Osmanlı Hukukunda Bir Kredi Vasıtası Olarak Muamele-i Şer'iyye (XVII. Asır)

Salih Korkmaz

Birden fazla akit yapılarak borçlanmayı sağlayan bir kredi temin usulü ve bir karz/borç münasebetinde faiz yasağından kurtulmak maksadıyla müracaat edilen bir çare/hile-i şer'iyye olarak tarif edilebilecek muamele-i şer'iyye çalışmanın esas mevzuudur ve yazarın doktora tezidir. Bu çerçevede muamele-i şer'iyye hem nazari hem de (17. asır Osmanlı hukuk tatbikatı üzerinden) tatbiki olarak ele alınmıştır. Bu minvalde şer'iyye sicilleri, arşiv vesikaları, devrin fıkıh/fetva kitapları incelendiğinde çok sayıda muamele-i şer'iyye ile karşılaşılmış ve ciddi bir tatbik sahası görülmüştür. Yine Osmanlı Devleti'nin bu tatbikata çok sayıda düzenleme ile müdahalede bulunduğu müşahede edilmiştir. Çalışmada bu kaynaklar incelenerek, muamele-i şer'iyyenin faize bir kılıf olarak mı; yoksa faizden kaçınmak için bir ruhsat olarak mı kullanılıp kullanılmadığı, neden bu tatbikata ihtiyaç duyulduğu, neden ulemanın kahir ekseriyetinin hükmü ihtilaflı bu tatbikata cevaz verdiği ve bu tatbikatın içtimai hayattaki rolü açığa çıkartılmaya çalışılmıştır. Muamele-i şer'iyyenin, günümüz faizsiz finans kuruluşlarının faaliyetleri çerçevesinde de tatbik sahası olduğu düşünüldüğünde, meselenin ortaya konulması bir kat daha ehemmiyet kazanmaktadır.(ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ
1. Muamele-i Şer'iyye Hakkında Umumi Malumat
2. Konunun Sınırlandırılması
3. Çalışmanın Metodolojisi ve Kaynakların Tanıtılması
4. Konunun Takdimi
BİRİNCİ BÖLÜM
1. MUAMELE-İ ŞER'İYYENİN HUKUKİ TEMELLERİ
1.1. Bey'u'l-Iyne
1.2. Karz Akdi
1.3. Hile (Hiyel)
1.4. Muamele-i Şer'iyye İle Alakalı Diğer Hukuki Mefhumlar
İKİNCİ BÖLÜM
2. DEVRİN İKTİSADİ ve İÇTİMAİ ŞARTLARI IŞIĞINDA OSMANLI ULEMASININ MUAMELE-İ ŞER'İYYEYE BAKIŞI
2.1. 17. Asır Osmanlı Hukuk Kaynaklarında Muamele-i Şer'iyye
2.2. Osmanlı Devleti'nde 17. Asırda Tarihi Şartlar
2.3. Devrin Şartları ve Muamele-i Şer'iyye
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
3. OSMANLI DEVLETİ'NDE MUAMELE-İ ŞER'İYYE TATBİKATI
3.1. Muamele-i Şer'iyyenin Kuruluş ve İşleyişi
3.2. Muamele-i Şer'iyyenin Hukuki Neticeleri
3.3. Muamele-i Şer'iyye ile Borç Alıp Veren Şahıs ve Müesseseler
3.4. Muamele-i Şer'iyyeye Devletin Müdahalesi
3.5. Muamele-i Şer'iyyenin Sona Ermesi
3.6. Muamele-i Şer'iyyenin İçtimai Hayattaki Rolü
SONUÇ
EK
KAYNAKÇA