Özürlülerin Sosyal Güvenlik Hakları

ÖZÜRLÜLERİN SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI



Ar. Gör. Canan ÜNAL



İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ (Nurşen Caniklioğlu) ....................... v

SUNUŞ (Ramazan Baş)................................. ix

TEŞEKKÜR (Canan Ünal).......................... xi

KISALTMALAR............................ xix

GİRİŞ ............ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

TEMEL KAVRAMLAR

§1- TERMİNOLOJİ SORUNU................. 9

§2- ÖZÜRLÜ KAVRAMI.................... 14

I- ÖZÜRLÜLÜK OLGUSUNA YAKLAŞIMLAR ......................... 14

II- ÖZÜRLÜLÜK KAVRAMINA İLİŞKİN TANIMLAR................ 17

A- Uluslararası Hukukta Özürlülük Tanımı............................... 18

B- Karşılaştırmalı Hukukta Özürlülük Tanımı........................... 25

1- Amerika Birleşik Devletleri .......................................... 25

2- Birleşik Krallık...................... 27

3- Almanya ................................................ 30

C- Türk Hukukunda Özürlülük Tanımı...................................... 30

§3- MALULLÜK KAVRAMI................................. 35

I- GENEL OLARAK...................................... 35

II- ÇALIŞMA GÜCÜNÜN %60 ORANINDA KAYBI.................... 40

III- İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI SONUCU MESLEKTE

KAZANMA GÜCÜNÜN %60 ORANINDA KAYBI.................. 41

IV- VAZİFELERİNİ YAPAMAYACAK ŞEKİLDE MESLEKTE

KAZANMA GÜCÜ KAYBI........................................ 44

V- BAŞKA BİRİNİN SÜREKLİ BAKIMINA MUHTAÇ OLMA ... 45

§4- SÜREKLİ İŞGÖREMEZLİK KAVRAMI........................................ 48

İKİNCİ BÖLÜM

KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA

ÖZÜRLÜLERİN SOSYAL GÜVENLİĞİ

§5- GENEL OLARAK ...................................... 55

§6- BİRLEŞİK KRALLIK'TA ÖZÜRLÜLERİN

SOSYAL GÜVENLİĞİ.................................. 63

§7- AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ'NDE

ÖZÜRLÜLERİN SOSYAL GÜVENLİĞİ.................. 78

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRK HUKUKUNDA ÖZÜRLÜLERİN

SOSYAL GÜVENLİĞİ

§8- GENEL OLARAK .................................... 87

§9- PRİMLİ SİSTEMDE ÖZÜRLÜLERE YAPILAN YARDIMLAR... 89

I- ÖZÜRLÜLERE İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

SİGORTASINDAN YAPILAN YARDIMLAR............................ 89

A- Genel Olarak ..................... 89

B- Özürlülerin Sürekli İşgöremezlik Gelirine Hak Kazanması... 91

1- Sürekli İşgöremezlik Gelirine Hak Kazanma Koşulları ...91

a- İş Kazasının Ortaya Çıkması ve

Meslek Hastalığının Tespiti .................................. 91

i- İş Kazası Kavramı ............................................. 91

(a) Sigortalı Olma Unsuru.................................. 93

(b) Kaza Unsuru................................................. 95

(c) Bedensel veya Ruhsal Bozukluğun

Ortaya Çıkması Unsuru ................................. 98

(d) Kaza ile Bozukluk Arasında

Uygun İlliyet Bağı Unsuru............................ 98

ii- Meslek Hastalığı Kavramı.............................. 106

b- Sürekli İşgöremez Olma ......................................... 108

c- Sosyal Güvenlik Kurumuna Bildirim...................... 113

2- Sürekli İşgöremezlik Gelirinin Hesaplanması............. 114

II- ÖZÜRLÜLERE MALULLÜK SİGORTASINDAN

YAPILAN YARDIMLAR................................. 115

A- Genel Olarak ................... 115

B- Özürlülerin Malullük Aylığına Hak Kazanması................. 115

1- Malullük Aylığına Hak Kazanma Koşulları................ 115

a- Malul Sayılma..................................................... 115

b- Malullük Sigortasından Yararlanamayacaklar

Arasında Sayılmama ........................................... 115

c- Malullüğün İlk Defa Çalışmaya Başladıktan

Sonra Ortaya Çıkması ......................................... 117

d- Sosyal Güvenlik Kurumunun Malullüğü

Rapor ile Tespiti.................................................. 118

e- Belirli Süre Sigortalılık ve Prim Bildirimi.......... 119

f- İşten Ayrılma ve Sosyal Güvenlik Kurumuna

Başvuru ................................... 123

2- Malullük Aylığının Hesaplanması............................... 125

C- Malullük Aylığı Alanlara Sağlanan Diğer Yardımlar........... 125

1- Sağlık Yardımı.................................. 126

2- İşe Alıştırma (Rehabilitasyon)..................................... 126

3- Sosyal Yardım Zammı................................................. 126

4- Emekli İkramiyesi ................................ 127

III- ÖZÜRLÜLERE YAŞLILIK SİGORTASINDAN YAPILAN

YARDIMLAR.............................................. 127

A- Genel Olarak ............................................. 127

B- Özürlülerin Emekliliği ve Yaşlılık Aylığına Hak

Kazanmaları ............................................ 128

1- Genel Olarak.......................................... 128

2- Özürlülerin Emekliliği Konusunda 5510 Sayılı

Kanun ile Getirilen Yenilikler ve Geçiş Hükümleri .... 132

a- Genel Olarak .................................. 132

b- 506 Sayılı Kanuna Göre Özürlü Emekliliği ve

Geçiş Süreci ....................................... 132

c- 5434 Sayılı Kanuna Göre Özürlü Emekliliği ve

Geçiş Süreci .................................... 137

3- Yaşlılık Aylığının Hesaplanması......................... 139

a- Genel Olarak ............................... 139

b- Özürlü Emekliliğinde Yaşlılık Aylığının

Hesaplanmasına İlişkin Özel Koşullar................ 139

C- Yaşlılık Aylığı Alan Özürlülere Sağlanan Diğer Yardımlar... 140

IV- SÜREKLİ İŞGÖREMEZLİK GELİRİ İLE MALULLÜK

AYLIĞI VEYA YAŞLILIK AYLIĞI BİRLEŞMESİ.................. 140

§10- PRİMSİZ SİSTEMDE ÖZÜRLÜLERE YAPILAN YARDIMLAR.. 144

I- GENEL OLARAK...................................... 144

II- ÖZÜRLÜLERE YAPILAN SOSYAL YARDIMLAR............... 145

A- 2022 Sayılı Kanun Kapsamında Özürlülere

Yapılan Sosyal Yardımlar....................... 146

1- Genel Olarak.................................. 146

2- Aylıklara Hak Kazanma ......................... 147

a- Aylıklara Hak Kazanma Koşulları...................... 147

i- Özürlü Olma ve Özürlülüğün Tespiti ............... 147

ii- Muhtaçlık Sınırının Altında Olma.................. 149

iii- Kanunen Bakmakla Yükümlü Kimsesi

Bulunmama ............................ 152

iv- Yaş Koşulunu Sağlama .................................. 154

b- Aylıkların Ödenmesi........................................... 156

c- Özel Düzenleme: Silikozis Hastalarına

Yapılan Sosyal Yardım........................................ 157

3- Aylık Alanlara Sağlanan Diğer Yardımlar .................. 158

B- 3294 Sayılı Kanun Kapsamında Özürlülere Sağlanan

Sosyal Yardımlar............................. 159

1- Genel Olarak................................. 159

2- Yardımlara Hak Kazanma ......................... 160

3- Yardımların Yapılması.................................. 162

III- ÖZÜRLÜLERE SUNULAN SOSYAL HİZMETLER .............. 163

A- Özürlülere Sunulan Bakım Hizmeti............................. 164

B- Özürlülere Sunulan Sağlık Hizmeti ......................... 169

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ÖZÜRLÜLERİN SOSYAL GÜVENLİK HAKLARINA İLİŞKİN YENİ

YAKLAŞIMLAR IŞIĞINDA ÖNERİLERİMİZ

§11- GENEL OLARAK .............................. 173

§12- ÖZÜRLÜLÜK OLGUSUNA YAKLAŞIMIN

DEĞİŞTİRİLMESİ.............................. 175

§13- ÖZÜRLÜLÜĞE DAYALI AYIRIMCILIĞIN ENGELLENMESİNE

YÖNELİK DÜZENLEMELERİN YAPILMASI................................ 178

§14- SOSYAL GÜVENLİK HAKKI İLE ÇALIŞMA HAKKININ

BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMESİ............................................ 186

§15- BAKIM SİGORTASININ KURULMASI ........................... 192

SONUÇ.................. 199

KAYNAKÇA ..................................... 203

EK 1: 2000 YILINDA ÖZÜRLÜLÜK POLİTİKASI TABLOSU.......... 219

EK 2: ÇALIŞMA HAYATINDAKİ ÖZÜRLÜLER VE GELİRLERİ... 220

EK 3: OECD ÜLKELERİNDE ÖZÜRLÜLÜK VE HASTALIK

YARDIMLARI HARCAMALARININ GAYRİSAFİ MİLLİ

HASILADA PAYI (1990, 2000 VE 2007 YILLARI).................... 222