Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi
"6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanununa Göre
ANONİM ORTAKLIĞIN HAKLI SEBEPLE FESHİ
Dr. Nuri ERDEM
- Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshine Genel Bakış
- Konunun Takdimi Ve Önemi I: Konunun Takdimi
- Alman Ve İsviçre Hukukunda Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshine Genel Bakış
- Türk Hukukunda Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshinin Kanunda Düzenlenişi Ve Tarihi Gelişimi
- Haklı Sebep
- Haklı Sebep Kavramı Ve Özellikleri
- Özel Olarak Anonim Ortaklıkta Haklı Sebep Örnekleri
- Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi Davası
- Fesih Davasında Uygulanacak Usul
- Anonim Ortaklıkta Haklı Sebeple Fesih Davasında Hükme Işık Tutacak Temel İlkeler
- Haklı Sebebin Varlığının Kabulü Halinde Hakimin Verebileceği Kararlar: Ortaklığın Feshi Ve Tasfiyesi İle Alternatif Çözüm Yolları
- Ortaklığın Feshi Ve Tasfiyesi
- Fesih Dışında Durumu Uygun Düşen Ve Kabul Edilebilir Başka Bir Çözüme Hükmedilmesi
- Paylarının Gerçek Değerinin Ödenmesi Karşılığı Davacı Pay Sahiplerinin Ortaklıktan Çıkarılmasına Hükmedilmesi
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ...........................................................................................................V
İÇİNDEKİLER .............................................................................................IX
Kısaltmalar Cetveli ...................................................................................XIX
GİRİŞ ..............................................................................................................1
BİRİNCİ BÖLÜM ANONİM ORTAKLIĞIN HAKLI SEBEPLE FESHİNE GENEL BAKIŞ
§ 1. KONUNUN TAKDİMİ VE ÖNEMİ I. KONUNUN TAKDİMİ...........................................................................5
II. ANONİM ORTAKLIKTA HAKLI SEBEPLE FESİH DAVASININ BAŞLICA İŞLEVLERİ
DOĞRULTUSUNDA KONUNUN ÖNEMİ..............................................7
1. Azınlığı Çoğunluk Gücünün Olumsuz Etkilerine Karşı
Koruyucu İşlevi.....................................................................................8
2. Payın Devri Sınırlandırmalarına Karşı Çözüm
Sağlayıcı İşlevi....................................................................................16
3. Sürekli Borç İlişkisi Doğuran Ortaklık
Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi İşlevi ...............................................18
§ 2. ALMAN VE İSVİÇRE HUKUKUNDA ANONİM ORTAKLIĞIN HAKLI SEBEPLE FESHİNE GENEL BAKIŞ.....................................................................................21
I. ALMAN HUKUKUNDA.........................................................................21
II. İSVİÇRE HUKUKUNDA........................................................................24
1.Mülga Kanunlar Dönemi ve Yürürlükteki İsv. BK. 736’nın
Tarihi Gelişimi......................................................................................24
2. 1991 Reformu Sonrası İsviçre Hukukunda Mevcut Hukuki Düzenleme..........................................................................................29
3. İsviçre Anonim Ortaklıklar Hukukunda: “Büyük Ortaklıklar Hukuku Revizyonu” - 2007 Tasarısı ve Anonim Ortaklığın
Haklı Sebeple Feshi.............................................................................30
4. Ana Hatlanyla İsviçre Federal Mahkemesi’nin Konuya
Bakışı ve Uygulamadan Haklı Sebep Örnekleri .................................33
§ 3. TÜRK HUKUKUNDA ANONİM ORTAKLIĞIN HAKLI
SEBEPLE FESHİNİN KANUNDA DÜZENLENİŞİ VE TARİHİ GELİŞİMİ.............................................................................................37
I. TÜRK HUKUKUNDA 6762 SAYILI ETK. HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE ANONİM ORTAKLIKLARIN HAKLI SEBEPLE FESHİNİN MÜMKÜN OLUP OLMADIĞI SORUNU........37
II. ÖĞRETİ VE YARGININ 6762 SAYILI ETK. HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE KONUYA BAKIŞI VE TEMEL TARTIŞMA NOKTALARI..........................................................................................38
1. 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanununda Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshinin Düzenlenmemiş Olması ve Etkileri.........................38
2. Anonim Ortaklık Bakımından Haklı Sebeple Feshin 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenmemiş Olmasının Bir Kanun Boşluğu Teşkil Edip Etmediği.............................................................40
3. Adi Ortaklığın Haklı Sebeple Feshini Düzenleyen Hükümlerin Genel Hüküm Olarak Anonim Ortaklıklar Hakkında Uygulanmasının Mümkün Olup Olmadığı..........................................44
4. 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Hükümleri Çerçevesinde Pay Sahiplerine Önerilen Alternatif Hukuki İmkânlar .............................45
A. Pay Sahibinin Payını Devrederek Ortaklıktan Çıkması................45
B. Genel Kurul Kararlarının İptali ve Sorumluluk Davası Açılması.. 46
C. Ortaklığın Amacına Ulaşmasının İmkânsız Hale Geldiği Gerekçesiyle İnfisahın Tespiti Davası Açılması.............................47
D. Ana Sözleşmeyle Pay Sahiplerine Haklı Sebeple Fesih Olanağı Tanınması........................................................................................49
5. Ara Değerlendirme..............................................................................50
III. ANONİM ORTAKLIĞIN HAKLI SEBEPLE FESHİNİN TÜRK TİCARET KANUNUNDA DÜZENLENMESİNİN TARİHİ GELİŞİMİ..................................................................................55
1. 1985 Tarihli TTK. Taslağı’nda Anonim Ortaklığın Haklı
Sebeple Feshi......................................................................................56
2. 2005 Tarihli TTK. Tasarısı’nda Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi ve Tasarı’nın Kanunlaşması; 6102 Sayılı “Yeni” TTK. 531......58
IV DİĞER ORTAKLIK TÜRLERİNİN HAKLI SEBEPLE FESHİ............61
1. Adi Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi.....................................................61
2. Kollektif Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi............................................64
3. Limited Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi..............................................67
İKİNCİ BÖLÜM HAKLI SEBEP
§ 4. HAKLI SEBEP KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ.............................75
I. BORÇLAR HUKUKUNDA HAKLI SEBEP............................................75
1. Terminoloji .........................................................................................76
2. Tanım...................................................................................................77
3. Haklı Sebep Teşkil Eden Olguların Tasnifi.........................................80
4. Haklı Sebep Kavramının Fesih Hakkının Kullanılması
Üzerindeki Etkisi ................................................................................81
A. Genel Olarak...................................................................................81
B. Olağan ve Olağanüstü Fesih...........................................................83
5. Sürekli Borç İlişkilerinde Haklı Sebebe Sonuç Bağlanmasının Dogmatik Temeli.................................................................................86
A. Dürüstlük Kuralı Öğretisi ..............................................................86
B. Dürüstlük Kuralı Kaynaklı “Clausula Rebus Sic Stantibus”
Kavramı ve Haklı Sebeple Fesihle İlişkisi........................................87
II. ORTAKLIKLAR HUKUKUNDA ORTAKLIĞIN DEVAMININ ÇEKİLMEZ HALE GELMESİ: ÖZELLİKLE KOLLEKTİF ORTAKLIKLARDA “HAKLI SEBEP”.....................................................97
1. Ortaklıklar Hukukunda Haklı Sebebin Tanımı......................................97
A. Yasal Tanım......................................................................................97
B. Yasal Tanımın Unsurları...................................................................98
a. “Şirketin Kuruluşuna Yol Açan Fiili veya Kişisel Sebeplerin
Ortadan Kalkmış Olması”...........................................................98
b. Söz Konusu Durumun Ortaklığın İşletme Konusunun Elde Edilmesini İmkânsız Kılması yahut Güçleştirmesi.......................99
C. Öğreti ve Uygulamada Yapılan Tanımlar.......................................100
3. Ortaklıklar Hukukunda Haklı Sebeplerin Tasnifi; Öznel ve Nesnel
Nitelikteki Haklı Sebepler.......................................................................100
A. Genel Açıklama.................................................................................100
B. Anonim Ortaklıkta Nesnel-Öznel Sebepler Ayırımı ve Önemi..........102
III. ANONİM ORTAKLIĞA ÖZGÜ HAKLI SEBEP
KAVRAMI..............................................................................................102
1. Genel olarak........................................................................................102
2. Anonim Ortaklığa Özgü Haklı Sebep Tanımı.....................................104
A. Tanımlamada Yararlanılan Kıstaslar..............................................104
B. Kıstasların Değerlendirilmesi.........................................................106
§ 5. ÖZEL OLARAK ANONİM ORTAKLIKTA
HAKLI SEBEP ÖRNEKLERİ...........................................................111
I. ÇOĞUNLUK GÜCÜNÜN KÖTÜYE
KULLANILMASINDAN İLERİ GELEN HAKLI
SEBEP ÖRNEKLERİ.........................................................................113
1. Çoğunluk Gücünün Kötüye Kullanılması Kavramı ......................113
2. Çoğunluk Gücünün Kötüye Kullanılmasının Haklı Sebep
Teşkil Etmesi.................................................................................115
3. Çoğunluk Gücünün Kötüye Kullanılmasının Haklı Sebep Teşkil Etmesinin Şartlan...........................................................................116
A. Eylemin Devamlılık Arz Etmesi.................................................116
B. Kötüye Kullanmanın Gerçekleşmiş Olması ..................................117
C. Kötüye Kullanmanın Olumsuz Şartlannın Mevcut Olmaması .....117
4. Çoğunluk Gücünün Kötüye Kullanılmasından Doğan Haklı
Sebep Örnekleri ...............................................................................118
A. Pay Sahiplerinin Mali Haklarının İhlali.........................................119
a. Kâr Payı Alma Hakkının İhlali..................................................119
b. Diğer Mali Hakların İhlali.........................................................125
B. Pay Sahiplerinin Mali Haklan Dışındaki Haklannın İhlali............130
a. Ortaklığa Katılma Haklarının İhlali............................................130
b. Pay Sahibinin Bilgi Alma ve İnceleme Haklannın İhlali...........134
c. Pay Sahiplerinin Yönetime Katılma Haklarının İhlali...............137
II. ÇOĞUNLUK GÜCÜNÜN KÖTÜYE KULLANILMASI
DIŞINDA BAŞLICA HAKLI SEBEP ÖRNEKLERİ.............................140
1. Anonim Ortaklığın Amacının ve Konusunun Gerçekleşmesinin Sübjektif Olarak İmkânsız Hale Gelmesi...........................................140
A. Genel Olarak Ortaklığın Amacı ve Konusu........................................140
a. Nihai amaç: ....................................................................................141
b. Amaç ve Konu: ..............................................................................142
B. Ortaklığın İşletme Konusunun Gerçekleştirilmesinin İmkânsız Hale Gelmesinin Ayn Bir Sona Erme Sebebi Olarak Düzenlenmiş Olması ve Bunun Haklı Sebeple Fesih Davası ile İlişkisi..................143
C. Ortaklığın Asıl Amacına Ulaşmasının İmkânsızlaşması (Kazanç
Elde Edemez Hale Gelmesi).............................................................145
1. Esas Sermayenin Fiilen Yitirilmesinin Haklı Sebep
Teşkil Etmesi..................................................................................147
2. Ortaklık Amacının Değişmesi........................................................148
3. Organların İşlevini Yitirmesi.........................................................149
4. Ortaklığın Kötü Yönetimi...............................................................151
III. KİŞİSEL SEBEPLER ............................................................................154
1. İş Göremezlik......................................................................................155
2. Kişisel Farklılıklar...............................................................................156
3. Tâbiiyet Farklılıkları............................................................................156
4. Pay Sahipleri Sözleşmelerinin İhlal Edilmesi......................................157
IV LİMİTED ORTAKLIKLAR UYGULAMASINDAN
GELEN BAŞLICA HAKLI SEBEP ÖRNEKLERİ...............................159
V. ARA DEĞERLENDİRME.......................................................................161
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANONİM ORTAKLIĞIN HAKLI SEBEPLE FESHİ DAVASI
§ 6 FESİH DAVASINDA UYGULANACAK USUL..................................165
I.TTK. 531’DE ÖNGÖRÜLEN DAVA ŞARTLARI.....................................165
1. Haklı Sebebin Mevcudiyeti.....................................................................165
2. Davacı Pay Sahiplerinin Davalı Ortaklıkta Belirli Bir Miktarda Sermayeyi Temsil Eden Paya Sahip Olması............................................166
A. Genel Olarak.......................................................................................166
B. TTK. 531’deki Pay Oranlarının Değiştirilip Değiştirilemeyeceği.....167
II. FESİH DAVASINDA HUSUMET............................................................171
1. Davacı .................................................................................................171
A. Pay Sahipliği ve Bu Sıfatın İspatı ................................................171
B. Pay veya Pay Senetleri Üzerinde İntifa, Rehin, Vedia
yahut Ariyet Hakları Olması..........................................................173
C. Paya Birden Fazla Kimsenin Malik Olması..................................175
2. Davalı................................................................................................176
m. YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME..................................................177
IV FESİH DAVASINDA SÜRE....................................................................179
V. FESİH DAVASINDA İSPAT YÜKÜ.......................................................181
1. Genel Olarak........................................................................................181
2. Özel Olarak Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Fesih Davasında
İspat Yükü..........................................................................................182
§7. ANONİM ORTAKLIKTA HAKLI SEBEPLE FESİH DAVASINDA HÜKME IŞIK TUTACAK TEMEL İLKELER ..............................................................................185
I. HAKLI SEBEPLE FESİH DAVASININ BİR AZINLIK
HAKKINA DAYANIYOR OLMASI......................................................185
II. ANONİM ORTAKLIKTA AZINLIK PAY SAHİPLERİNİN HAKLI SEBEPLE FESİH DAVASI AÇMA HAKKININ VAZGEÇİLEMEZ HAK NİTELİĞİ.......................................................186
1. Anonim Ortaklıklarda “Vazgeçilmez” ve “Müktesep”
Haklar Teorisi....................................................................................186
2. Haklı Sebeple Fesih Davasının Vazgeçilmez Hak Niteliği ................189
III. HAKLI SEBEPLE FESHİ DÜZENLEYEN HÜKMÜN
TEK YANLI EMREDİCİ NİTELİĞİ.....................................................191
1. TTK. 340 “Emredici Hükümler İlkesi” ve Haklı Sebeple Fesih.........191
2. Haklı Sebeple Fesih Hakkını Genişleten Sözleşme Hükümleri..........195
3. Haklı Sebeple Fesih Hakkını Ortadan Kaldıran Yahut Sınırlandıran Sözleşme Hükümleri ve Bunların Geçerliliği.................197
A. Kural................................................................................................197
XV
B. Aykırılığın Sonuçlan
IV HAKLI SEBEBİN OLUŞUP OLUŞMADIĞI TAYİN
EDİLİRKEN MENFAATLER DENGESİNİN GÖZETİLMESİ............201
1. Genel Olarak........................................................................................201
2. Topluluk Menfaatlerine Karşılık Bireyin Menfaatlerinin Ağırlığının Ölçülmesi........................................................................202
3. Değerlendirme...................................................................................208
V HAKLI SEBEPLE FESİH DAVASININ İKİNCİL (TALİ) NİTELİĞİ....211
1. Haklı Sebeple Fesih Davası Açılmadan Önce Farklı Çözüm Yollarına Başvurulmuş Olması..............................................................212
2. Diğer Sona Erme Sebeplerinin Mevcut Olmaması...............................215
VI. HAKLI SEBEP TEŞKİL EDEN OLGULARIN ORTAYA ÇIKMASINDA DAVACI PAY SAHİBİNİN KUSURUNUN VERİLECEK HÜKME ETKİSİ..............................................................216
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HAKLI SEBEBİN VARLIĞININ KABULÜ HALİNDE HÂKİMİN VEREBİLECEĞİ KARARLAR: ORTAKLIĞIN FESHİ VE TASFİYESİ İLE ALTERNATİF ÇÖZÜM YOLLARI
§ 8. ORTAKLIĞIN FESHİ VE TASFİYESİ............................................223
I. GENEL OLARAK...............................................................................223
II. TASFİYE İŞLERİ..............................................................................226
III. ÖZEL OLARAK TASFİYE MEMURLARININ DURUMU...........228
§ 9. FESİH DIŞINDA DURUMA UYGUN DÜŞEN VE KABUL
EDİLEBİLİR BAŞKA BİR ÇÖZÜME HÜKMEDİLMESİ............233
I. GENEL OLARAK.............................................................................233
II. FESİH DIŞINDA BAŞKA BİR ÇÖZÜME KARAR VERİLMESİNİN ŞARTLARI..........................................................234
1. Somut Olayın Özellikleri Dolayısıyla Tarafların Menfaatlerinin
200
Fesih Dışında Başka Bir Çözüme Karar Vermeye Daha
Elverişli Olması..............................................................................234
2. Fesih Dışında Başka Bir Çözüme Hükmedilirken Anonim Ortaklıkları Düzenleyen Diğer Hükümlerin Göz Önünde Bulundurulması...............................................................................236
3. Hükmedilen Çözümün Duruma Uygun ve Kabul Edilebilir Olması...238
A. Uygunluk.......................................................................................238
B. Kabul Edilebilirlik..........................................................................239
4. Karar Verilecek Çözüm Tarzının Kalıcı ve Etkili Bir Yaptırım
Gücüne Sahip Olması........................................................................241
III. DURUMA UYGUN DÜŞEN VE KABUL EDİLEBİLİR
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ.............................................................................241
1. Ortaklığın (İşletmenin) Bölünmesi......................................................241
A. Genel Olarak..................................................................................241
B. Bölünme Türleri.............................................................................243
C. Türk Hukukunda ve 6102 Sayılı TTK.’da Bölünme......................244
D. Anonim Ortaklığın Haklı Sebeple Feshi Davası Dolayısıyla Bölünmesinin Özellikleri...............................................................246
2. Ortaklığın Ana Sözleşmesinin Değiştirilmesini Gerektiren
Çözümler............................................................................................249
A. Genel Olarak.................................................................................249
B. Mahkemenin Bizzat Ana Sözleşme Değişikliği Yapıp Yapamayacağı Sorunu....................................................................250
C. Davalı Ortaklık Ana Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasını Gerektirebilecek Çözüm Önerileri..................................................253
3. Mahkemece Genel Kurul ve Yönetim Kurulu’nca Karar
Alınmasını Gerektiren Çözümler........................................................255
§ 10. PAYLARININ GERÇEK DEĞERİNİN ÖDENMESİ KARŞILIĞI DAVACI PAY SAHİPLERİNİN ORTAKLIKTAN ÇIKARILMASINA HÜKMEDİLMESİ.........................................259
I. GENEL AÇIKLAMA.....................................................................259
II. HAKLI SEBEPLE FESİH HÜKMÜNÜN PAY SAHİBİNE ORTAKLIKTAN ÇIKMA HAKKI TANIYIP TANIMADIĞI SORUNU...........................................................................................261
1. Terminoloji: Ortaklıktan Çıkma yahut Çıkarma.............................261
2. Doğrudan Doğruya Ortaklıktan Çıkma veya Pay Sahibini Ortaklıktan Çıkarma Talebi İçeren Bir Dava Açılıp Açılamayacağı ...............................................................................263
III. PAY SAHİPLERİNİN ORTAKLIKTAN ÇIKARILMASININ ORTAKLIĞIN KENDİ PAYLARINI
İKTİSAP YASAĞI KARŞISINDA DURUMU.................................267
IV ÇIKARILAN PAY SAHİBİNE PAYIN GERÇEK DEĞERİ
KARŞILIĞI ÖDENECEK TAZMİNAT............................................269
1. Tazminatın Türü..............................................................................270
2. Tazminatın Hesaplanması..............................................................271
3. Payın Değerinin Hesaplanması Yönünde Kural Koyan Ana Sözleşme Hükümlerinin Geçerli Olup Olmadığı............................272
4. Gerçek Değer İlkesine Göre Payın Değerinin Hesaplanması ve Uygulanacak Metodlar....................................................................274
5. Payın Gerçek Değerinin Tespit Edileceği An................................276
6. Payın Gerçek Değerinin Tespit Edilmesinde Kusurun Rolü..........277
IV VERİLECEK HÜKMÜN ÇIKARMA BAKIMINDAN ÖZEL
SONUÇLARI.....................................................................................278
SONUÇ .......................................................................................................283
KAYNAKÇA................................................................................................287
"
