^{Türk Borçlar Kanununa Göre}Genel Tehlike Sorumluluğu

Yrd. Doç. Dr. Özge YÜCEL

- Genel Olarak Tehlike Sorumluluğu ve Tehlike Sorumluluğunun Gelişimi
- Yabancı Hukuk Düzenlerinde ve Türk Hukukunda Tehlike Sorumluluğu
- Tehlike Sorumluluğunun Düzenlenmesinde Başvurulan Yollar
- Türk Borçlar Kanunu’na Göre Genel Tehlike Sorumluluğunun
- Hukuksal Niteliği ve Koşulları
- Türk Borçlar Kanunu’na Göre Genel Tehlike Sorumluluğunda Tazminat,
- Müteselsil Sorumluluk, İspat ve İspat Yükü, Sorumsuzluk Anlaşmaları

İçindekiler

Önsöz     7

Teşekkür 9

Kısaltmalar            17

GİRİŞ

1. Konunun Sunumu   21
2. Konunun Sınırlandırılması    24

BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK TEHLİKE SORUMLULUĞU VE TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN GELİŞİMİ

§1. TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN SORUMLULUK HUKUKU İÇİNDEKİ GELİŞİMİ, TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN TEMELİNDE YATAN İLKELER VE İSNAT NEDENLERİ            27

1. Tehlike Sorumluluğunun Sorumluluk Hukuku İçindeki Gelişimi        27
2. Tehlike Sorumluluğunun Sebep Sorumluluğu Olarak Ortaya Çıkışı  27
3. Tehlike Sorumluluğunun Kural-İstisna Olmasına İlişkin Tartışmalar               34
4. Tehlike Sorumluluğunun Temelinde Yatan Genel İlkeler ve İsnat Nedenleri  39
5. Tehlike Sorumluluğunun Temelinde Yatan Genel İlke ve Düşünceler              39
6. Hakkaniyet İlkesi  39
7. Dağıtıcı Adalet İlkesi            41
8. Sosyal Hukuk Devleti İlkesi 42
9. Tehlike Sorumluluğunun Temelindeki İsnat Nedenleri      45
10. "Nimetinden Yararlanan Külfetine Katlanır" İlkesi             46
11. Tehlike İlkesi         47
12. "Denetleyebilen Sorumlu Olur" ya da Hâkimiyet İlkesi     50

§2. YABANCI HUKUK DÜZENLERİNDE VE TÜRK HUKUKUNDA TEHLİKE

SORUMLULUĞU    51

I. Genel Olarak      51

1. Yabancı Hukuk Düzenlerinde Tehlike Sorumluluğunun Gelişimi              54
2. Fransız Hukukunda Tehlike Sorumluluğunun Gelişimi             54
3. İtalyan Hukukunda Tehlike Sorumluluğunun Gelişimi              57
4. Avusturya Hukukunda Tehlike Sorumluluğunun Gelişimi         59
5. Alman Hukukunda Tehlike Sorumluluğunun Gelişimi               63
6. İsviçre Hukukunda Tehlike Sorumluluğunun Gelişimi               66
7. Tehlike Sorumluluğu Hallerinin Özel Yasalara Dayanması       66
8. Widmer/Wessner Tasarısının 50. Maddesine Göre Genel Tehlike Sorumluluğu       69
9. Türk Hukukunda Tehlike Sorumluluğunun Gelişimi  72
10. 1 Temmuz 2012 Öncesindeki Durum       72
11. 1 Temmuz 2012 Sonrasındaki Durum      80

İKİNCİ BÖLÜM TÜRK BORÇLAR KANUNU NA GÖRE GENEL TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN HUKUKSAL NİTELİĞİ VE KOŞULLARI

§3. TÜRK BORÇLAR KANUNU NDAKİ TEHLİKE SORUMLULUĞU

DÜZENLEMESİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ          85

1. Genel Kural Niteliğinde Olması                85
2. Tehlike Sorumluluğunun Düzenlenmesinde Başvurulan Yollar                85
3. Tehlike Sorumluluğunu Özel Yasalarla Sınırlama     86
4. Tehlike Sorumluluğunu Kıyasla Genişletme             87
5. Tehlike Sorumluluğunda Kıyas Yasağı Görüşü        87
6. Tehlike Sorumluluğunda Kıyas Yasağının Aşılması  89

aa. Genel Olarak Görüşler ve Avusturya Örneği      89

bb. Bütüncül Kıyas ya da Münferit Hükümlerin Kıyası              91

1. Tehlike Sorumluluğunu Genel Kural Yoluyla Düzenleme         93

a. Genel Kural Lehinde ve Aleyhinde Görüşler       93

aa. Genel Kural Lehinde Görüşler           94

aaa. Eşit Risklere Eşit Muamele Yapılabilmesi         94

bbb. Keyfi ve Sistemsiz Yasamanın Önüne Geçebilmesi         94

ccc. Kusur ve Olağan Sebep Sorumluluklarını Rahatlatması    95

ddd. Hukukun Bilim ve Teknolojinin Gerisinde Kalmaması       96

bb. Genel Kural Aleyhinde Görüşler        96

aaa. Yasama Erkinin Gaspı     96

bbb. Hukuksal Güvenlik Kaygısı              97

ccc. Birey ve Girişim Özgürlüğünün Kısıtlanması      98

ddd. Ekonomik Katlanabilme Gücünü Zayıflatması  99

1. TBK71 Açısından Değerlendirme             101
2. Genel Kuralın İkincil Nitelikte Olması        102

1. Genel Kuralı Düzenleme Biçimleri       102
2. Tehlike Sorumluluğunu Salt Genel Kural İle Düzenleme         102
3. Özel Düzenlemeler Yanında İkincil Nitelikte Genel Kural Öngörme          103
4. TBK 71 Açısından Değerlendirme        104
5. Yargıca Takdir Yetkisi Vermesi           106
6. Kusur ve Sözleşme Sorumlulukları İle İlişkisi    109
7. Kusur Sorumluluğu İle İlişkisi              109
8. Sözleşme Sorumluluğu İle İlişkisi        112

§4. TÜRK BORÇLAR KANUNU NA GÖRE GENEL TEHLİKE

SORUMLULUĞUNUN KOŞULLARI     114

1. İşletme Faaliyetinin Varlığı   114
2. İşletme Faaliyetinin Önemli Ölçüde Tehlikeli Olması       118
3. Genel Olarak Tehlikelilik     118
4. Tehlike ve Risk/Riziko Kavramları             118
5. Soyut-Somut Tehlikelilik           120
6. Önemli Ölçüde Tehlikelilik ve Unsurları             122
7. Nesnel Unsur: Yoğun Tehlike  124
8. Öznel Unsur: Önüne Geçilemez Derecede Tehlike  126
9. Önemli Ölçüde Tehlikeliliğin Ölçütleri                129
10. Sıkça ya da Ağır Zararlar Doğurmaya Elverişlilik       130
11. Sıkça Zarar Doğurmaya Elverişlilik           130
12. Ağır Zarar Doğurmaya Elverişlilik              131
13. Özel Tehlike Sorumluluğu Düzenlemelerindeki Tehlikeye Benzerlik         133
14. Özel Tehlike Sorumluluğu Düzenlemelerindeki Tehlike Kaynaklan          134
15. Benzerliğin Takdir Edilmesi      135
16. Karakteristik Rizikonun Gerçekleşmesi             137
17. Tehlike Kaynaklarında Karakteristik Rizikonun Belirlenmesi           140
18. TBK Madde 71 Açısından Karakteristik Riziko Koşulunun

Değerlendirilmesi  142

1. İşletme Faaliyetine Bağlı Karakteristik Rizikodan Doğan Zarar        143
2. Genel Olarak         143
3. Manevi Zarar         146
4. Çevre Zararı          149
5. Karakteristik Rizikonun Gerçekleşmesi ile Zarar Arasında Nedensellik Bağı 154

A. Nedensellik Bağının Belirlenmesi    154

1. Uygun Nedensellik Bağı Kuramı              157
2. Normun Koruma Amacı Kuramı                159

3. Değerlendirme     162

B. Nedensellik Bağının Kesilmesi        162

1. Mücbir Neden ya da Önüne Geçilemez Olay           163
2. Zarar Görene İsnat Edilebilen Eylem ya da Olgu     167
3. Zarar Görenin Etki Alanındaki Ağır Kusur ya da Karakteristik Riziko        168
4. Zarar Görenin Riski Göze Alması                                            170
5. Üçüncü Kişinin Etki Alanındaki Ağır Kusur ya da Karakteristik Riziko       172
6. İşletmeye Hukuk Düzenince İzin Verilip Verilmemesinin Sorumluluğa Etkisi  174
7. İzin Verilen Riskin Doğurduğu Zarardan Sorumluluk         174
8. İzin Verilmeyen Riskin Doğurduğu Zarardan Sorumluluk  178
9. Aranmayan Koşul: Kusur      180
10. Tehlike Sorumluluğunda Kusur Kavramı             180
11. Ek Kusur ve Sonuçları          183

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK BORÇLAR KANUNU NA GÖRE GENEL TEHLİKE SORUMLULUĞUNDA TAZMİNAT, MÜTESELSİL SORUMLULUK, İSPAT VE İSPAT YÜKÜ İLE SORUMSUZLUK ANLAŞMALARI

§5. TÜRK BORÇLAR KANUNU'NA GÖRE GENEL TEHLİKE

SORUMLULUĞUNDA TAZMİNAT       185

1. Tazminatın Belirlenmesi       185
2. Genel Olarak         185
3. Tazminat Tutarına Üst Sınır Getirme Tartışması                186
4. Öğretideki Tartışma  186
5. Türk Hukukundaki Durum        188
6. "Uygun Bedelle Denkleştirme" Ölçütü 189
7. İzin Verilen Risk-İzin Verilmeyen Risk Ayrımı            189
8. Örtülü Kanun Boşluğu Görüşü                191
9. Tazminatın Genel Kurallar Çerçevesinde Sınırlandırılması              194
10. Tazminat Talebinin Tarafları                196

A. Tazminat Borçlusunun Belirlenmesi               196

1. Tehlike Sorumluluğuna İlişkin Bağlantı Noktaları      196
2. Ayni Hâkimiyet İlişkisi               196
3. işletme ya da Yürütme İlişkisi                   198
4. TBK Madde 71 'de Esas Alınan Bağlantı Noktaları                  201

B. Tazminat Alacaklısının Belirlenmesi               204

III. Zamanaşımı      207

§6. TÜRK BORÇLAR KANUNU NA GÖRE GENEL TEHLİKE

SORUMLULUĞUNDA MÜTESELSİL SORUMLULUK, İSPAT VE İSPAT YÜKÜ İLE SORUMSUZLUK ANLAŞMALARI       212

1. Müteselsil Sorumluluk Esası                212
2. Rücu Düzeni           214
3. İspat ve İspat Yükü              216
4. İspatın Konusu      216
5. İspat Yükünün Bağlı Olduğu Kurallar  217
6. İspat Kolaylıkları  220
7. Sorumsuzluk Anlaşmaları     224

SONUÇ 229

Kaynakça          235

Kavram Dizini    251

Özgeçmiş          255