Otonom Gemilerin Hukuki Boyutu
Mustafa Yılmaz
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 11
KISALTMALAR 21
TABLO LİSTESİ 27
GİRİŞ 29
BİRİNCİ BÖLÜM
TERMİNOLOJİ VE HUKUKİ NİTELİK 35
1 OTONOM GEMİLER (MASS) 37
11 Genel Olarak 37
12 Tanımı ve Türleri 40
121 Genel Olarak 40
122 Otonom ve İnsansız Kavramları 43
123 Deniz Yolu Bazlı Teknoloji Platformu (Waterborne TP) 45
124 Ağ Zekâsı ile İnsansız Seyrüsefer (MUNIN) 47
125 Norveç Otonom Gemiler Forumu (NFAS) 49
126 Lloyd’s Register Otonomluk Seviyeleri 49
127 Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) 51
1271 IMO’nun MASS ile İlgili Çalışmaları 51
1272 MASS ve Otonomluk Seviyeleri 53
12721 MASS-1: Otomatikleştirilmiş Süreç ve
Karar Destek Sistemleri Olan Gemi 53
12722 MASS-2: Gemi Adamının Bulunduğu
Uzaktan Kumandalı Gemi 53
12723 MASS-3: (Geminin Sevk ve İdaresinden
Sorumlu) Gemi Adamının Bulunmadığı
Uzaktan Kumandalı Gemi 54
12 İçindekiler
12724 MASS-4: Tamamen Otonom Gemi54
13 Otonom Gemicilik ve Yapay Zekâ 55
131 Yapay Zekânın Tanımı ve Türleri 56
132 Yapay Zekâ Teknolojisi ve Tamamen Otonom Gemilerde
(MASS-4) Gemi Kontrol Sistemi57
2 KONTROL MERKEZİ (CONTROL CENTRE)58
21 Terminoloji58
211 Genel Olarak 58
212 Uzaktan Kontrol / MASS-3 Kontrol Merkezi 59
213 Denetleyici Kontrol / MASS-4 Kontrol Merkezi 60
22 Hukuki Nitelik 60
3 OTONOM GEMİLER İLE İLGİLİ BELLİ BAŞLI PROJELER
VE ÇALIŞMALAR62
31 Genel Olarak62
32 Otonom Gemiciliği Teknik, Ekonomik ve/veya Hukuki Açılardan
Ele Alan Projeler/Çalışmalar 63
321 MUNIN 63
322 AAWA 67
323 Uluslararası Denizcilik Komitesi (CMI) MASS Çalışma Grubu 68
33 Otonom Gemi Projeleri 69
331 Svitzer Hermod 69
332 YARA Birkeland70
333 ReVolt 72
334 Nippon Foundation73
335 Shone74
336 Falco74
337 Jin Dou Yun 0 Hao75
338 Zhi Fei 76
339 ASKO76
3310 Mayflower Autonomous Ship (MAS400) 77
İçindekiler 13
4 OTONOM GEMİLERİN ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER
KAPSAMINDA ‘GEMİ’ NİTELİĞİ 78
41 Genel Olarak 78
42 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS) 80
43 Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine Ait
Uluslararası Sözleşme (MARPOL 73/78) 83
44 1974 Denizde Can Emniyeti Uluslararası Sözleşmesi (SOLAS 74) 85
441 Genel Olarak 85
442 Uluslararası Emniyet Yönetimi Kodu (ISM Kodu) 87
45 1972 Denizde Çatışmanın Önlenmesine İlişkin Uluslararası Kurallar
Hakkında Sözleşme (COLREG 72) 87
46 1978 Gemi Adamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya Tutma
Standartları Hakkında Uluslararası Sözleşme (STCW 78) 90
47 Lahey/Lahey-Visby Kuralları 92
48 Hamburg Kuralları 94
49 Rotterdam Kuralları 95
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK TİCARET KANUNU’NUN GEMİ VE İLGİLİ KONULAR İLE
DONATANIN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN BAZI HÜKÜMLERİNİN
OTONOM GEMİLER BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 99
1 GENEL OLARAK 101
2 GEMİNİN TANIMI 101
21 Bir Aracın ‘Gemi’ Sayılabilmesi İçin Aranan Şartlar 102
211 Araç (Kendiliğinden Hareket Etmese Bile) 102
212 Pek Küçük Olmama 103
213 Suda Hareket 104
214 Suda Hareket Etmeyi Gerektiren Tahsis Amacı 104
215 Yüzme Özelliği 105
22 Ticaret Gemileri 106
23 Otonom Gemilerin Türk Ticaret Kanunu Kapsamında ‘Gemi’ Niteliği 108
14 İçindekiler
3 BAĞLAMA LİMANI 109
31 Genel Olarak109
32 Otonom Gemiler110
321 Bağlama Limanının Bulunduğu Yer110
322 Gemi Bağlama Limanında Bulunduğu Sırada Kontrol
Merkezindeki Operatörün Donatanı Temsil Yetkisi
(TTK m 1103) 111
323 Gemi Bağlama Limanı Dışında Bulunduğu Sırada Kontrol
Merkezindeki Operatörün Donatanı Temsil Yetkisi
(TTK m 1104) 112
4 GEMİ SİCİLLERİ115
41 Genel Olarak115
42 Milli Gemi Sicili (MGS)117
421 Milli Gemi Siciline Tescil İçin Aranan Şartlar118
422 Otonom Gemilerin Milli Gemi Siciline Tescili120
43 Yapı Hâlindeki Gemilere Özgü Sicil (YPS) 120
431 Genel Olarak 120
432 Yapı Hâlindeki Otonom Gemilerin Tescili 121
44 Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS)121
441 Genel Olarak 121
442 Otonom Gemilerin Türk Uluslararası Gemi Siciline Tescili123
5 KILAVUZLUK 125
51 Genel Olarak125
52 Donatanın Kılavuzun Kusurlu Fiillerinden Sorumluluğu127
53 Otonom Gemilerde Kılavuzluk129
531 Otonom Gemi Tasarımı ve Kılavuzun Alınması129
532 Otonom Gemilerde ‘Danışman Kılavuz - Sevk Kılavuz’
Ayrımı 129
533 Otonom Gemilerde Kılavuz Muafiyeti131
534 Uzaktan Kılavuzluk (Remote Pilotage)132
5341 Genel Olarak 132
İçindekiler 15
5342 Donatanın Kıyı Bazlı Kılavuzun (Shore-Based Pilot)
Kusurundan Sorumluluğu 133
6 DONATANIN GEMİ ADAMLARININ KUSURLU FİİLLERİNDEN
SORUMLULUĞU 136
61 Sorumluluk Şartları 137
62 Sorumluluğun Niteliği 138
63 Otonom Gemiler 141
631 Kontrol Merkezi Personelinin Türk Ticaret Kanunu
Kapsamında Gemi Adamı Niteliği 141
632 Donatanın Kontrol Merkezindeki Personelin Kusurlu
Fiillerinden Sorumluluğu 144
633 Donatanın Tamamen Otonom Gemilerde (MASS-4) Gemi
Kontrol Sisteminin Sebep Olduğu Zarardan Sorumluluğu 147
7 OTONOM GEMİLERİN İŞLETİLMESİNDEN KAYNAKLI
ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN UĞRADIĞI ZARARDAN SORUMLULUK 149
71 Genel Olarak 149
72 Otonom Gemilerin İşletilmesinden Doğan Zararın Hukuki
Sorumluluğu ile İlgili Uluslararası Sözleşme (MASS Sorumluluk
Sözleşmesi) 150
721 Genel Olarak 150
722 Sorumluluğun Esası: Kusur Sorumluluğu mu yoksa Kusursuz
Sorumluluk mu? 151
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
OTONOM GEMİLERDE TAŞIYANIN SORUMLULUĞU 157
1 GENEL OLARAK 159
2 TAŞIYANIN GEMİYİ SEFERE ELVERİŞLİ HÂLDE
BULUNDURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 161
21 Sefere Elverişlilik Kavramı 161
211 Tanımı 162
212 Kapsamı 168
2121 Denize Elverişlilik 168
16 İçindekiler
2122 Yola Elverişlilik 172
21221 Gemi Adamları Bakımından Yola
Elverişlilik (Human Seaworthiness)177
21222 Gemide Bulundurulması Gereken Belgeler
Bakımından Yola Elverişlilik
(Documentary Seaworthiness)182
2123 Yüke Elverişlilik 184
213 Sefere Elverişlilik Kavramının İzafiliği ve Denizcilik
Sektöründeki Teknolojik Gelişmeler186
22 Lahey/Lahey-Visby Kuralları’nda Sefere Elverişli Gemi Bulundurma
Yükümlülüğü188
221 Genel Olarak 188
222 Uzaktan Kumandalı Gemiler (MASS-3) 190
2221 Gemiyi Gereği Gibi Gemi Adamı ile Donatma
(Properly Manning)190
2222 Sefere Elverişliliğin Mevcut Olacağı Zaman Dilimi193
2223 Başlangıçtaki Sefere Elverişsizlikten Taşıyanın
Sorumluluğu ile İspat Yükü ve Sırası194
223 Tamamen Otonom Gemiler (MASS-4) 198
23 Hamburg Kuralları’nda Sefere Elverişli Gemi Bulundurma
Yükümlülüğü201
231 Genel Olarak 201
232 Otonom Gemiler202
24 Rotterdam Kuralları’nda Sefere Elverişli Gemi Bulundurma
Yükümlülüğü203
241 Genel Olarak 203
242 Uzaktan Kumandalı Gemiler (MASS-3) 206
243 Tamamen Otonom Gemiler (MASS-4) 207
25 Uluslararası Emniyet Yönetimi Kodu (ISM Kodu) 207
251 Genel Olarak 207
252 Emniyet Yönetim Sistemi (EYS) 210
253 Sefere Elverişlilik ve Otonom Gemiler 210
İçindekiler 17
26 Türk Ticaret Kanunu’nda Sefere Elverişli Gemi Bulundurma
Yükümlülüğü 213
261 Genel Olarak 213
262 Başlangıçtaki ve Sonraki Elverişsizlik 215
263 Sorumluluğun Niteliği 217
264 Uzaktan Kumandalı Gemiler (MASS-3) 220
265 Tamamen Otonom Gemiler (MASS-4) 221
266 Gemi Adamlarının Sayısal Yeterliliğine İlişkin Yönetmelik
ve Yönergeler 222
27 Genel Değerlendirme: Sefere Elverişliliğin Dördüncü Unsuru Olarak
‘Kontrol Merkezinin Elverişliliği’ 225
3 TAŞIYANIN YÜKE ÖZEN GÖSTERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 227
31 Genel Olarak 227
32 Sorumluluğun Niteliği, Şartları ve Süresi 228
33 Otonom Gemiler 229
331 MASS-3 ve MASS-4’te Yükün Yönetimi 229
332 MASS-3 ve MASS-4’te Taşıyanın Yüke Özen Borcuna
Aykırılık Sebebiyle Meydana Gelen Zarardan Sorumluluğu 231
3321 Taşıyandan Beklenen Dikkat ve Özenin Derecesi ve
Kapsamı 231
3322 Taşıyanın Kontrol Merkezi Personelinin Kusurundan
Sorumluluğu 232
3323 Taşıyanın Sonraki Elverişsizlikten Kaynaklı Zarardan
Sorumluluğu 233
34 Otonom Konteyner Gemileri ve Akıllı Konteynerler 234
341 Otonom Konteyner Gemilerde Akıllı Konteynerlerin Önemi 234
342 Akıllı Konteynerler 235
343 Taşıyanın Sorumluluğu 236
3431 Taşıyanın Tedarik Ettiği Akıllı Konteynerin
Elverişsizliğinden Kaynaklanan Zararlardan
Sorumluluğu 237
3432 Diğer Sorunlar 241
18 İçindekiler
4 TAŞIYANIN GEMİNİN SEVKİ VE BAŞKACA TEKNİK
YÖNETİMİNDEKİ KUSURDAN SORUMSUZLUK HÂLİ243
41 Genel Olarak243
42 Otonom Gemiler246
421 Uzaktan Kumandalı Gemiler (MASS-3) 246
422 Tamamen Otonom Gemiler (MASS-4) 247
4221 Klasik Öğrenme Algoritmalarının Kullanıldığı
Gemi Kontrol Sistemi247
4222 Makine Öğrenmesi Algoritmalarının Kullanıldığı
Gemi Kontrol Sistemi248
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER BAĞLAMINDA OTONOM
GEMİLER251
1 GENEL OLARAK 253
2 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DENİZ HUKUKU SÖZLEŞMESİ
(BMDHS) 253
21 Otonom Gemi ile Bayrak Devleti Arasındaki ‘Gerçek Bağ’ 253
22 Bayrak Devletinin Yükümlülükleri 257
221 Otonom Gemilerde Gemi Adamı 259
2211 Kontrol Merkezindeki Operatör ile Kaptanın
Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi 259
2212 Kontrol Merkezinde Hizmet Gören Personel ile
Gemi Mürettebatının Karşılaştırmalı
Değerlendirilmesi263
222 Otonom Gemilerin Kendi Hukuki Kişiliği ve Yapay Zekâ 266
23 Otonom Gemilerde Kaptanın Yardım Etme Yükümlülüğü ve
Cankurtaran Ekipmanı270
231 Uzaktan Kumandalı Gemiler (MASS-3) 275
232 Tamamen Otonom Gemiler (MASS-4) 277
24 Liman Devleti Yargı Yetkisi 280
İçindekiler 19
3 DENİZLERİN GEMİLER TARAFINDAN KİRLETİLMESİNİN
ÖNLENMESİNE AİT ULUSLARARASI SÖZLEŞME
(MARPOL 73/78) 282
31 Genel Olarak 282
32 Otonom Gemiler 282
4 1974 DENİZDE CAN EMNİYETİ ULUSLARARASI SÖZLEŞMESİ
(SOLAS 74) 284
41 Gemi Adamları ile Donatma (Bölüm V-Kural 14) 286
42 Otonom Gemilerde ‘Sanal Köprü’ ile Köprü Üstü Timi ve Kılavuz 289
43 Otonom Gemilerde Serdümen ile Pruva ve/veya Rota Kontrol
Sistemleri 295
5 1972 DENİZDE ÇATIŞMANIN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN
ULUSLARARASI KURALLAR HAKKINDA SÖZLEŞME (COLREG 72)
298
51 Otonom Gemilerde Özen Yükümlülüğü ve İyi Gemicilik
(Good Seamanship) Prensibi 298
511 Uzaktan Kumandalı Gemiler (MASS-3) 299
512 Tamamen Otonom Gemiler (MASS-4) 302
52 Gözcülük (Kural 5) 307
521 Uzaktan Kumandalı Gemiler (MASS-3) 308
522 Tamamen Otonom Gemiler (MASS-4) 311
53 Gemiler Arasındaki Sorumluluklar (Kural 18) 312
6 1978 GEMİ ADAMLARININ EĞİTİM, BELGELENDİRME VE
VARDİYA TUTMA STANDARTLARI HAKKINDA
ULUSLARARASI SÖZLEŞME (STCW 78) 317
61 Açık Deniz Gemisi ve Gemi Adamı 317
62 Vardiya Tutma 320
7 OTONOM GEMİ KODU (MASS CODE) 323
SONUÇ 325
KAYNAKÇA 331
