Türk Hukukunda Bankaların Sır Saklama Yükümlülüğü

TÜRK HUKUKUNDA BANKALARIN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ



Pınar Çağla KANDIRALIOĞLU



- Konuyla İlişkin Pozitif Hukuki Kurallar

- Banka Sır Saklama Yükümlülüğüne İlişkin Temel Kavram Ve Kurumlar

- Bankaların Sır Saklama Yükümlülüğünün Doğmatik Temelleri Ve Uygulama Alanı

- Bankanın Sır Saklama Yükümlülüğünün İstisnaları ( = Sırrı Açıklama Yasağının Kalkması )

- Bankaların Sır Saklama Yükümlülüğünü İhlal Etmelerine Bağlanabilecek Hukuki Sonuçlar ( = Müeyyide Sorunu )





Dr. Pınar Çağla KANDIRALIOĞLU

TÜRK HUKUKUNDA

BANKALARIN

SIR SAKLAMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜ



ÖNSÖZ ..................................................................................................................... v

İÇİNDEKİLER.................................................................................................... v ii

K ISA LTM A LA R.................................................................................................x xi

§ 1 GİRİŞ.................................................................................................................1

I. KONUNUN SUNULUŞU ...............................................................1

A. Banka - Müşteri Sırrının Oluşumu/Temel Sır

Kaynakları .......................................................................................1

1. Bankanın İş İlişkisi.................................................................1

2. Bankanın İstihbarat Faaliyeti ..............................................2

B. Bankanın Müşteri Sırrını Saklaması (Koruması)

Zorunluğu (Ana Hatları İtibarıyla Amaçlar / Hedefler) .....3

1. Finansal Alanda Kişiliğin Korunması /

Geliştirilmesi ...........................................................................3

2. Finansal Alanda Özel Hayatın Mahremiyetinin /

Gizliliğinin Korunması.........................................................5

II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI – METOT....................6

A. Konunun Sınırlandırılması .........................................................6

1. Metot..........................................................................................7

İÇİNDEKİLERviii

Birinci Bölüm

KONUYA İLİŞKİN POZİTİF HUKUKİ

KURALLAR

I. BANKALARIN SIR SAKLAMA (KORUMA)

YüKüMLüLüğüNü DOğRUDAN vE ÖZEL

OLARAK DüZENLEYEN HUKUKİ DüZENLEMELER ...9

A. Yürürlükte Olan 2005 Tarihli ve 5411 sayılı

Bankacılık Kanunu (Bank. K. m. 73)........................................9

1. Hükmün Kapsamı / Metni...................................................9

2. Hükmün Gerekçesi...............................................................12

3. Hükmün Temel/Ana Amaçları (Rationes Legis)..........16

a. Müşterinin Korunması (=Doğrudan

Kor uma)...........................................................................17

aa. Finansal Alanda Müşterinin Maddi ve Manevi

varlığının Korunması ve Geliştirilmesi ............17

bb. Finansal Alanda Müşterinin Özel Hayatının

Gizliliğinin / Mahremiyetinin Korunması......18

b. Müşteriyle Bağlantılı/Edime Yakın üçüncü

Kişinin/Kişilerin Korunması (=Dolaylı Koruma) 18

4. Hükmün Nitelikleri..............................................................21

a. Özel Hüküm....................................................................21

b. Emredici Hüküm.......................................................... 22

c. Yasak Hükmü................................................................. 23

d. Cezaya Bağlanmış Bir Hüküm .................................. 24

e. Bankanın Kamu Güvenine / İtibarına Sahip

Bir Kurum Olma Niteliğini Takviye Eden Bir

Hüküm ............................................................................ 24

f. Banka İçin Mesleki Bir Ödev / Görev Tesis

Eden Bir Hüküm .......................................................... 25

B. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'ndan Önceki

Kanunlarda .................................................................................. 26ix

1. 2243 sayılı Mevduatı Koruma Kanunu (m. 19 ve

m. 22) ...................................................................................... 26

2. 2999 sayılı Bankalar Kanunu ( m. 40 ve m. 55).............27

3. 7129 sayılı Bankalar Kanunu ( m. 74 ve m. 75 ) ........... 28

4. 70 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (m. 82) ......... 30

5. 3182 sayılı Bankalar Kanunu ( m. 83 ve m. 85) .............31

6. 4389 sayılı Bankalar Kanunu (m. 22) ..............................32

II. BANKALARIN SIR SAKLAMA ( KORUMA)

YüKüMLüLüğüNü ÖNGÖREN DOğRUDAN/

ÖZEL BİR DüZENLEMENİN BULUNMAMASI

HALİNDE BAŞvURULABİLECEK HUKUKİ

METİNLER ....................................................................................... 34

A. Bankacılık Kanununda.............................................................. 34

1. Etik İlkeler (Bank. K. m. 75).............................................. 34

2. Müşteri Hakları (Bank. K. m. 76).....................................35

B. Bankacılık Kanunu Dışındaki Kanunlardaki İlgili

Hükümler ..................................................................................... 36

1. Dürüstlük Kuralı (MK m. 2)............................................. 36

2. Asli Edimi Bulunmayan Kanuni Yükümlülükler

Kuramı (Edim Yükümlerinden Bağımsız Borç

İlişkisi) (MK m. 2)................................................................37

3. Kişiliği Koruyan Hükümler (MK m. 23, m. 24,

m. 25) .......................................................................................37

4. Haksız Fiil Sorumluluğu (BK m. 41)................................41

5. Basiretli Tacir Gibi Davranma Yükümlülüğü (

TTK m. 20 f. 2)......................................................................41

6. Kişisel verilerin Korunması Hakkında Kanun

Tasar ısı ....................................................................................42

III. KONUYA İLİŞKİN AvRUpA BİRLİğİ HUKUKU

İLE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ pOZİTİF/

NORMATİF DüZENLEMELER .............................................. 46

A. Avrupa Birliği Hukuku Direktifleri........................................ 46

1. Birinci Bankacılık Direktifi (77/780/ EEC) ..................47x

2. Finansal Sistemin para Aklama Amacıyla

Kullanılmasının Önlenmesine İlişkin 10 Haziran

1991 Tarih ve 91/308/EEC Sayılı Konsey Direktifi.... 49

3. 2000/12 sayılı Bankaların Denetlenmesine

İlişkin Konsey ve Avrupa parlamentosu Direktifi ....... 50

4. Kara paranın Aklanmasının Önlenmesine İlişkin

1991/308 sayılı ve 2001/97 sayılı Direktifler................52

5. Finansal Sistemin Karapara Aklama ve

Terörizmin Finasmanı Amacıyla Kullanılmasının

Önlenmesine Dair 2005/60 sayılı Direktif.................... 54

6. 2003/408 sayılı Avrupa Tasarrufları Direktifi ve

Bilgi Değişim Sistemi ......................................................... 54

7. Türk Hukuku Açısından Direktiflerin

Değerlendirilmesi .................................................................55

B. Karşılaştırmalı Hukuktaki Düzenlemeler............................ 56

1. Almanya ................................................................................. 56

2. Avusturya................................................................................59

3. İsviçre.......................................................................................61

4. Fransa...................................................................................... 64

5. İngiltere.................................................................................. 64

6. Lüksemburg ...........................................................................65

7. Amerika Birleşik Devletleri................................................67

İkinci Bölüm

BANKA SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE

İLİŞKİN TEMEL KAVRAM VE KURUMLAR

§ 2 BANKA vE SIR........................................................................................... 69

I. BANKA................................................................................................ 69

A. Kavram / Tanım ......................................................................... 69

1. Yasal Tanım (=Yasa Boşluğu)............................................ 69

2. Öğretinin Tanımı .................................................................70xi

B. Türler..............................................................................................71

1. Mevduat Bankaları .............................................................. 72

2. Katılım Bankaları ................................................................ 72

3. Kalkınma ve Yatırım Bankaları........................................ 72

II. SIR .........................................................................................................73

A. Kavram / Unsurlar ......................................................................73

1. Kavram....................................................................................73

2. Unsurlar ..................................................................................75

a. Gizli Bilgi .........................................................................75

b. Sırrı Gizli Tutma İradesi...............................................75

c. Sırrın Gizli Kalmasında Sır Sahibinin Bir

Menfaatinin Olması ......................................................76

d. Gerçeklik......................................................................... 77

B. Türler............................................................................................. 77

1. Ticari Sır .................................................................................78

2. üretim Sırrı ............................................................................79

3. Meslek Sırrı ........................................................................... 80

4. İş - İşletme Sırrı ................................................................... 82

5. Müşteri Sırrı.......................................................................... 83

§ 3 BANKA SIRRI vE BANKALARIN SIR SAKLAMA

YüKüMLüLüğü..................................................................................... 84

I. BANKA SIRRI.................................................................................. 84

A. Banka - İşletme Sırrı ...................................................................85

B. Banka - Müşteri Sırrı ................................................................. 86

C. Terminoloji................................................................................... 90

II. BANKANIN SIR SAKLAMA (KORUMA)

YüKüMLüLüğü (= BİR DAvRANIŞ

YüKüMLüLüğü)..........................................................................91

A. Kavram.......................................................................................... 92

B. Nitelikleri.......................................................................................93

1. Kanunilik................................................................................93xii

2. İki Yanlılık .............................................................................93

3. Yan Yükümlülük ...................................................................95

4. Güven İlkesine Dayanan Yükümlülük ............................98

Üçüncü Bölüm

BANKALARIN SIR SAKLAMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN DOGMATİK

TEMELLERİ VE UYGULAMA ALANI

§ 4 BANKANIN SIR SAKLAMA YüKüMüNüN

DOGMATİK TEMELLERİ (=HUKUKEN KORUNAN

DEğERLER vE KORUMA YüKüMü) ............................................101

I. TüRK İSvİÇRE HUKUKUNDA SIR SAKLAMA

YüKüMLüLüğü BAKIMINDAN GÖZETİLEN üÇ

TEMEL DEğER...............................................................................101

II. BANKANIN SIR SAKLAMA (KORUMA)

İRADESİNİN ANLAMI.............................................................. 102

III. BANKA SIRRI vE KAMU YARARININ

KORUNMASI ................................................................................ 106

Iv. BANKA SIRRI vE BANKA TüZEL KİŞİLİğİNİN

KORUNMASI ................................................................................ 106

v. MüŞTERİ İLE BANKA ARASINDAKİ ÖZEL

GüvEN İLİŞKİSİ .......................................................................... 106

vI. AYDINLATMA İLE KORUMA YüKüMüNüN

ÇATIŞMASINDA İLGİLİ MENFAATLERİN

DEğERLENDİRİLMESİ............................................................. 108

§ 5 BANKA SIR SAKLAMA YüKüMLüLüğüNüN

UYGULANMA ALANI...........................................................................110

I. KONU İTİBARIYLA UYGULANMA ALANI

(MüŞTERİYE İLİŞKİN SIR NİTELİğİNDEKİ BİLGİ

vE BELGELER)...............................................................................110

A. Müşteri Sırrına Somut Örnekler............................................110

B. Bilgi ve İş Bağlantısı Arasındaki İlişki................................. 112xiii

C. vakıalar ve Değer Yargıları..................................................... 113

D. Gerçek vakıalar ve Gerçek Olmayan vakıalar................... 113

II. KİŞİ İTİBARIYLA UYGULANMA ALANI

(=YüKüMLüLER vE YARARLANANLAR) ..................... 115

A. Banka Sırrının Saklanması (Korunması) ile Yükümlü

Olan Kişi / Kişiler .....................................................................116

1. Banka .....................................................................................117

a. Bankanın Ortakları ....................................................119

b. Banka Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleri ...........120

c. Banka Mensupları/Çalışanları (=Bankaya

Hizmet/vekalet İlişkisi ile Bağlı Olan

Çalışanlar ile Denetçiler) .......................................... 122

d. Banka Adına Hareket Eden Kişiler(=vekalet

Akdi ile Banka Adına Dava ve Takip İşlerini

Yürüten Avukatlar …vs. ) .........................................124

2. Bankaya Destek Hizmeti veren Kişi ve

Kuruluşlar ...........................................................................124

a. Destek Birimleri..........................................................124

b. Destek Birimlerinin Faaliyetinden /

İşleminden Bankanın Sorumluluğu.......................126

B. Banka Sırrının Saklanmasından (Korunmasından)

Yararlanan Kişiler .................................................................... 127

1. Müşteri ................................................................................. 127

2. Müşteriyle Bağlantılı/Edime Yakın üçüncü

Kişiler.................................................................................... 129

a. Müşterinin Yakın Çevresi......................................... 129

b. Mirasçısı (Külli Halef) .............................................. 130

c. Temlik Alan.................................................................. 135

d. Bankanın Kredi Alacaklarını Devri Halinde

Müşteri Sırrının Korunması .................................... 135

e. İşletmelerin / Şirketlerin Birleşme –

Bölünmelerinde Devir Alan ve Tür Değiştirme . 142xiv

III. ZAMAN İTİBARIYLA UYGULANMA ALANI

(YüKüMüN BAŞLANGICI vE SONU)............................... 148

A. Sır Saklama Yükümlülüğünün Başlangıcı .......................... 148

B. Sır Saklama Yükümlülüğünün Sona Ermesi ...................... 149

Dördüncü Bölüm

BANKANIN SIR SAKLAMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İSTİSNALARI

(=SIRRI AÇIKLAMA YASAĞININ

KALKMASI)

§ 6 KANUNİ İSTİSNALAR (= KANUN TEMELLİ BİLGİ/

BELGE vERME ZORUNLUğU)........................................................ 153

I. YETKİLİ MERCİLERE MüŞTERİYE İLİŞKİN

BİLGİ/BELGE vERİLMESİ....................................................... 153

A. Kamu Erkini Kullanan Ulusal Devlet Birimlerine

Bilgi/Belge verilmesi............................................................... 154

1. Koşullar................................................................................ 157

2. İlgili Devlet Birimleri........................................................ 157

a. vesayet Makamları ..................................................... 157

b. Askeri Adalet Müfettişleri......................................... 158

c. Askeri Savcılar ............................................................. 158

d. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme

Kurumu/Kurulu ........................................................ 159

e. Savcılık........................................................................... 160

f. Adli/İdari Mahkemeler ile Anayasa

Mahkemesi .................................................................. 160

g. Devlet Denetleme Kurulu..........................................161

h. Türkiye İstatistik Enstitüsü Başkanlığı ................ 162

i. Adalet Müfettişleri...................................................... 162

j. Gümrük Müfettişleri................................................. 163xv

k. Maliye Teftiş Kurulu ................................................. 163

l. Maliye Bakanlığı Baş Hukuk Müşavirliği ve

Muhakemat Genel Müdürlüğü veya Temsilcisi .. 164

m. Bakanlıklar ve Kamu Kuruluşları Müfettişleri.... 165

n. Rekabet Kurumu......................................................... 165

o. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Teftiş Kurulu ve

Müfettişleri................................................................... 166

p. Seferberlik ve Savaş Halinde Mülki ve Askeri

Makamlar ..................................................................... 166

q. Sermaye piyasası Kurulu........................................... 167

r. Sıkıyönetim Komutanlıkları ................................... 167

s. Sigorta Denetleme Uzmanları ................................. 168

t. Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi

Amacıyla Başbakanlık ve Denetim Elemanları ... 168

u. TC Merkez Bankası.................................................... 169

v. vergi İncelemesi Amacıyla Maliye Bakanlığı,

Hesap Uzmanları, vergi Denetmenleri,

Maliye Müfettişleri, Gelirler Kontrolörleri,

Bankalar Yeminli Murakıpları, Defterdarlıklar ...171

w. Hazine Müsteşarlığı .................................................. 172

x. Sosyal Güvenlik Bakanlığı Teftiş Kurulu

Müfettişleri................................................................... 173

B. Yabancı Devlet Birimlerine Bilgi/Belge verilmesi ............174

II. ÖZEL İLİŞKİLERDE /EŞİTLER ARASI

İLİŞKİLERDE MüŞTERİYE İLİŞKİN BİLGİ/BELGE

vERİLMESİ......................................................................................174

A. Türk Medeni Kanunu Açısından ...........................................174

1. Mal Ortaklığı Hükümleri Çerçevesinde Bir

Kimsenin Eşi, Müşteri Hakkında (MK m. 256) .........174

2. Ana veya Baba, Çocuk Hakkında (MK m. 336)..........175

3. vasi, vesayet Altındaki Küçük ve Mahcur

Hakkında (MK m. 403) ....................................................175xvi

4. Kayyım, Tayin Edildiği Gerçek veya Tüzel Kişi

Hakkında (MK m. 426, 427, 428) ..................................176

5. Yasal Danışman, Tayin Edildiği Kişi Hakkında

(MK m. 429).........................................................................176

6. Kanuni Mirasçı (MK m. 495-499) .................................176

7. Lehine vasiyet Yapılan veya Mansup Mirasçı

(MK m. 515-517).................................................................176

8. vasiyeti Tenfiz Memuru (MK m. 550) ......................... 177

9. Mirası Resmen Tasfiye ile Görevlendirilen

Memur ( MK m. 552)........................................................ 177

10. İntifa Hakkı Sahipleri ( MK m. 794)............................. 177

11. Hapis Hakkı Bulunanlar (MK m. 950)..........................178

12. Rehin Hakkı Bulunanlar ( MK m. 954) ........................178

B. Borçlar Kanunu Açısından ......................................................178

1. Mümessil-vekil (BK m. 32, 386).....................................178

2. Banka üçüncü Şahıs Lehine Borç Altına

Girmişse (BK m. 111) ....................................................... 179

3. Müteselsil Borçlu (BK m. 141) ....................................... 179

4. Ortak Hesaplar (BK m. 148) .......................................... 179

5. Alacağın Temliki (BK m. 162)........................................ 179

6. Kefil (BK m. 499)............................................................... 179

7. Şirket Ortağı (BK m. 520)................................................ 180

C. Türk Ticaret Kanunu Açısından ........................................... 180

1. Kollektif Şirket Ortakları (TTK m. 160, m. 175) ....... 180

2. Tasfiye Memurları (TTK m. 219, m. 446) ................... 180

3. Komandite Ortaklar (TTK m. 256)...............................181

4. Konsern (Şirketler Topluluğu).........................................181

5. Due Diligence ......................................................................181

D. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ve İcra İflas

Kanunu Açısından.................................................................... 182

1. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Açısından ...... 182xvii

2. İcra ve İflas Kanunu .......................................................... 183

E. Bankacılık Kanunu Açısından............................................... 184

1. Kredi Kuruluşları ile Finansal Kuruluşların

Kendi Aralarında Doğrudan Bilgi Alışverişinde

Bulunması............................................................................ 185

2. Destek Hizmet Kuruluşları İle Bilgi ve Belge

Alışverişinde Bulunulması .............................................. 187

3. Kredi Kuruluşları ile Finansal Kuruluşların

Kendi Aralarında Kuracakları Şirketler

Aracılığıyla Bilgi Alışverişinde Bulunması.................. 188

4. Karşılıksız Çek Keşide Eden Hesap Sahibinin

Adresinin verilmesi........................................................... 188

5. Bankaların Finansal Raporlarının Yayımlanması ..... 190

6. Kamuyu Aydınlatma Yükümü Altında Açıklama

Yapılması.............................................................................. 190

7. Bilgi Edinme Kanunu Açısından ................................... 192

§ 7 İRADİ İSTİSNA (= MüŞTERİNİN/SIR SAHİBİNİN

ONAYI) ....................................................................................................... 194

§ 8 üSTüN YARAR / MENFAAT İSTİSNASI

(=MüŞTERİNİN SIRRININ SAKLANMASINDAKİ

YARARDAN DAHA üSTüN BİR ÖZEL vEYA KAMU

YARARININ BULUNMASI)...............................................................200

Beşinci Bölüm

BANKALARIN SIR SAKLAMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ İHLAL ETMELERİNE

BAĞLANABİLECEK HUKUKİ SONUÇLAR

(=MÜEYYİDE SORUNU)

§ 9 ÖZEL HUKUK AÇISINDAN ..............................................................203

I. KİŞİLER HUKUKU AÇISINDAN SORUMLULUK..........204

A. İhlalin Koşulları........................................................................205xviii

1. Gizli / Özel Çevrenin Korunması .................................205

2. Hukuka Aykırılık ...............................................................206

3. Hukuka Aykırılığı Gideren Koşullar.............................207

a. Müşterinin Rızası .......................................................207

b. üstün Nitelikte Özel Yararın Bulunması..............207

c. üstün Nitelikte Kamu Yararının Bulunması .......207

d. Kanunun verdiği Yetkiye Dayanma.......................208

B. İhlale Bağlanan Hukuki Sonuçlar.........................................208

1. Maddi Tazminat Davası ................................................... 210

2. Manevi Tazminat Davası ................................................. 210

C. vekaletsiz İş Görme Davası .................................................... 213

D. Düzeltme ve Cevap Hakkı.......................................................214

II. HAKSIZ FİİL SORUMLULUğU (BK M. 41, 49) ..................214

A. Haksız Fiil Sorumluluğunun Koşulları............................... 215

1. Hukuka Aykırılık ................................................................216

2. Zarar.......................................................................................217

3. Kusur..................................................................................... 218