Türk Ceza Hukukunda Dolandırıcılık Suçu

Dr. Raif BIKMAZ

 

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ .5

İÇİNDEKİLER 13

KISALTMALAR .21

GİRİŞ .25

BİRİNCİ BÖLÜM

DOLANDIRICILIK SUÇUNA DAİR GENEL AÇIKLAMALAR-SUÇUN

TARİHSEL GELİŞİMİ VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA DOLANDIRICILIK

DOLANDIRICILIK SUÇUNA DAİR GENEL AÇIKLAMALAR31

Genel Olarak 31

Mal varlığı Kavramı ve Dolandırıcılık Suçunda Koruma Altına

Alınan Mal varlığı Değerleri35

Mal Varlığı Kavramı.35

Dolandırıcılık Kavramı.41

Dolandırıcılık Suçunun Niteliği 42

Dolandırıcılık Suçu Tipolojileri 48

Dolandırıcılık Suç İstatistikleri.53

Dolandırıcılık Suçunda Korunan Hukuki Yarar.59

DOLANDIRICILIK SUÇUNDA TARİHSEL GELİŞİM .63

Genel Olarak 63

Roma Hukuk Sistemi64

İslam Hukuku 67

Osmanlı Devleti Hukukunda Dolandırcılık Suçu .70

Cumhuriyet Dönemi Ceza Hukukunda Dolandırıcılık.73

765 Sayılı Yasa Döneminde Dolandırıcılık Suçu Düzenlemesi.74

5237 Sayılı Yasa Döneminde Dolandırıcılık Suçu 77

TCK (5237 sy.) ile ETCK (765 SY.) Karşılaştırılması.78

III. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA DOLANDIRICILIK .80

İngiltere .80

2007 Öncesi Dönem 81

2007 Sonrası Dönem.82

Kanada84

 

14 İçindekiler

Avustralya.86

Amerika Birleşik Devletleri.87

Alman Hukuku 91

Fransız Hukuku 96

İtalyan Ceza Hukuku.98

İsviçre Hukuku99

Avusturya Hukuku .102

İ. Rusya Federasyonu Hukuku103

 

İKİNCİ BÖLÜM

 

DOLANDIRICILIK SUÇUNUN UNSURLARI

 

GENEL OLARAK105

DOLANDIRICILIK SUÇUNDA FAİL109

III. DOLANDIRICILIK SUÇUNDA MAĞDUR117

Mağdur ve Suçtan Zarar Görenin Aynı veya Farklı Olması Durumu120

Mağdurun Belli veya Belirlenen Bir Kişi Olması.123

Tüzel Kişilerin Dolandırıcılık Suçunun Mağduru Olması124

Temyiz Kudretinden Kısmen veya Yoksun Kişilerin Suçun Mağduru

Olması 127

SUÇUN MADDİ KONUSU.131

FİİL UNSURU136

Hileli Davranış137

Genel Olarak.137

Hile Kavramı 140

Hileli Davranışın Kandırıcı Nitelikte Olması Sorunu .146

Basit veya Nitelikle Olmayan Yalanın Hile Olarak

Değerlendirme Sorunu150

Hukuki Hile- Cezai Hile Ayrımı 163

Karşılıksız Yararlanmanın Dolandırıcılık Suçu Oluşturup

Oluşturmayacağı Sorunu 170

Kartopu Sözleşmelerinin Dolandırıcılık Suçu Oluşturup

Oluşturmadığı Sorunu .177

Merhamet Dolandırıcılığı .183

Usul Hilesi (Yargılama Dolandırıcılığı).187

Aldatma.191

NETİCE .196

Genel Olarak196

 

İçindekiler 15

Zarar. 197

Haksız Yarar 202

VII. İLLİYET (NEDENSELLİK) BAĞI. 204

VIII. SUÇUN MANEVİ UNSURU 206

HUKUKA AYKIRILIK. 220

Genel Olarak . 220

Dolandırıcılık Suçu ve Kanun Hükmünü ve Amirin Emrini İfası. 221

Dolandırıcılık Suçunda Meşru Savunma 222

Hakkın Kullanımında Rıza Olması 222

KUSURLULUK 223

Genel Olarak . 223

Dolandırıcılık Suçu ve Haksız Tahrik. 224

Dolandırıcılık ve Zorunluluk Hali 225

Hata 225

Yaş Küçüklüğü – Akıl Hastalığı, İrade Dışı ve İradi Sarhoşluğun

Etkisi  227

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

 

DOLANDIRICILIK SUÇUNUN NİTELİKLİ HALLERİ, DOLANDIRICILIK

 

SUÇUNDA CEZAYA ETKİ EDEN NEDENLER

 

DOLANDIRICILIK SUÇUNUN NİTELİKLİ HALLERİ. 229

Dolandırıcılık Suçunun Nitelikli Halleri Üzerine Genel Açıklama ve

Eleştiriler 229

Dini İnanç Ve Duyguların İstismar Edilmesi Suretiyle Dolandırıcılık

(TCK 158/1-a) . 234

Kişinin İçinde Bulunduğu Tehlikeli Durum veya Zor Şartlardan

Yararlanmak Suretiyle Dolandırıcılık (TCK m.158/1-b)  236

Kişinin Algılama Yeteneğinin Zayıflığından Yararlanmak Suretiyle

Dolandırıcılık (TCK 158/1-c) 239

Kamu Kurum ve Kuruluşlarının, Kamu Meslek Kuruluşlarının,

Siyasi Parti, Vakıf, veya Dernek Tüzel Kişiliklerinin Araç Olarak

Kullanılması Suretiyle Dolandırıcılık (TCK 158/1-d)  242

Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Zararına Olarak Nitelikli

Dolandırıcılık (TCK 158/1-e) 245

Bilişim Sistemlerinin, Banka veya Kredi Kurumlarının Araç Olarak

Kullanılması Suretiyle Nitelikli Dolandırıcılık (TCK 158/1-f) 248

Suçun Basın ve Yayın Araçlarının Sağladığı Kolaylıktan

Yararlanmak Suretiyle İşlenmesi (TCK 158/1-g)  259

 

16 İçindekiler

Tacir veya Şirket Yöneticisi olan ya da Şirket Adına Hareket Eden

Kişilerin Ticari faaliyetleri Sırasında; Kooperatif Yöneticilerinin

Kooperatifin Faaliyeti Kapsamında Suçu işlemesi (TCK m.158/1-h).262

İ. Suçun Serbest Meslek Sahibi Kişiler Tarafından, Mesleklerinden

Dolayı Kendilerine Duyulan Güvenin Kötüye Kullanılması Suretiyle

İşlenmesi (TCK 158/1-i)267

Dolandırıcılık Suçunun, Banka veya Diğer Kredi Kurumlarınca

Tahsis Edilmemesi Gereken Bir Kredinin Açılmasını Sağlamak

Maksadıyla İşlenmesi (TCK 158/1-j).270

Sigorta Bedelini Almak Maksadıyla Dolandırıcılık (TCK 158/1-k) 277

Kişinin Kendisini Kamu Görevlisi veya Banka, Sigorta ya da Kredi

Kurumlarının Çalışanı Olarak Tanıtması veya Bu Kurum ve

Kuruluşlarla ilişkili Olduğunu Söylemesi Suretiyle İşlenmesi (TCK

158/1-l).279

Suçun Kamu Görevlileriyle İlişkisinin Olduğundan Onlar Nezdinde

Hatırlı Sayıldığından Bahisle ve Belli Bir İşin Gördürüleceği

Vaadiyle İşlenmesi (TCK. m.158/2) .285

Dolandırıcılık Suçunun Üç veya Daha Fazla Kişi Tarafından Birlikte

İşlenmesi veya Suç İşlemek İçin Teşkil Edilmiş Bir Örgütün

Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi (TCK M.158/3)287

CEZAYI AZALTICI NİTELİKLİ HAL .292

Dolandırıcılığın Bir Hukuki İlişkiye Dayanarak Alacağın Tahsili

Amacıyla İşlenmesi 292

III. DOLANDIRICILIK SUÇUNDA CEZAYA ETKİ NEDENLER296

Genel Olarak296

Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK. m. 168) .296

Genel Olarak.296

Etkin Pişmanlığın Uygulanması Uygulanmasının Koşulları297

İlgili Suça ilişkin Etkin Pişmanlık Hükmünün Düzenlenmiş

Olması 298

Etkin Pişmanlık Uygulanması için Suçun Tamamlanmış

Olmasının Gerekliliği.298

Fail veya Suça İştirak Edenlerin Bizzat Pişmanlık

Göstererek. Mağdurun Uğradığı Zararı Aynen Geri Verme

veya Tazmin Suretiyle Gidermiş Olması.299

Zararın Bizzat Fail Tarafından Giderilmesi Hususu 301

İştirak Halinde İşlenen Dolandırıcılık Suçunda Suç

Ortaklarının Biri veya Bir Kısmı Tarafından Zararın

Giderilmesi302

Zararın Giderilmesi .306

 

İçindekiler 17

 

iii. Zararın Giderilmesinin Mağdur Tarafından Kabul

Edilmemesi . 307

Zararın Kısmen Giderilmesi 307

Aynen İade veya Tazminin Hüküm Verilmeden Önce

Gerçekleşmesi 308

Kovuşturma Başlamadan Önce Etkin Pişmanlık 308

Kovuşturma Başladıktan Sonra Etkin Pişmanlık . 309

Dolandırıcılık Suçunda, Şahsi Cezasızlık Sebebi ve Cezada İndirim

Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebepler. 312

Genel Olarak. 312

Şahsi Cezasızlık Sebepleri 312

Haklarında Ayrılık Kararı Verilmemiş Eşlerin Birbirleri

Zararına Suçun İşlemesi  313

Üstsoy veya Altsoyunun veya Bu Derecede Kayın

Hısımlarından Birinin veya Evlat Edinen veya Evlâtlığın

Zararına Olarak Suçun İşlenmesi  314

Aynı Konutta Beraber Yaşayan Kardeşlerden Birbirlerinin

Zararına Suçu İşlemesi. 316

Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebepler. 317

Haklarında Ayrılık Kararı Verilmiş Eşlerden Birinin

Zararına Olarak Suçun İşlenmesi  317

Aynı Konutta Beraber Yaşamayan Kardeşlerden Birinin

Zararına Olarak Suçun İşlenmesi  318

Aynı Konutta Yaşayan Amca, Dayı, Hala, Teyze, Yeğen veya

İkinci Derecede Kayın Hısımları Zararına Suçun İşlenmesi  318

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

 

DOLANDIRICILIK SUÇUNUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ VE

BENZER NİTELİKTEKİ SUÇLARLA KARŞILAŞTIRILMASI

DOLANDIRICILIK SUÇUNUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ . 319

Genel Olarak . 319

Teşebbüs (Suça Kalkışma) . 320

Genel Açıklama . 320

Dolandırıcılık Suçu Açısından Teşebbüs Değerlendirmesi. 322

Kasten İşlenebilen Bir Suçun İşlenmek İstenmesi. 323

Gerçekleştirilen Fiilin Ceza Normunun Yasakladığı

Davranışı Meydana Getirmeye Elverişli Olması . 324

Gerçekleştirilen Fiilin İcra Hareketi Niteliğinde Olması. 328

 

18 İçindekiler

 

Neticeli Bir Suçun veya İcra Hareketleri Kısımlara

Bölünebilen Sırf Hareket Suçunun Bulunması 332

Kişinin Elinde Olmayan Sebeplerle İcra Hareketlerin

Tamamlanamamış veya Tamamlanmış Olmakla Birlikte

Neticenin Gerçekleşememiş Olması .333

Suçun Teşebbüs Halinde Kalması ve Etkin Pişmanlık

Uygulanması .338

Gönüllü Vazgeçme 339

İçtima .340

Genel Olarak.340

Gerçek İçtima.341

Bileşik Suç .343

Zincirleme Suç (Teselsül).344

Fikri İçtima351

Aynı Neviden Fikri İçtima .352

Farklı Neviden Fikri İçtima.354

İştirak.356

Genel Açıklama356

Faillik ve Şeriklik Ayrımı 357

Bağlılık Kuralı358

İştirak İradesi 359

Müşterek Fail .362

Dolaylı Fail 363

Suça İştirak Eden364

Azmettiren (TCK m. 38)364

Yardım Eden (TCK m. 39) 366

DOLANDIRICILIK SUÇUNUN BENZER SUÇLAR İLE KARŞILAŞTIRILMASI 367

Hırsızlık Suçu ve Dolandırıcılık 367

Kaybolmuş veya Hata Sonucu Ele Geçmiş Eşya Üzerinde Tasarruf

Suçu ve Dolandırıcılık .372

Karşılıksız Yararlanma Suçu ve Dolandırıcılık 374

Yağma Suçu ve Dolandırıcılık375

Nüfuz Ticareti Suçu ve Dolandırıcılık 378

Şantaj Suçu ve Dolandırıcılık.380

İrtikap Suçu ve Dolandırıcılık384

Güveni Kötüye Kullanma suçu ve Dolandırıcılık.386

Bankacılık Suçları ve Dolandırıcılık389

İ. Sistemi Engelleme, Bozma, Verileri Yok Etme veya Değiştirme Suçu

ve Dolandırıcılık 398

 

İçindekiler 19

Banka veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması Suçu ve

Dolandırıcılık 400

Zimmet Suçu ve Dolandırıcılık . 403

Dilencilik Suçu ve Dolandırıcılık 406

 

BEŞİNCİ BÖLÜM

 

DOLANDIRICILIK SUÇUNDA GÖREV, YETKİ, SUÇUN SORUŞTURULMASI,

KOVUŞTURULMASI İLE CEZA GENEL VE USUL HÜKÜMLERİ

DOLANDIRICILIK SUÇUNDA GÖREV, YETKİ, SORUŞTURMA VE

KOVUŞTURMA  409

Genel Olarak . 409

Dolandırıcılık Suçunda Görev . 410

Dolandırıcılık Suçunda Yetki. 415

Yetkisizlik İddiasında Bulunma Usulü ve Yetkili

Uyuşmazlığının Giderilmesi 419

Suçun Soruşturulması 420

Suçun Tespiti ve Soruşturulması 420

Delillerin Toplanması 423

Dolandırıcılık Suçunun Kovuşturulması 432

DOLANDIRICILIK SUÇU VE GENEL HÜKÜMLER. 433

Dolandırıcılık Suçunda Yaptırım . 433

Dolandırıcılık Suçunda Uzlaşma 438

Dolandırıcılık Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması . 448

Genel Olarak. 448

Dolandırıcılık Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri

Bırakılmasının Ön Şartları. 448

Dolandırıcılık Suçunda Hükmün Açıklanmasının Objektif

Şartları 450

Suça İlişkin Şartlar . 450

Cezaya İlişkin Şartlar 451

Sanığa İlişkin Şartlar . 453

Subjektif Şart-Sanığın Kişilik Özellikleri 454

Zararın Giderilmesi Şartı 455

Cezanın Bireyselleştirilmesi ve Cezanın Belirlenmesi. 460

Türk Ceza Kanunu Uygulamasında, Cezanın

Bireyselleştirilmesinin Temel İlke ve Kuralları . 460

Dolandırıcılık Suçunda Cezanın Bireyselleştirilmesi ve

Belirlenmesi. 464

 

20 İçindekiler

Genel Olarak464

Dolandırıcılık Suçunda Hapis ve Adli Para Cezasının Bir

Arada Belirlenmiş Olması Durumunda Cezanın

Belirlenmesi 465

Dolandırıcılık Suçu Yönünden Adli Para Cezasının

Belirlenmesi ve Hesaplanma Yöntemi.469

Dolandırıcılık Suçunda Dava Zamanaşımı.473

Genel Olarak.473

Dolandırıcılık Suçunda Zamanaşımı476

Tekerrür479

Yasa Yolları483

Genel Olarak.483

Dolandırıcılık Suçunda Yasa Yolları.486

Olağan Kanun Yolu Olarak İtiraz486

Cumhuriyet Başsavcılığınca Verilen Soruşturmaya veya

Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karara Karşı Yasa

Yolları 486

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına Dair Karara

Karşı Yargı Yolu Olarak İtiraz .488

İstinaf (Bölge Adliye Mahkemesi) .490

Temyiz (Yargıtay).492

SONUÇ495

KAYNAKÇA.509