Türk Ceza Hukukunda Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması

Av. Dr. Nuran Haydar ÇELİK

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  5

İÇİNDEKİLER 7

ŞEKİL VE TABLO LİSTESİ. 13

KISALTMALAR . 15

ÖZET . 17

GİRİŞ .23

BİRİNCİ BÖLÜM

5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNUNDA HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNDE

SINIRIN AŞILMASI

1.1. SINIRIN AŞILMASI KAVRAMINA GENEL BAKIŞ  29

1.1.1. Sınırın Aşılması Terimi ve Tanımlaması . 29

1.1.2. Sınırın Aşılması Kavramı  30

1.1.2.1. 5237 Sayılı TCK md. 27/1 Uyarınca Ceza Sorumluluğunu

Kaldıran Nedenlerde Sınırın Aşılması. 32

1.1.2.2. 5237 Sayılı TCK md. 27/2 Uyarınca Meşru Savunmada Sınırın

Mazur Görülebilecek Heyecan, Korku veya Telaş Nedeniyle

Aşılması 35

1.1.3. Sınırın Aşılması Düzenlemesinin Türk Ceza Hukukundaki Tarihi

Gelişimi . 36

1.1.3.1. Osmanlı Devleti Döneminde 36

1.1.3.2. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu Döneminde  39

1.1.4. Mehaz Kanuni Düzenlemeler  48

1.1.4.1. İtalyan Ceza Hukukunda  48

1.1.4.2. Alman Ceza Hukukunda. 53

1.2. TÜRK CEZA HUKUKUNDAKİ CEZA SORUMLULUĞUNU KALDIRAN

NEDENLERE GENEL BAKIŞ. 56

1.2.1. Genel Olarak Suç Teorisinde Hukuka Aykırılık ve Kusurluluk 57

1.2.2. Hukuka Uygunluk Nedenleri . 61

1.2.2.1. Genel Olarak  61

8 İçindekiler

1.2.2.2. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Kanuniliği Meselesi61

1.2.2.3. Kanunun Hükmünü Yerine Getirme ve Amirin Hukuka Uygun

Emrini İfa 66

1.2.2.4. Meşru Savunma67

1.2.2.4.1. Saldırıya İlişkin Şartlar.69

1.2.2.4.2. Savunmaya İlişkin Şartlar70

1.2.2.4.3. Savunma İradesi Unsuru.77

1.2.2.5. Hakkın Kullanılması ve Rıza 79

1.2.3. Kusurluluğu Etkileyen Nedenler 84

1.2.4. Mazeret Nedenleri.86

1.2.4.1. Amirin Hukuka Aykırı Bağlayıcı Bağlayıcı Emrini İfa90

1.2.4.2. Zorunluluk Hali .93

1.2.4.3. Cebir ve Tehdit .101

1.2.4.4. Meşru Savunmada Sınırın Heyecan, Korku veya Telaş

Nedeniyle Aşılması .103

1.2.5. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Şartlarında Hata.103

1.2.5.1. Alman Hukukunda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi

Şartlarında Hataya Dair İleri Sürülen Teoriler.103

1.2.5.1.1. Kast Teorileri.104

1.2.5.1.2. Katı Kusur Teorisi104

1.2.5.1.3. Suçun Negatif Unsurları Teorisi 106

1.2.5.1.4. Sınırlı Kusur Teorileri 107

(i) Saf Sınırlı Kusur Teorisi .107

(ii) Hukuki Sonuçları İtibariyle Sınırlı Kusur Teorisi 109

1.2.5.1.5. Karma ve Bağımsız Teoriler 112

1.2.5.2. TCK Çerçevesinde Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi

Şartlarında Hata112

1.2.5.2.1. Kastın Kalktığını İleri Süren Görüşler 114

(i) Suçun Negatif Unsurları Teorisi114

(ii) Sınırlı Kusur Teorisi.115

(iii) Hukuki Neticeleriyle Sınırlı Kusur Teorisi118

1.2.5.2.2. Kastın Etkilenmediğini İleri Süren Görüşler 118

(i) Fiili Hukuka Uygun Kabul Eden Görüşler 118

(ii) Katı Kusur Teorisi121

1.2.5.2.3. Hatanın Kaçınılmazlığına Göre Ayrım Yapan Görüşler123

1.2.5.2.4. Değerlendirme ve Kanaat.123

İçindekiler 9

1.2.5.3. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Tersine Yanılgı 131

1.2.5.3.1. Sübjektif Görüş  131

1.2.5.3.2. Objektif Görüş 140

1.2.5.3.3. Değerlendirme ve Kanaat  144

İKİNCİ BÖLÜM

5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNUNA GÖRE HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNDE

SINIRIN KAST OLMAKSIZIN AŞILMASI DÜZENLEMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ,

KAPSAMI VE UYGULANIŞI

2.1. 5237 SAYILI TCK’YA GÖRE HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNDE SINIRIN

KAST OLMAKSIZIN AŞILMASI DÜZENLEMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 147

2.1.1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Şartlarında Hata 148

2.1.1.1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Şartlarında Hata ve

Sınırın Kast Olmaksızın Aşılması. 148

2.1.1.2. Örnek Olay Üzerinden Değerlendirme  153

2.1.2. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Sınırında Hata. 155

2.1.3. Kusurluluğu Etkileyen Neden 158

2.1.4. Haksızlığın Derecesini Etkileyen Neden  165

2.2. 5237 SAYILI TCK MD. 27/1 DÜZENLEMESİNİN UYGULAMA ALANI. 170

2.2.1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde . 170

2.2.1.1. Salt Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Uygulanacağı Görüşü 171

2.2.1.2. TCK’da Yer Almayan Hukuka Uygunluk Nedenleri Bakımından. 174

2.2.2. Kusurluluğu Etkileyen Nedenlerde 175

2.2.3. Değerlendirme ve Kanaat . 176

2.2.3.1. Bazı Hukuka Uygunluk Nedenlerine Dair Özellik Arz Eden

Durumlar 184

2.2.3.2. Zor Kullanma Yetkisine İlişkin Sınırın Aşılması . 188

2.3. 5237 SAYILI TCK MD. 27/1 DÜZENLEMESİNİN OBJEKTİF ŞARTLARI 192

2.3.1. Tüm Şartlarıyla Oluşmuş Bir Hukuka Uygunluk Nedeninin Varlığını

Kaybetmesi 192

2.3.1.1. Hukuka Uygunluk Nedeninin Doğmaması . 196

2.3.1.2. Mevcut Hukuka Uygunluk Nedeninin Şartlarında Yanılma 200

2.3.1.3. Hukuka Uygunluk Nedeninin Fail İçin Mevcut Olmaması 204

2.3.1.4. Hukuka Uygunluk Nedeninin Varlığını Kaybetmesi . 205

2.3.2. Sınır Aşımının Belirli İhtimallere Göre Değerlendirilmesi 207

2.3.2.1. Yoğunlukta Sınır Aşımı . 207

10 İçindekiler

2.3.2.2. Zamanda Sınır Aşımı.216

2.3.2.2.1. Evvel Zamansal Aşım 218

2.3.2.2.2. Ahir Zamansal Aşım 220

2.3.2.2.3. Önceden Kurulmuş Otomatik Savunma

Mekanizmaları (Offendicula)225

2.3.2.3. Mekanda / Kişide Sınır Aşımı231

2.3.2.3.1. Genel Olarak.231

2.3.2.3.2. Yaşam Hakkı ve Vücut Dokunulmazlığına

Yönelmeyen Fiiller Bakımından 232

2.3.2.3.3. Şahısta Hata (Error in Persona).235

2.3.2.3.4. Sapma (Aberratio Ictus)237

2.3.2.3.5. Dolaylı Faillik ve Azmettirme Halinde.247

2.4. 5237 SAYILI TCK MD. 27/1 DÜZENLEMESİNİN SÜBJEKTİF ŞARTLARI.248

2.4.1. Sınırın Kasten Aşılması.248

2.4.1.1. Kavramsal Sorunlar.249

2.4.1.2. Amaçta Aşma Meselesi 251

2.4.1.3. Farkında Olmadan Aşma Meselesi .260

2.4.2. Sınırın Taksirle Aşılması263

2.4.2.1. Taksirli Suçlarda Hukuka Aykırılık .268

2.4.2.2. Taksirle Aşma ve Hukuka Uygunluk Nedeninin Maddi

Şartlarında Hata275

2.4.2.3. Taksirli Aşım Hükmünün Uygulanamayacağı Diğer Haller281

2.4.2.4. Kusurluluğu Kaldıran Haller285

2.4.3. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlar Bakımından286

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNUNA GÖRE MEŞRU SAVUNMADA SINIRIN,

HEYECAN, KORKU VEYA TELAŞ NEDENİYLE AŞILMASI DÜZENLEMESİNİN

HUKUKİ NİTELİĞİ, KAPSAMI VE UYGULANIŞI

3.1. 5237 SAYILI TCK’YA GÖRE MEŞRU SAVUNMADA SINIRIN, HEYECAN,

KORKU VEYA TELAŞ NEDENİYLE AŞILMASI DÜZENLEMESİNİN HUKUKİ

NİTELİĞİ.297

3.1.1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Hata .297

3.1.2. Mücbir Sebep.301

3.1.3. Şahsi Cezasızlık Nedeni 302

3.1.4. Kusuru Kaldıran Neden 304

İçindekiler 11

3.1.5. Mazeret Nedeni  307

3.1.6. Cezanın Önleme Amaçlarını Ortadan Kaldıran Neden  313

3.2. 5237 SAYILI TCK MD. 27/2 DÜZENLEMESİNİN UYGULAMA ALANI. 319

3.2.1. Meşru Savunma Dışındaki Hukuka Uygunluk Nedenleri Bakımından. 319

3.2.1.1. Fıkranın Kıyasa Açık Olup Olmadığı Meselesi  319

3.2.1.2. Alman Öğretisindeki Değerlendirmeler. 324

3.2.2. Kusurluluğu Kaldıran Nedenler Bakımından . 326

3.3. 5237 SAYILI TCK MD. 27/2 DÜZENLEMESİNİN OBJEKTİF ŞARTLARI 328

3.3.1. Tüm Şartlarıyla Oluşmuş Bir Meşru Savunmanın Varlığını Kaybetmesi  328

3.3.1.1. Mefruz Meşru Savunma  329

3.3.1.2. Savunma İradesinin Yokluğunda 336

3.3.2. Sınır Aşımının Belirli İhtimallere Göre Değerlendirilmesi 338

3.3.2.1. Yoğunlukta Sınır Aşımı . 338

3.3.2.2. Zamanda Sınır Aşımı  345

3.3.2.2.1. Evvel Zamansal Aşım 346

3.3.2.2.2. Ahir Zamansal Aşım . 348

(i) Genel Olarak Görüşler . 348

(ii) Değerlendirme ve Kanaat 353

(iii) Yüksek Mahkeme Kararlarının Değerlendirilmesi . 358

3.3.2.2.3. Örselenmiş Kadın Sendromu . 365

3.3.2.3. Mekanda / Kişide Sınır Aşımı . 379

3.3.2.3.1. Genel Olarak  379

3.3.2.3.2. Yaşam Hakkı ve Vücut Dokunulmazlığına

Yönelmeyen Fiiller Bakımından . 380

3.3.2.3.3. Şahısta Hata (Error in Persona) 381

3.3.2.3.4. Sapma (Aberratio Ictus) . 383

3.3.2.3.5. Dolaylı Faillik ve Azmettirme Halinde  385

3.4. 5237 SAYILI TCK MD. 27/2 DÜZENLEMESİNİN SÜBJEKTİF ŞARTLARI 386

3.4.1. Kast veya Taksirle Aşım . 386

3.4.1.1. Genel Olarak  386

3.4.1.2. Değerlendirme ve Kanaat  393

3.4.2. Manevi Unsur Ekseninde TCK md. 27’nin Her İki Fıkrasının

Uygulanmasında Kontrol Listesi 398

3.4.3. Mazur Görülebilecek Heyecanlar Nedeniyle Aşım 407

3.4.3.1. Karşılaştırmalı Olarak Tanımlar 407

12 İçindekiler

3.4.3.2. Telaş, Korku veya Paniğin İncelenmesi.412

3.4.3.2.1. Duyguların Türü412

3.4.3.2.2. Duyguların Belirliliği (Numerus Clausus).415

3.4.3.2.3. Duyguların Derecesi .416

3.4.3.2.4. Duygulardan ‘Ötürü’.420

3.4.3.2.5. Duyguların Birlikteliği / Saik Demeti (Motivbündel) .422

3.4.3.2.6. Duyguların Kaynağı.427

3.4.3.2.7. Duyguların Gerçekliği .433

3.4.3.2.8. Duyguların Tespiti.441

SONUÇ.449

KAYNAKÇA.459

ŞEKİLLER 489