Sermaye Piyasası Hukukunda Manipülasyon Suçları

Dr. Onur İSTE

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. 5

İÇİNDEKİLER  9

KISALTMALAR LİSTESİ . 15

GİRİŞ 17

BİRİNCİ BÖLÜM

FİNANSAL PİYASA KAVRAMI, SERMAYE PİYASASINA İLİŞKİN

TEMEL KAVRAMLAR, EKONOMİK SUÇ KAVRAMI,

SERMAYE PİYASALARININ TARİHİ GELİŞİMİ VE

MUKAYESELİ HUKUKTAKİ DÜZENLEMELER

Finansal Piyasa Kavramı21

1.1. Örgütlenme Yapılarına Göre Finansal Piyasalar 23

1.1.1. Organize Piyasalar . 24

1.1.2. Tezgâh Üstü Piyasalar 26

1.2. Finansal Varlıkların İhracına Göre Finansal Piyasalar 26

1.2.1. Birincil Piyasalar. 27

1.2.2. İkincil Piyasalar  27

1.3. Vadelerine Göre Finansal Piyasalar  28

1.3.1. Para Piyasaları . 28

1.3.2. Sermaye Piyasaları. 29

1.4. İşlemin Gerçekleşme Zamanına Göre Finansal Piyasalar 29

1.4.1. Spot Piyasalar  29

1.4.2. Vadeli Piyasalar . 30

Sermaye Piyasasına İlişkin Temel Kavramlar .30

2.1. Fon Kavramı 30

10 İçindekiler

2.2. Sermaye Piyasası Araçları31

2.2.1. Menkul Kıymetler (Securities)32

2.2.1.1. Paylar (Hisse Senetleri, Pay Senetleri) .33

2.2.1.2. Pay Benzeri Diğer Kıymetler ile Bunlara Dair Depo

Sertifikaları.34

2.2.1.3. Borçlanma Araçları.34

2.2.1.4. Varlığa Dayalı Menkul Kıymet ve Gelirlere Dayalı

Borçlanma Araçları ve Depo Sertifikaları .36

2.2.2. Türev Araçlar (Derivatives) 38

2.2.3. Yatırım Sözleşmeleri (Investment Contract) 39

2.3. Sermaye Piyasası Araçlarının Kaydileşmesi.40

2.4. Halka Arz .43

2.5. Sermaye Piyasası Aracının İhracı.47

2.6. İzahname.47

2.7. Aracı Kurum.50

2.8. Sermaye Piyasası Araçlarının Değeri ve Fiyatı Arasındaki Fark .53

2.9. Kavram Olarak Piyasanın Derinliği ve Sığlığı55

2.10. Manipülasyon Kavramı (Piyasa Dolandırıcılığı) .57

2.10.1. Başlıca Manipülasyon Türleri .59

2.10.2. Şüpheli İşlem Kalıpları69

Ekonomik Suç Kavramı72

Sermaye Piyasalarının Tarihsel Gelişimi ve Mukayeseli Hukuktaki

Düzenlemeler .79

4.1. Türkiye Açısından Sermaye Piyasalarının Tarihi Gelişimi 80

4.2. Avrupa Birliği Düzenlemeleri.84

4.3. Wall Street Düzenlemeleri (ABD Uygulaması) 86

4.4. Londra Borsası (London Stock Exchange) Düzenlemeleri .92

İçindekiler 11

İKİNCİ BÖLÜM

İŞLEME DAYALI MANİPÜLASYON

(PİYASA DOLANDIRICILIĞI) SUÇU (MADDE: 107/1)

1 Genel Açıklama 95

Korunan Hukuki Değer102

Suçun Unsurları 106

3.1. Maddi Unsurlar (Tipikliğin Objektif Unsurları) 106

3.1.1. Fiil  106

3.1.1.1. Alım veya satım yapılması . 110

3.1.1.2. Emir verilmesi 114

3.1.1.3. Emrin iptal edilmesi veya değiştirilmesi  123

3.1.1.4. Hesap hareketleri gerçekleştirilmesi . 125

3.1.2. Netice  126

3.1.3. Nedensellik (İlliyet) Bağı  129

3.1.4. Fail . 131

3.1.5. Mağdur  134

3.1.6. Konu  138

3.1.7. Suçun Nitelikli Unsurları  142

3.2. Manevi Unsurlar (Tipikliğin Sübjektif Unsurları). 143

3.2.1. Genel Açıklamalar (Kast-Saik) 143

3.2.2. Yanlış veya Yanıltıcı İzlenim Uyandırmak Amacı 149

3.2.2.1. Fiyatlara ve Fiyat Değişimlerine İlişkin  151

3.2.2.2. Arz ve Talebe İlişkin . 152

3.3. Hukuka Aykırılık  152

3.3.1. TCMB ya da yetkilendirilmiş bir resmi kurum ya da bunlar adına

hareket edenlerin para politikası ve finansal istikrar işlemleri 158

3.3.2. Geri alım programları, çalışanlara pay edindirme programları

ya da ihraççı veya bağlı ortaklığının çalışanlarına yönelik diğer

pay tahsis edilmesi  160

12 İçindekiler

3.3.3. Fiyat istikrarının sağlanması doğrultusunda piyasa fiyatının

önceden belirlenmiş bir süre için desteklenmesi amacıyla

yapılan piyasa işlemleri 161

Etkin Pişmanlık .162

4.1. Soruşturma Evresine Geçilmeden Önce Gösterilen Etkin Pişmanlık.168

4.2. Soruşturma Evresine Geçildikten Sonra Gösterilen Etkin Pişmanlık .171

4.3. Kovuşturma Evresinde Gösterilen Etkin Pişmanlık175

Suçun Özel Görünüş Şekilleri.176

5.1. Teşebbüs .177

5.2. İştirak.182

5.3. İçtima 191

5.3.1. Zincirleme Suç193

5.3.2. Fikri İçtima .198

5.3.2.1. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 76/A Maddesinde

Belirtilen Fiillerin Değerlendirilmesi.200

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BİLGİYE DAYALI MANİPÜLASYON

(PİYASA DOLANDIRICILIĞI) SUÇU (MADDE: 107/2)

Genel Açıklama.207

Korunan Hukuki Değer211

Suçun Unsurları 213

3.1. Maddi Unsurlar (Tipikliğin Objektif Unsurları) 213

3.1.1. Fiil.213

3.1.1.1. Bilgi Verilmesi 217

3.1.1.2. Söylenti çıkarılması 219

3.1.1.3. Haber verilmesi ve yorum yapılması222

3.1.1.4. Rapor hazırlanması 228

3.1.1.5. Bilginin, söylentinin, haberin, yorumun veya raporun

yayılması 231

İçindekiler 13

3.1.2. Netice  232

3.1.3. Nedensellik (İlliyet) Bağı  240

3.1.4. Fail . 241

3.1.5. Mağdur  243

3.1.6. Konu  244

3.1.7. Suçun Nitelikli Unsurları  247

3.2. Manevi Unsurlar (Tipikliğin Sübjektif Unsurları). 247

3.2.1. Genel Açıklamalar (Kast-Saik) 248

3.2.2. Sermaye Piyasası Araçlarının Fiyatlarını ve Değerlerini Etkileme

Amacı. 250

3.2.3. Yatırımcıların Kararlarını Etkileme Amacı 251

3.3. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Sebep Olarak Düşünceyi Açıklama,

Yayma Hürriyeti ve Basın Hürriyeti. 251

Suçun Özel Görünüş Şekilleri 255

4.1. Teşebbüs. 255

4.2. İştirak  258

4.3. İçtima 260

4.3.1. Zincirleme Suç . 262

4.3.2. Fikri İçtima . 264

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA USULÜ OLARAK YAZILI BAŞVURU ŞARTI,

GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME, YAPTIRIM, SORUŞTURMADA VE

KOVUŞTURMADA KULLANILABİLECEK KORUMA TEDBİRLERİNİN

DEĞERLENDİRİLMESİ, BENZER SUÇLARDAN FARKI

Soruşturma ve Kovuşturma Usulü Olarak Yazılı Başvuru Şartı269

Görevli Mahkeme (Madde Yönünden Yetkili)295

Yetkili Mahkeme (Yer Yönünden Yetkili) .301

Yaptırım .306

4.1. Ceza ve Güvenlik Tedbirleri  306

14 İçindekiler

4.2. İdari Yaptırımlar 319

Soruşturmada ve Kovuşturmada Kullanılabilecek Koruma Tedbirlerinin

Değerlendirilmesi .324

5.1. Taşınmazlara, Hak ve Alacaklara El Koyma Tedbiri Bakımından

Değerlendirme (CMK m. 128) .326

5.2. Şirket Yönetimi İçin Kayyım Tayini Tedbiri Bakımından Değerlendirme

(CMK m. 133) 328

5.3. İletişimin Tespiti, Dinlenmesi ve Kayda Alınması Tedbiri Bakımından

Değerlendirme (CMK m. 135) .329

Benzer Suçlardan Farkı331

6.1. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Düzenlenen Bilgi Suistimali

suçu (6362 s. Kanun m.106) 332

6.2. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Düzenlenen Güveni Kötüye

Kullanma ve Örtülü Kazanç Aktarımı Suçu (6362 s. Kanun m.110/1)337

6.3. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Düzenlenen Sahtecilik Suçu

(6362 s. Kanun m.110/2).342

6.4. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlenen Dolandırıcılık Suçu

(TCK m.157 ve devamı) .344

6.5. 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’nda düzenlenen İtibarın Zedelenmesi

Suçu (5411 s. Kanun m.158)349

6.6. Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlenen Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma

Suçu (5237 s. Kanun m.217/A)351

SONUÇ.357

KAYNAKÇA.367