Osmanlı Devleti'nde Hak Arama Özgürlüğü

Salih OKUR GÜMRÜKÇÜOĞLU

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 5

İÇİNDEKİLER 9

GRAFİKLER VE RESİMLER13

KISALTMALAR15

GİRİŞ .17

Defter Formları ve Genel Özellikleri 17

Şeklî Açıdan Hükümlerin Değerlendirilmesi 20

BİRİNCİ BÖLÜM

OSMANLI DEVLETİ’NİN SİYASÎ VE İDARÎ YAPISI

SİYASÎ YAPI27

Siyasî Yapının Oluşumu . 27

Siyasî Yapıyı Tehdit Eden Unsurlar 30

Suhte Ayaklanmaları 30

Beylerbeyi Vakası . 31

Celâlî İsyanları 31

“Âyan”lar Dönemi ve Diğer Siyasî Gelişmeler . 33

İDARÎ (BÜROKRATİK) YAPI .36

İKİNCİ BÖLÜM

XVII. YÜZYIL OSMANLI HUKUKUNUN GENEL YAPISI VE İŞLEYİŞİ40

OSMANLI HUKUKUNUN GENEL YAPISI .40

Hukukî Yapı . 40

Osmanlı Hukukunun Şer’î ve Örfî Karakteri 42

Osmanlı Hukukunun Şer’î Yönü 42

Osmanlı Hukukunun Örfî Yönü. 44

Eski Türklerde “Töre” Kavramı. 44

Osmanlı Hukukunda “Örf” Kavramı ve Örfî Hukuk 45

Osmanlı Hukukunda Kanunnâme Geleneği. 47

10 İçindekiler

OSMANLI HUKUK SİSTEMİ VE İŞLEYİŞİ 50

Mahkemelerin Teşkilatlanması50

İlk Derece Mahkemesi (Meclis-i Şer’)51

Yüksek Mahkeme (Divan-ı Hümayun).53

Vezir-i Azam ve Diğer Divanlar56

Kadı ve Ehl-i Örf.59

Yargılama Süreci Bakımından Yerel Mahkemenin İşleyişi63

Olayın Tahkiki (Soruşturma)64

Deliller (Beyyine).64

İkrar 65

Şahit .68

Şikâyetlerin Divan’a Ulaştırılması.68

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HALKIN ŞİKÂYETLERİ VE HUKUKÎ SONUÇLARI

ŞİKÂYETLERİN TASNİFİ .70

Şikâyet Edilenler 70

Resmî Görevli 71

Ehl-i Örf 71

Beylerbeyi-Sancakbeyi.72

Diğer Görevliler76

aaa. Toprak Görevlileri (Sipahi-Zaim) .77

bbb. Vakıf Görevlileri.79

ddd. Kale Görevlileri (Dizdâr-Topçu-Muhafız).83

Ehl-i Şer’ .85

Kadı 86

Naib88

Ahali .89

Müslüman .90

Gayr-i Müslim91

Eşkıya96

Şikâyet Eden Taraflar .97

Resmî Görevli 97

İçindekiler 11

Ehl-i Örf 97

İdarî Sınıf . 100

Toprak Görevlileri . 100

Vakıf Görevlileri. 100

Ehl-i Şer’. 101

Kadı-Kazasker 103

Müderris-Ulema 103

Ahali . 104

Müslüman 104

Gayr-i Müslim 106

ŞİKÂYET KONULARI . 107

Ceza Hukuku . 109

Öldürme . 110

Yaralama. 112

Irza Tasaddi ve Tecavüz 113

Hırsızlık-Gasb 114

Fesad 118

Görevi Kötüye Kullanma. 121

Beylerbeyi-Sancakbeyi. 123

Diğer Görevliler . 127

Kadı 132

Görev ve Yetki Tecavüzü 138

Vergi Hukuku. 142

Vergi Çeşitleri . 143

Ahalinin Vergileri Ödeme Güçlüğü . 147

Arazi Hukuku . 148

Borçlar Hukuku 152

Alacak . 152

Satım 156

Kira . 159

Eşya Hukuku 160

Mülkiyet . 160

Vakıf . 162

12 İçindekiler

Miras Hukuku.168

Terekenin Taksimi .170

Vasiyet.172

Aile Hukuku173

Evlenme-Boşanma 174

Mehir-Nafaka 177

Diğer Hükümler179

Azl ve Tayin .179

Esnaf Örgütlerinin Faaliyet Alanları.180

Sevkiyat.182

Yakalama ve İhzar Hükümleri184

İnşa ve Tamirat185

III. ŞİKÂYETLERİN HUKUKÎ SONUÇLARI 186

Davalıların Divan’a Havalesi (Âsitâne’ye Havale).187

Kasabadan İhraç (Nefy-i Beled)188

Görevden Alma191

İhtar ve Tembih192

SONUÇ.194

KAYNAKÇA.198