Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlarda Ceza Sorumluluğunun Esası

NETİCESİ SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇLARDA CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASI



Dr. Nazmiye ÖZENBAŞ



Birinci Bölüm

NETİCESİ SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇLARA VE BU SUÇLARDA CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER

1. -Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suç Kavramı-5

2. -Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçların Hukuki Esası-6

I. -Temel Hüküm-8

II. -Ağırlaştırıcı Hüküm-9

3. -Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçların Tasnifi-10

I. -Korunan Hukuki Yarara Göre Yapılan Tasnifler-10

1. -Gerçek-gerçek olmayan neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar-11

a. -Gerçek neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar-11

aa. -Kast bulunması-11

bb. Neticenin daha ağır olması-12

cc. -Nedensellik ilişkisinin bulunması-13

dd. -Failin taksirinin bulunması-13

ee. -Gerçek neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlarda ceza-14

b. -Gerçek olmayan (görünüşte) neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar-15

2. -Kastedilenden ağır-başka neticeye neden olan neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar-16

a. -Fiilin kastedilenden daha ağır neticenin oluşmasına sebebiyet vermesi-16

b. -Fiilin failin istediği netice yanında bir başka suça sebebiyet vermesi-17

II. -Temel Suçtaki Manevi Unsura Göre Yapılan Tasnifler-18

1. -Temel suçun kasten işlenmesi-18

2. -Temel suçun taksirle işlenmesi-19

III. -Ağır veya Başka Netice Açısından Var Olan Manevi Unsura Göre Yapılan Tasnifler-19

1. -Ağır veya başka netice açısından taksirin bulunması-20

2. -Ağır veya başka netice açısından kastın bulunması-20

4. Ceza Sorumluluğunun Esası-21

I. -Kavram-21

II. -Ceza Sorumluluğunun Gelişimi-26

1. -Başkasının fiilinden sorumluluk-kolektif sorumluluk dönemi-27

2. -Objektif sorumluluk dönemi-28

3. -Kusurlu (sübjektif) sorumluluk dönemi-35

4. -Kişilik yönünden sorumluluk dönemi-36

III. -Objektif Sorumluluğun Esası-39

1. -Genel olarak-39

2. -Objektif sorumluluğun esasına ilişkin görüşler-40

a. -Objektif sorumluluğun kusursuz sorumluluk olduğu yönündeki anlayış-40

aa. -Objektif sorumlulukta hareketin iradiliğinin aranmadığı yönündeki anlayış-41

bb. -Objektif sorumlulukta -kusurluluğun- aranmadığı yönündeki anlayış-43

b. -Objektif sorumlulukta kusurluluğun varsayıldığı yönündeki anlayış-45

c. -Objektif sorumluluğu kusur sorumluluğu içinde değerlendiren anlayış-46

aa. -Objektif sorumluluğu kast sorumluluğu içinde değerlendiren anlayış-46

bb. -Objektif sorumluluğu taksir sorumluluğu içinde değerlendiren anlayış-47

cc. -Objektif sorumluluğu kusurlu sorumluluk kapsamına almakla birlikte onu kast veya taksir içerisinde incelemeyen anlayış-48

3. -Objektif sorumluluğun unsurları-51

a. -Neticeye sebep olan hareketin iradi olması-52

b. -Neticenin gerçekleşmesi-53

c. -Hareket ile netice arasında maddi nedensellik bağının bulunması-53

d. -Gerçekleşen netice açısından failin kast veya taksirinin araştırılmaması-55

IV. -Kusur Sorumluluğunun Esası-56

1. -Genel olarak-56

2. -Kusurluluk Kavramının Gelişimi-58

a. -Psikolojik teori-58

b. -Normatif teori-60

c. -Karma teori-63

3. -Yeni yaklaşımlar, normatif teorinin öne çıkışı: failin normatif kınanabilirliği kavramı ile kast ve taksir arasındaki ilişki-63

4. -Kast ve taksir-70

a. -Kast-70

aa. -Genel olarak-70

bb. -Kastın unsurları konusundaki teoriler-73

cc. -Kastın unsurları-75

aaa. Bilme unsuru-76

bbb. İsteme unsuru-84

dd. -Kastın aranacağı zaman-87

ee. Kastın türleri-88

aaa. -Başlangıçta kast hem zaman kast- sonradan ortaya çıkan kast-88

bbb. Doğrudan kast-dolaylı (olası) kast-89

aaaaa. Kavram-89

bbbb. Dolaylı (olası) kast-bilinçli taksir ayrımı-94

ccc. Genel kast-özel kast-95

ddd. Ani kast-düşünce kastı-97

ff. Kastın belirlenmesi-98

b. Taksir-98

aa. Genel olarak-98

bb. Taksirin hukuki esasını açıklayan görüşler-100

cc. Taksirin unsurları-103

aaa. -Taksirin cezalandırılacağı konusunda kanunda açık hüküm bulunması-103

bbb. -Davranış kurallarına uymama-103

ccc. -Hareketin iradi olması-105

ddd. Neticenin öngörülebilir olması-106

eee. -Öngörülebilir neticenin fail tarafından öngörülmemiş olması-108

fff. -Hareket ile netice arasında nedensellik bağının bulunması-109

dd. Taksirin belirlenmesi-110

ee. -Taksirli suçta ceza-111

ff. -Bilinçli (öngörülü) taksir-112

aaa. Kavram-112

bbb. Bilinçli taksirde ceza-112

gg. Taksir kalıpları-114

İkinci Bölüm

İTALYAN VE ALMAN HUKUKUNDA NETİCESİ SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇLARDA CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASI

1. -İtalyan Hukukunda Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlar-115

I. -Genel Olarak-115

II. -1889 Tarihli Zanardelli Kanunu’nda Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlar-116

III. -1930 Tarihli Rocco Kanunu’nunda Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlar-118

1. -Genel olarak-118

2. -Başlıca neticesi sebebiyle ağırlaşmış suç çeşitleri-120

a. -Suçta sapma şeklinde ortaya çıkan neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar (İCK m. 586 ile genel sapma hükümleri arasındaki ilişki)-120

b. -Neticenin istenmemiş olması gereken neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar-127

c. -Kastı aşan suçlar-129

d. -İCK m. 586, neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama veya öldürme ve kastı aşan suç arasındaki ilişki-130

3. -Rocco Kanunu’nun hazırlık çalışmaları-131

a. -1927 tarihli tasarıda neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar-131

b. -1929 tarihli tasarı metninin son hali ve komisyon tutanakları-135

4. -1930 tarihli İtalyan Ceza Kanunu’nda (Rocco Kanunu) istenmeyen neticeden sorumluğa ilişkin teoriler-137

a. -Objektif sorumluluk-138

aa. Teorinin izahı-138

bb. -Teorinin yargı kararlarındaki yansıması-147

b. -Hukuka aykırı risk içeren fiilden kaynaklanan objektif sorumluluk-151

aa. -Teorinin izahı-151

bb. -Teorinin eleştirisi-156

cc. -Teorinin yargı kararlarındaki yansıması-167

dd. -Değerlendirme-169

c. - Ceza kanununun ihlalinden doğan taksirli sorumluluk-170

aa. -Teorinin izahı-170

bb. -Teorinin eleştirisi-175

cc. -Teorinin yargı kararlarındaki yansıması-182

d. -Sübjektif sorumluluk esasına dayanan taksir teorisi-186

aa. -Teorinin izahı-186

bb. -Teorinin yargı kararlarındaki yansıması-191

5. -İtalyan Anayasa Mahkemesi kararlarında kusur ilkesi-194

6. -Kast-taksir birlikteliği-201

a. -Normatif olarak kast ve taksir birlikteliğinin mümkün olup olmadığı tartışması-201

aa. -Negatif eğilim-202

bb. -Pozitif eğilim-204

b. -İtalyan Ceza Kanunu’nda kast - taksir birlikteliğinin bulunabileceğini gösteren düzenlemeler-207

aa. -İCK m. 59/2: Ağırlaştırıcı nedenlerin isnadı-207

bb. -İCK m. 81/1: Suçların fikri içtimaı-208

cc. -İCK m. 589/2 ve 530/3: Taksirli öldürme ve yaralama suçlarına özgü ağırlaştırıcı nedenler-209

c. -Diğer Avrupa devletlerinin yasal düzenlemeleri çerçevesinde kast - taksir birlikteliğinin mümkün olduğunun kabulü-210

IV. -Hukuka Aykırı Alanda Doğan Taksirin Niteliği-212

1. -Taksirli suçlarda taksirin niteliği-212

a. -İtalyan öğretisinde kabul edilen taksir tanımı-212

b. -Taksirin tespitinde model ajan ölçütünün kullanılması-213

c. -Model ajan ölçütünün oluşturulması-214

d. -Faaliyetin niteliğinin taksirin belirlenmesi üzerindeki etkisi-216

e. -Failin özel bilgi ve tecrübesi-217

2. -Kast-taksir birlikteliğinde taksirin niteliği-218

V. -Yeni Ceza Kanunu Tasarılarında Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlardan Sorumluluğa Dair Düzenlemeler-221

VI. -Değerlendirme-223

2. Alman Hukukunda Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlar-224

I. -Genel Olarak-224

II. -Tarihi Gelişim-228

1. -Dolaylı kast. 1794 tarihli Prusya Devletinin Genel Ülke Kanunu (Allgemeines Landrecht für die Preußischen Staaten)-228

2. -Feuerbach’ın kastta beliren taksir hipotezi-229

3. -Birleşme öncesi Alman kanunları-230

4. -1870-1971 tarihli İmparatorluk Ceza Kanunu-236

5. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlardan sorumluluk konusunda 1871 ile 1953 yılları arasında yaşanan gelişmeler-237

a. -Uygulama-237

b. -Öğreti-239

c. -Objektif sorumluluğun aşılması yönündeki çalışmalar-241

6. -Kast- taksir birlikteliğinin yasalaştırılması-246

III. -Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlarda Ceza Sorumluluğunun Esasına İlişkin Görüşler-248

1. -Genel olarak-248

2. -Taksirin bütün unsurlarıyla aranması-249

3. -Doğrudan bağlantı teorisi-255

4. -Taksirin tek özelliği olarak öngörülebilirliğin kabul edilmesi-265

5. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suç (Al. CK. 56/18) bakımından taksirin içeriği-270

a. -Temel kasıtlı suçun işlenmesi ile birlikte davranış kurallarının ihlalinin de gerçekleşeceği yönündeki görüşler-272

b. -Teorinin eleştirisi-273

c. -Öngörülebilirlik ve davranış kuralı arasındaki ilişki-275

aa. -Öngörülebilirliğin somut olarak tespit edilmesi-276

bb. - Taksir ile netice arasındaki bağın ispatı-278

6. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar bakımından da genel taksirli suçlardaki kuralların uygulanması-279

7. -Alman hukuk sisteminde taksirin sınırlarına ilişkin değerlendirme-280

IV. -Ağır Taksir (Leichtfertigkeit) Kavramının Ağırlaşmış Neticeden Sorumluluk Kriteri Olarak Kullanılması-281

1. -Yasama ve reform çalışmaları-281

a. -Genel olarak-281

b. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçları ağır taksir ile cezalandırma yönündeki tasarılar-282

aa. -Große Strafrechtskommission’da yaşanan tartışmalar-282

bb. -1962 tarihli hükümet tasarısı-285

c. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlarda ağır taksir kavramının kullanılması-287

aa. -1964 ve 1994 yılları arasındaki dönem-287

bb. 1998 tarihli Altıncı Reform Kanunu-293

aaa. Altıncı Reform Kanunu’na dair hükümet tasarısı-293

bbb. Bundesrat’ın Hükümet Tasarısı konusundaki görüşü-294

ccc. Bundesrat’ın görüşleri karşısında hükümetin tavrı-295

ddd. Altıncı Reform Kanunu düzenlemesi-296

eee. Altıncı Reform Kanunu’na dair genel değerlendirme-298

d. -Ağır taksir kavramının kanundaki tanımı-299

aa. Birleşme öncesi dönem kanunları-300

bb. Yeni ceza kanunu tasarıları-301

cc. -Alternatif Ceza Kanunu Tasarısı (Alternativ-Entwurf) ve İkinci Reform Kanunu-305

2. -Öğreti-307

a. -Öğretide ağır taksir kavramı konusunda üzerinde görüş birliğine varılan noktalar-307

b. -Ağır taksirin içeriğine dair teoriler-310

aa. - Psiko-karakteristik teori-310

bb. -Sübjektif teori-313

cc. -Objektif-sübjektif teori-314

dd. -Eklektik (karma-bağdaştırıcı) teori-318

c. -Derecesi yükselmiş öngörülebilirlik olarak ağır taksir-320

d. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlardan sorumluluğun ölçütü olarak ağır taksir-322

aa. - Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlardan sorumluluk konusunda ağır taksir basit taksire göre daha iyi bir filtre olabilir mi?-322

bb. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlarda kusur ile ceza arasında orantının sağlanmasında ağır taksirin etkisi-325

3. -Uygulama-326

b. -Değerlendirme-330

c. -Ağır taksirin, neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar haricindeki durumlardaki görünümü-331

Üçüncü Bölüm

TÜRK HUKUKUNDA NETİCESİ SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇLARDA CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASI

1. Genel Olarak-333

2. Tarihi Gelişim-333

I. -765 Sayılı Türk Ceza Kanunu Dönemi-333

1. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçların genel dayanağı olarak 765 sayılı TCK’nın 45. maddesi-334

2. -Kastın aşılması suretiyle adam öldürme-335

3. -Kastın aşılması suretiyle müessir fiil-337

4. -Diğer neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar-337

II. -Türk Ceza Kanunu Tasarılarındaki Düzenlemeler-339

3. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu-340

I. -Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suça Dair Genel Hüküm (TCK m. 23)-340

II. -Özel Hükümlerde Yer Alan Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlar-342

III. -Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlarda Kast ve Taksir-344

1. -Temel suçun kasıtlı olması-344

2. -Temel suçun taksirli olması-345

3. -Eklenen neticeye taksirle neden olunması-346

4. -Eklenen neticeye bilinçli taksirle neden olunması-347

5. -Eklenen neticeye olası kast ve doğrudan kastla neden olunması-348

IV. -Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçların Anayasaya Aykırılık Sorunu-350

V. -Kusur İlkesine Tam Olarak Uyma Gereği ve Değerlendirme-356

1. -Genel olarak-356

2. -Temel kasıtlı suçun faili ile istenmeyen netice arasında sübjektif bağın kurulmasının güvence altına alınması-357

a. -Taksir kriteri-357

b. -Taksir ile birlikte gerçek ve tüm unsurlarıyla tam bir taksirin aranmasını sağlayacak yasal unsurların kanuna alınması-362

c. -Ağır taksir kriteri-364

3. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlarda uygulanacak ceza-368

4. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçların kanun metninden çıkarılması tartışmaları-375

a. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçların korunması gerektiği görüşü-376

b. -Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçların kanundan çıkarılması yönündeki görüş-378

6. -TCK md. 23 Hükmünün Gelecekte Öngörülecek Objektif Sorumluluk Düzenlemelerine Etkisi-387

Sonuç-393

Kaynakça-397