Prof. Dr. Rıza AYHAN
Doç. Dr. Hayrettin ÇAĞLAR
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR CETVELİ 19
YARARLANILAN KAYNAKLAR 21
Birinci Bölüm
SİGORTA TÜRLERİNE İLİŞKİN ÖZEL HÜKÜMLER
I) ZARAR SİGORTALARI 23
A) MAL SİGORTALARI 24
1) MAL VE MENFAAT KAVRAMI 24
a) Mal Kavramı 24
b) Menfaat Kavramı 24
2) MAL SİGORTASINA HÂKİM OLAN İLKELER 25
a) Menfaat İlkesi 26
aa) Mal Sigortalarında Menfaatin Özellikleri 26
bb) Mal Sigortalarında Menfaatin Kapsamı 26
cc) Mal Sigortalarında Menfaat Sahipleri 27
aaa) Kendi Çıkarlarını Sigorta EttirebilecekMenfaat Sahipleri 27
(1) Sigorta Ettirenin Kendi MenfaatiniSigorta Ettirmesi 28
(2) Müşterek Menfaatlerin Sigortalanması 28
bbb) Mal Topluluklarının Sigortalanması 28
(1) Mal Topluluğu Kavramı 29
(2) Mal Topluluğu Sigortasının Hükümleri 29
ccc) Abonman Sigortaları 30
ddd) Başkasının Menfaatinin Sigorta Ettirilmesi (Başkası Lehine Sigorta) 31
(1) Başkası Lehine Sigorta Kavramı 31
(2) Başkası Lehine Sigortanın Hükümleri 32
(a) Sigorta Ettiren, Sigortacı ve Üçüncü Kişi Arasındaki İlişkiler 33
(b) Üçüncü Kişinin Hakları 33
dd) Mal Sigortalarında Menfaat Üzerindeki Sınırlandırmalar 34
aaa) Sınırlı Ayni Hak ile Takyit Edilmiş
Bir Mal Üzerinde, Malike Ait Menfaatin Sigortalanması 34
(1) Sınırlı Ayni Hak Kavramı 34
(2) Malike Ait Menfaat Kavramı 35
(3) Malike Ait Menfaatin Sigortalanmasında, Sınırlı Ayni Hak Sahibinin Hakkının
Sigorta Tazminatı Üzerinde Devam Etmesi İlkesi 35
(4) Sigorta Tazminatının Sınırlı Ayni Hak Sahibine Ödenmesi İlkesi ve İstisnası 36
(5) Sigortacının, Sınırlı Ayni Hak Sahibine Bildirim Yükümlülüğü 37
(a) Sigorta Ettiren Malikin, Prim Borcunu Ödemede Temerrüde Düşmesi Hâlinde Bildirim Yükümlülüğü 37
(b) Sigorta Ettiren Malikten, Prim Farkı İstendiğinin Bildirilmesi Yükümlülüğü 37
(c) Sigorta Sözleşmesinin Sona Erdiğinin Bildirilmesi Yükümlülüğü 38
bbb) Sigortalı Malın Haczi 38
b) Tazminat İlkesi 39
aa) Zarar Kavramı 40
aaa) Zararın Çeşitleri 40
(1) Maddi Zararlar 40
(2) Kazanç Kaybı 40
(3) Değer Kaybı 41
bbb) Zararın ve Tazminatın Tespiti 41
bb) Zararın Tazmini 43
aaa) Sigorta Bedelinin Sigorta Değerine
Eşit Olması İlkesi 43
(1) Sigorta Değeri 43
(2) Sigorta Bedeli 44
bbb) Zararın Tazmininde Esas Alınan İlkeler 44
(1) Eksik Sigorta 44
(a) Eksik Sigortanın Uygulama Koşulları 45
(aa) Eksik Sigortadan Söz Edebilmek İçin, Riziko Anında Sigorta Bedelinin Sigorta Değerinden Düşük Olması Gerekir 45
(bb) Aksine Sözleşme Yapma İmkânı Bulunmaktadır 46
(b) Eksik Sigortada Tazminatın Hesaplanması 46
(2) Aşkın Sigorta 46
(a) Sigorta Bedelinin, Sigorta Değerinden Fazla Olması 47
(b) Sigorta Bedelinin, Sigorta Değerinden Fazla Olmasının Hükümleri 47
(3) Takseli Sigorta 48
(a) Takseli Sigorta Bir Sözleşmeye Dayanır 49
(b) Takse Sözleşmesinin Şekli 49
(c) Takseli Sigortanın Hükümleri 49
(4) Birden Çok Sigorta 51
(a) Birden Çok Sigorta Kavramı 52
(b) Birden Çok Sigortanın Reasürans Sözleşmesi ile İlişkisi 53
(c) Birden Çok Sigortanın Çeşitleri 54
(aa) Müşterek Sigorta 54
(aaa) Müşterek Sigorta Kavramı 54
(bbb) Müşterek Sigortanın Hükümleri 55
(bb) Kısmî Sigorta 56
(aaa) Kısmî Sigorta Kavramı 56
(bbb) Kısmî Sigortanın Hükümleri 57
(cc) Çifte Sigorta 58
(aaa) Çifte Sigorta Yasağı 59
(bbb) Çifte Sigorta Yasağının İstisnaları 59
(ccc) Çifte Sigortanın Hükümleri 60
cc) Sigortacının Sigortalanan Menfaati İnceleyebilmesi 60
dd) Sigorta Edilen Menfaatin Sahibinin Değişmesi 61
aaa) Mal Sigortalarında Menfaat Sahibi Değişikliğinin Sigorta Sözleşmesini Sona Erdirmesi İlkesi 61
bbb) Mal Sigortalarında Menfaat Sahibi Değişikliğinin Sigorta Sözleşmesini Sona Erdirmesi İlkesinin İstisnaları 62
ee) Sigortalının Zarar Gören Mal ve Zararın Gerçekleştiği Yerde Değişiklik Yapmama Yükümlülüğü 64
c) Halefiyet İlkesi 64
aa) Halefiyetin Şartları 66
aaa) Zararın, Geçerli Bir Sigorta Sözleşmesiyle Teminat Altına Alınan Bir Rizikodan Doğmuş Olması 66
bbb) Sigortalının Zararının, Sigortacı Tarafından Ödenmiş Olması 66
ccc) Sigortalının Zarar Sorumlusuna Karşı Bir Dava Hakkına Sahip Olması 67
bb) Sigortacının Halefiyetinin Hükümleri 67
aaa) Zarar Gören Sigortalının Hukuki Durumu 67
(1) Zarar Gören Sigortalının
Zarar Sorumlusuna Karşı Hakları 67
(2) Sigortalının, Halefiyete Konu Olan Hakları Korumak ve İhlalden Kaçınmak Yükümlülüğü 68
(3) Sigortalının, Sigortacıya Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin Verme Yükümlülüğü 68
bbb) Halefiyet Hakkını Haiz Sigortacının Hukuki Durumu 69
(1) Zarar Sorumlusuna Karşı 69
(2) Sigorta Ettirene veya Sigortalıya Karşı 69
ccc) Tazminat Borçlusunun Hukuki Durumu 71
3) MAL SİGORTASININ TÜRLERİ 71
a) Yangın Sigortası 73
aa) Yangın Sigortasının Kapsamı 73
aaa) Yangın 73
bbb) İnfilak 74
ccc) Yıldırım 74
ddd)Yangın ve İnfilak Sonucu Meydana Gelen
Duman, Buhar ve Hararetin Sigortalı
Mallarda Doğrudan Neden Olduğu Maddi Zararlar 74
bb) Yangın Sigortalarında Riziko 75
aaa) Tazminatın Kapsamı 75
bbb) Ek Sözleşme ile Teminat Kapsamına
Dâhil Edilebilecek Haller 76
ccc) Teminat Dışında Kalan Hâller 77
cc) Yangın Sigortalarının Türleri 78
aaa) Ticari Risk Sigortaları 78
bbb) Yangın Abonman Sigortaları 78
ccc) Yangına Bağlı Kâr Kaybı Sigortaları 79
ddd) Mütemevviç (dalgalı-değişken) Sigorta 79
eee) Ayarlama Klozlu Sözleşmeler 79
fff) İlk Ateş Klozlu Yangın Sözleşmeleri 80
ggg) Yeni Değer Klozlu Yangın Sözleşmeleri 80
B) SORUMLULUK SİGORTALARI 80
1) TÜRK HUKUKUNDA SORUMLULUK SİGORTASI 83
2) SORUMLULUK SİGORTASININ TANIMI VE UNSURLARI 83
a) Sorumluluk Sigortasının Tanımı 84
b) Sorumluluk Sigortasının Unsurları 84
aa) Sözleşme 84
aaa) Sözleşmenin Tarafları 84
(1) Sigortacı 84
(2) Sigorta Ettiren 85
bbb) Sorumluluk Sigortasında İlgili Kişiler 85
(1) Üçüncü Kişi Lehine Sorumluluk
Sigortası 85
(2) Zarar Gören 86
bb) Sorumluluk Sigortalarında Menfaat 87
cc) Olay 87
aaa) Olayın Niteliği 87
bbb) Zarara Sebebiyet Veren Olayın
Kasten Gerçekleştirilmemesi 88
dd) Sigortalının Sorumluluğu Nedeniyle Zarar Görene Tazminat Ödeme Taahhüdü 89
ee) Prim 90
3) SORUMLULUK SİGORTALARININ ÖZELLİKLERİ 91
a) Sorumluluk Sigortası bir Zarar Sigortasıdır 91
b) Sorumluluk Sigortası Malvarlığı Sigortasıdır 93
c) Sorumluluk Sigortası Pasifin Sigortasıdır 94
d) Sorumluluk Sigortaları Sui generis Bir Sözleşmedir 96
4) SORUMLULUK SİGORTALARINDA SÖZLEŞMENİN KONUSU VE KAPSAMI 97
a) Sorumluluk Sigortalarının Konusu 98
b) Sorumluluk Sigortalarının Kapsamı 98
5) SORUMLULUK SİGORTALARINDA TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 99
a) Sigortacının Yükümlülükleri 99
aa) Tazminat Ödeme Yükümü 99
aaa) Zararın Tazmini 100
bbb) Sorumluluk Sigortasında
Tazminat Borcunun Muacceliyeti 101
bb) Sigortacının Hukuki Koruma Yükümlülüğü 102
aaa) Hukuki Koruma 102
(1) Hukuki Korumanın Kapsamına Giren Giderler 102
(2) Avans Verme Yükümlülüğü 103
bbb) Sigortacının Yardımları 103
b) Sigorta Ettiren ile İlgili Kişilerin Yükümlülükleri 104
aa) Riziko Sonrası Sigortalının Bildirim
Yükümlülüğü 105
bb) Zarar Görenin Bilgi Verme Yükümlülüğü 105
6) SORUMLULUK SİGORTALARINDA
ZARAR GÖRENLE SİGORTACI ARASINDAKİ
İLİŞKİLER 106
a) Sorumluluk Sigortasında Zarar Görenin
Doğrudan Dava Hakkı 106
aa) Zarar Görenin Doğrudan Dava Hakkı 106
bb) Zarar Görenin Doğrudan
Dava Hakkında Zamanaşımı 107
b) Sorumluluk Sigortasında Takas Yasağı 108
c) Zarar Görenin Sigortacıya Bilgi Verme
Yükümlülüğü 108
d) Zarar Görenin Zararını İfa Borcu 109
7) SORUMLULUK SİGORTALARINDA HALEFİYET 110
8) SORUMLULUK SİGORTALARINDA ZAMANAŞIMI 111
II)CAN SİGORTALARI112
A) CAN SİGORTALARI İLKELERİ 112
1) SİGORTA BEDELİ 113
2) SİGORTA MENFAATİ 113
3) HALEFİYET 114
4) RİZİKO 114
B) CAN SİGORTALARININ TÜRLERİ 115
1) HAYAT SİGORTASI 115
a) Hayat Sigortasının Tanımı 115
aa) Hayat Sigortasında Taraflar ve İlgili Kişiler 115
aaa) Hayat Sigortasının Tarafları 115
(1) Sigortacı 116
(2) Sigorta Ettiren 116
bbb) Hayat Sigortasında İlgili Kişiler 116
(1) Sigortalı (Riziko Şahsı) 116
(2) Lehtar 117
b) Hayat Sigortasının Türleri 117
aa) Sigortalının (Riziko Şahsının) Ölümüne
Bağlı Olarak Yapılan Hayat Sigortası 117
aaa) Sigorta Ettirenin Kendi Lehine
Riziko Şahsının Ölümüne Bağlı Olarak
Yapılan Hayat Sigortası 118
bbb) Sigorta Ettirenin Üçüncü Kişi Lehine
Yapılan Hayat Sigortası (Lehtar Tayini) 118
(1) Lehtar Tayini İşleminin
Hukuki Niteliği 119
(2) Lehtar Tayininin Şekli 119
(3) Lehtar ile Sigortacı Arasındaki İlişkiler 120
(a) Lehtarın Sigorta Bedelini
Kazanma Anı 120
(b) Sigortacının Lehtara Karşı
İleri Sürebileceği İtiraz ve
Def’iler 121
(4) Sigorta Ettiren ile
Lehtar Arasındaki İlişkiler 121
(5) Sigorta Ettiren ile
Sigortacı Arasındaki İlişkiler 121
(6) Lehtarın Sigorta Ettiren
Yerine Geçmesi 122
(a) Lehtarın Sigorta Ettiren Yerine Geçmesinin Şartları 122
(aa) Sigortacı ile Sigorta Ettiren
Arasında Akdedilen Geçerli
Bir Ölüme Bağlı Hayat Sigortası Sözleşmesinin Bulunması 122
(bb) Sigorta Ettiren Lehine
Sigorta Sözleşmesinden
Doğan Alacakların İhtiyaten
veya Kesin Olarak Haczedilmesi
ya da Sigorta Ettiren Hakkında İflasın Açılmasına Karar
Verilmesi 123
(cc) Lehtarın Sigorta Sözleşmesine Sigorta Ettirenin Yerine
Taraf Olabilmesi, Sigorta
Ettirenin Onayına Bağlıdır 123
(dd) Taraf Olmayı Talep
Edebilecek Olanlar 123
(b) Lehtarın, Sigorta Ettirenin
Yerine Geçmesinin Hükümleri 124
(c) Hayatı Sigorta Edilen Kimsenin
İlk Primin Ödenmesinden
Önce Ölmesi 124
bb) Sigortalının Hayatta Kalmasına
Bağlı Olarak Yapılan Hayat Sigortası 124
cc) Tontin 125
dd) Hayat Grubu Sigortaları 126
aaa) Hayat Grubu Sigortasının Tanımı 127
bbb) Hayat Grubu Sigortalarının Tarafları 127
(1) Sigortacı 127
(2) Sigorta Ettiren 127
ccc) Hayat Grubu Sigortasında İlgili Kişiler 127
(1) Gruba Dâhil Kişiler 128
(2) Lehtar 128
ddd) Hayat Grubu Sigortasının Hükümleri 129
eee) Hayat Grubu Sigortası Branşları 129
(1) Hayat Sigortası 129
(2) Evlilik/Doğum Sigortası 129
(3) Sermaye İtfa Sigortası 130
(4) Yatırım Fonlu Sigortalar 130
c) Hayat Sigortalarında Tarafların
Hak ve Yükümlülükleri 130
aa) Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin
aaa) Hayat Sigortalarında Sigorta
Ettirenin Yükümlülükleri 130
(1) Beyan Yükümlülüğü 130
(a) Yanlış Yaş Beyanı 130
(b) Sözleşmenin Yapılması Sırasındaki
Beyan Yükümlülüğü ve
Bu Yükümlülüğün İhlâli 130
(c) Sözleşmenin Devamı Sırasındaki
Beyan Yükümlülüğünün İhlali 133
(2) Doktor İncelemesi 133
bbb) Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin Hakları 134
(1) Sigorta Ettirenin Sigortadan
Ayrılma Hakkı 134
(a) Sigortadan Ayrılma
Kavramı ve Özellikleri 134
(b) Ayrılma Değerinin Tespiti 135
(c) Yaşama İhtimaline Karşı Hayat Sigortalarında Ayrılma Hakkı 136
(2) Sigorta Ettirenin Sigortacıdan Ödünç Alma Hakkı 136
(3) Prim Ödemesinden Muaf Sigorta 136
(4) Sigorta Ettirenin Cayma Hakkı 137
(5) Hayat Sigortalarında Sigortacının Hak ve Yükümlülükleri 138
d) Riziko Şahsının İntiharı 138
e) Sigorta Ettiren veya Lehtarın Riziko Şahsını Öldürmesi 139
f) Sigortacının İflâsı 139
g) Hayat Sigortalarının Sona Ermesi 140
aa) Sözleşmede Belirlenen Sürenin Dolması 140
bb) Sözleşmede Belirlenen Rizikonun Gerçekleşmesi 140
cc) Sözleşmede Belirlenen Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin Kalmaması 140
dd) Fesih ve Cayma 140
aaa) Fesih 140
bbb) Cayma 141
ee) Sigortacının İflâsı 141
h) Hayat Sigortalarında Zamanaşımı 141
