil Edip Etmeyeceği . 322

12. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN ORTADAN KALKMASI VEYA SINIRLANDIRILMASI . 325

Müdahale Etkisinin Ortadan Kalkması 325

Müdahale Etkisinin Sınırlandırılması . 328

Genel Olarak . 328

Fer’i Müdahilin İtirazları Yoluyla Sınırlandırılması . 330

Genel Olarak . 330

Davanın Geç İhbar Edilmesi Nedeniyle Davaya Geç Katılma . 334

Fer’i Müdahilin İddia ve Savunma İmkânlarının Engellenmesi . 340

Fer’i Müdahil Tarafından Bilinmeyen İddia ve Savunma İmkânlarının Asıl Tarafın Ağır Kusuru Sebebiyle Kullanılamaması 341

İhbar Olunanın İtirazları Yoluyla Sınırlandırılması 344

Asıl Tarafın İtirazları Yoluyla Sınırlandırılması . 347

13. TARAFLARIN MÜDAHALE ETKİSİ ÜZERİNDEKİ TASARRUFLARI 349

Müdahale Etkisinin Taraflarca Ortadan Kaldırılması 349

Müdahale Etkisinin Taraflarca Kararlaştırılması 352

SONUÇ  357

KAYNAKÇA . 373