Sağlık Kuruluşlarında İnsan Faktörü Mühendisliğinin Önemi ve Hasta Güvenliği Alanında Uygulama Örnek

SAĞLIK KURULUŞLARINDA İNSAN FAKTÖRÜ MÜHENDİSLİĞİNİN ÖNEMİ VE HASTA GÜVENLİĞİ ALANINDA UYGULAMA ÖRNEKLERİ



Dr. Özlem YILDIRIM



İÇİNDEKİLER

1. GİRİŞ VE AMAÇ...................................................................................................1

2. GENEL BİLGİLER.................................................................................................3

2.1. İnsan Hatası...................................................................................................6

2.1.1. Hata oluşum nedenleri......................................................................9

2.1.2. İnsan hatalarının temel prensipleri ................................................15

2.1.3. Hata türleri.......................................................................................20

2.1.4. Hata azaltma sistemleri...................................................................21

2.1.4.1. Stroop testi .......................................................................22

2.1.4.2. İsviçre peyniri modeli......................................................24

2.1.4.3. Zehirli kaskadlar..............................................................27

2.2. Sağlık Kuruluşlarında İnsan Faktörü Mühendisliği ve Önemi..................29

2.2.1. İnsan faktörü mühendisliği yaklaşımları........................................29

2.2.2. İnsan faktörü mühendisliği prensipleri..........................................37

2.3. Sağlık Kuruluşlarında Hasta Güvenliğinin Önemi,

Yaklaşımları ve İnsan Faktörü Mühendisliğinin

Hasta Güvenliği ile İlişkisi..........................................................................39

2.3.1. Sağlık kuruluşlarında hasta güvenliğinin önemi ve

yaklaşımları .....................................................................................40

2.3.2. Hasta güvenliği yaklaşımları...........................................................45

2.3.2.1. Proaktif yaklaşım .............................................................45

2.3.2.2. Reaktif yaklaşım...............................................................55

2.3.3. Tıbbi cihazların yönetiminde insan faktörü mühendisliği ve

hasta güvenliği ile ilişkisi................................................................62

2.3.3.1. Tıbbi cihaz kullanımı ile ilgili tehlikeler........................63

2.3.3.2. Tehlikelere neden olan kullanım durumları ve

risk yönetimi ....................................................................65

2.3.3.3. Tıbbi cihaz kullanımında insan faktörü

mühendisliği ....................................................................66

2.3.4. İlaç yönetiminde insan faktörü mühendisliği ve

hasta güvenliği ile ilişkisi................................................................95

2.3.4.1. İlaç isimleri ile ilgili hatalar ............................................96

2.3.4.2. Sözel ilaç istemleri ile ilgili hatalar...............................107

2.3.4.3. İlaç uygulamaları ile ilgili hatalar .................................108

2.3.4.4. İlaçların hazırlanması ve dağıtımı ile ilgili hatalar.......110

2.3.4.5. İlaç hatalarını önleme önerileri.....................................117

2.3.5. Bakım ortamının yönetiminde insan faktörü

mühendisliği ve hasta güvenliği ile ilişkisi ..................................124

2.3.5.1. Gürültünün azaltılması..................................................128

2.3.5.2. Ölçeklendirilebilirlik, uyarlanabilirlik, esneklik..........129

2.3.5.3. Hastaların çalışanlar tarafından görülebilmesi.............129

2.3.5.4. Hasta ve hasta yakınlarının sürece dahil edilmesi .......130

2.3.5.5. Standardizasyon.............................................................130

2.3.5.6. Uygun olduğu yerlerde otomatik sistemlere geçme......131

2.3.5.7. Yorulmayı en aza indirme .............................................131

2.3.5.8. Bilgiye erişebilirlik.........................................................132

2.3.5.9. Etkin iletişimin sağlanması ...........................................132

2.3.5.10. Fiziksel çevre koşulları ..................................................139

2.3.6. Anestezi sürecinde insan faktörü mühendisliği ve

hasta güvenliği ile ilişkisi..............................................................141

2.3.7. Cerrahi işlemlerde insan faktörü mühendisliği ve

hasta güvenliği ile ilişkisi..............................................................146

2.3.7.1. Doğru hasta, doğru taraf cerrahisi.................................149

2.3.7.2. Elektrokoterlerin güvenli kullanımı..............................153

2.3.7.3. Tüp ve kataterlerin doğru bağlanması...........................153

2.3.8. Tasarım sürecinde insan faktörü mühendisliği ve

hasta güvenliği ile ilişkisi..............................................................156

2.3.8.1. Tasarımın hataları azalttığı durumlar ...........................158

2.3.8.2. İyi hatasızlaştırma tasarımının özellikleri ....................160

2.3.8.3. İnsan faktörü mühendisliğinin tasarım sürecine

dahil edilmesi.................................................................162İçindekiler VII

2.3.9. Hasta güvenliği kültürü ve liderliğin insan faktörü

mühendisliği ile ilişkisi.................................................................164

3. GEREÇ ve YÖNTEM ........................................................................................175

3.1. Evren ve Örneklem ...................................................................................175

3.1.1. Örneklem 1 ....................................................................................175

3.1.2. Örneklem 2 ....................................................................................175

3.1.3. Örneklem 3 ....................................................................................176

3.2. Veri Toplama Aracı ...................................................................................176

3.2.1. Ölçek maddelerin geliştirilmesi....................................................177

3.2.2. İçerik geçerliliği.............................................................................178

3.2.3. Madde-toplam ve madde-kalan korelâsyon geçerliği...................180

3.2.4. Madde ayırt edicilik geçerliği .......................................................183

3.2.5. Yapı geçerliliği...............................................................................185

3.2.6. İç tutarlılık güvenilirliği................................................................188

3.2.7. Alt boyut korelasyonları................................................................189

3.2.8. Kişisel bilgi formu .........................................................................189

3.3. Verilerin Çözümlenmesi ...........................................................................189

4. BULGULAR.......................................................................................................193

4.1. İnsan Faktörü Mühendisliğinin Hasta Güvenliği Alanında

Uygulanması Ölçeği Alt Boyut Puanlarına İlişkin Bulgular ...................193

4.2. İnsan Faktörü Mühendisliğinin Hasta Güvenliği Alanında

Uygulanması Ölçeği Alt Boyut Puanlarının Sağlık Çalışanlarının

Cinsiyet Değişkenine Göre Farklılaşmalarına İlişkin Bulgular................194

4.3. İnsan Faktörü Mühendisliğinin Hasta Güvenliği Alanında

Uygulanması Ölçeği Alt Boyut Puanlarının Sağlık

Çalışanlarının Hastane Sınıfı Değişkenine Göre

Farklılaşmalarına İlişkin Bulgular............................................................196

4.4. İnsan Faktörü Mühendisliğinin Hasta Güvenliği Alanında

Uygulanması Ölçeği Alt Boyut Puanlarının Sağlık

Çalışanlarının Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre

Farklılaşmalarına İlişkin Bulgular............................................................200

4.5. İnsan Faktörü Mühendisliğinin Hasta Güvenliği Alanında

Uygulanması Ölçeği Alt Boyut Puanlarının Sağlık

Çalışanlarının Görev Türü Değişkenine Göre Farklılaşmalarına

İlişkin Bulgular ........................................................................................205

4.6. İnsan Faktörü Mühendisliğinin Hasta Güvenliği Alanında

Uygulanması Ölçeği Alt Boyut Puanlarının Sağlık Çalışanlarının

Yaş ve Çalışma Süresi Değişkeniyle İlişkisine İlişkin Bulgular ..............211

5. TARTIŞMA VE SONUÇ....................................................................................213

6. KAYNAKLAR....................................................................................................217