Önceki Hukukumuzda Hacr

Muhammedali Aktaş

Hacr müessesesini mevzu edinen bu çalışmada, hacrin hukuki esasları, hangi hal ve şartlarda ortaya çıkacağı, şahıslar üzerinde hangi hukuki neticeleri doğuracağı ve nasıl sona ereceği meseleleri İslam hukuku ve Osmanlı tatbikatı itibarıyla ele alınmıştır. Bu istikamette, Osmanlı uleması tarafından itibar edilen fıkıh literatürü esas kabul edilmiştir. Osmanlı tatbikatını aksettirmesi itibarıyla ise Osmanlı devrinde muteber kabul edilen fetva mecmuaları, mahkeme kayıtları, mühimme defterleri, kanunnameler ve nizamnameler taranmış, alakalı yerlerde metne dahil edilmiştir. Esaslarının mühim bir kısmını ehliyet arızalarında bulan hacr müessesesi, nazari ve tatbiki zeminde ehliyet arızalarını aşarak daha umumi bir tahdit manasını taşır. Nitekim ehliyet arızaları günümüzde medeni hukukun mevzuunu teşkil ederken; hacr, medeni hukuk, icra-iflas hukuku ve idare hukuku sahalarına giren hususlara şamildir. Küçüğün, akıl hastasının, ma'tuhun (aklı zayıf, bunamış kimse) hacri medeni hukuka dahil iken, medyunun (borçlunun) hacri icra ve iflas hukukuna dahildir. Amme nizamını ihlal edenlerin hacri ise adeta bir önleyici idari kolluk hizmeti mahiyetinde olup idare hukukuna dahil edilebilir. Keza Tanzimat devrinde amme menfaatini alakadar eden hususlardaki kimi düzenleyici tasarrufların temelinde hacrin olduğu iddia edilmiştir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
I. EHLİYET
A. Tarifi
B. Kısımları
C. Ehliyet Arızaları
D. Hacrin Ehliyet Arızalarındaki Yeri
BİRİNCİ BÖLÜM
İSLAM HUKUKUNDA HACR
I. HACRİN MAHİYETi
A. Hacrin Tarifi
B. Eski Hukuk Sistemlerinde Hacr Benzeri Müesseseler
II. ÖNCEKİ HUKUKUMUZDA HACRİN ESASLARI
III. HACRİN NEV'İLERİ
A. Kuvvet İtibarıyla
B. Hacrin Vuku Şekli İtibarıyla
C. Gözetilen Menfaat İtibarıyla
İKİNCİ BÖLÜM
HACRİN SEBEPLERİ VE KURULMASI
I. KENDİLİĞİNDEN VUKU BULAN HACR SEBEPLERİ
A. Küçüklük
B. Akıl Hastalığı ve Akıl Zayıflığı
C. Kölelik
D. Ölüm Hastalığı (Marazu'l-Mevt)
II. MAHKEME KARARIYLA VUKU BULAN HACR SEBEPLERİ
A. Fasıkın Hacri
B. Borçluluk (Deyn ve İflas)
C. Sefeh
D. Gaflet
E. Amme Menfaatini İhlal Etme
Üçüncü BÖLÜM
HACRİN NETİCELERİ VE KALKMASI
I. HACRİN HÜKÜMLERİ ve VELAYET
A. Hacrin Hükümleri
B. Hukuki Temsil (Velayet ve Vesayet)
II. HACRİN KALKMASI
A. Mutlak Olarak Kalkması
B. Nisbi Olarak Kalkması (İzin)
NETİCE
KAYNAKÇA
EKLER