Sağlık Hukuku ve Tıbbi Etik İlişkisi

Saliha ÖZPINAR

Yağmur ALTIPARMAK

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZi

SUNUŞv

BİRİNCİ BÖLÜM

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Sağlık Hukuku.2

Sağlık ve Hastalık Kavramı .3

Sağlık Kavramı.3

Hastalık Kavramı3

III. Hak Kavramı.4

İnsan Hakları 5

Sağlık Hakkı.6

Hasta Hakları Kavramı.7

Tıbbi Müdahale 8

Tıbbi Etik ve Deontoloji .9

İlgili Yasal Mevzuat.9

İKİNCİ BÖLÜM

TEDAVİ KARARLARI VE HASTA İSTEKLERİ

Tedavi Kararlarının Hukuki Boyutu. 11

Hasta Hakları Açısından Düzenlemeler 11

Tıbbi Müdahalelerin Onay/Reddi Açısından Düzenlemeler.14

Kısıtlı ve Akıl Hastaları Açısından Düzenlemeler16

Küçükler Açısından Düzenlemeler.16

Kısıtlı ve Akıl Hastaları Açısından Düzenlemeler .16

Ceza Hukuku Açısından Düzenlemeler17

Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlemeler.17

Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Düzenlemeler18

Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’da

Düzenlemeler .20

Medeni Hukuk Açısından Düzenlemeler21

Özel Hukuk Çerçevesinde Düzenlemeler.21

İçindekiler

viii

Ceza Hukuku Çerçevesinde Düzenlemeler.22

Hekimin Sorumluluk Ölçüsü 23

Hasta İsteklerinin Değerlendirilmesi.24

Hasta İsteklerinin Hukuki Temelleri.25

İlaç Reddi ve Tedavi Retleri .26

Tıbbi Müdahaleye Rıza Gösterme26

Tıbbi Müdahaleye Rıza Gösterme Kapsamı 26

Tıbbi Tedaviyi Reddetme .29

Tıbbi Tedaviyi Reddetme Olgusu 29

Tedaviyi Ret Hakkının Kapsamı30

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TIBBİ ETİK VE HUKUKİ UYUŞMAZLIKLAR

Tedavi Reddi ve Etik İkilemler 35

Aydınlatılmış Onam İçin Hekimlerin Bu Yükümlülüğünün

Bulunmadığı Durumlar.36

Acil Durumlar 36

Hastanın Aydınlatılmak İstememesi .36

Hastanın Bilgisinin Bulunması.37

Aydınlatmanın Olumsuz Etkisinin Bulunması .37

Rızanın Geçerli Olması İçin Bazı Koşullar 38

Hastanın Rıza Ehliyetine Sahip Olması38

Küçükler ve Kısıtlılar.38

İradeyi Sakatlayan Nedenlerin Bulunmaması 38

Mahkeme Kararlarının İncelenmesi .39

Tedavi Reddi Bağlamında Hasta Hakları İçin Yargı Kararlarının

Etkisi.40

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DENGE VE UYUM STRATEJİLERİ

Tıbbi Etik ve Hukukun Uyumlaştırılması.45

Etik - Tıbbi Etik 45

Tıbbi Etik İlkeleri ve İlişkileri 46

Tıbbi Etik İlkeleri.47

Özerklik İlkesi47

Yararlılık İlkesi 47

İçindekiler

ix

Zarar Vermeme İlkesi.48

Adalet İlkesi.48

Tıbbî Etik ve Hukuk Etkileşimi49

Özerklik ve Hasta Hakları 51

Etik - Hukuk İlişkisindeki Benzerlikler ve Farklılıklar 53

Hasta Hakları ve Sağlık Hizmeti Sağlayıcıları .54

Hasta Hakları54

Hasta Haklarının Tarihsel Gelişimi.55

Hasta Haklarıyla İlgili Ulusal Düzenlemeler57

Anayasa’daki Düzenlemeler 57

Anayasa Dışındaki Ulusal Düzenlemeler.58

Hasta Haklarıyla İlgili Uluslararası Düzenlemeler.58

Hasta Hakları Yönetmeliğinde Bulunan, Sistemde Uygulanan

Hasta Hakları59

Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma Hakkı.59

Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma.59

Bilgi İsteme60

Sağlık Kurulunu Seçme ve Değiştirme60

Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme61

Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme .61

Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi 61

Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı .62

Ötenazi Yasağı .62

Tıbbi Özen Gösterilmesi62

Sağlık Durumu ile İlgili Bilgi Alma Hakkı 62

Bilgilendirmenin Kapsamı.63

Kayıtları İnceleme .63

Kayıtların Düzeltilmesini İsteme .63

Bilgi Vermenin Usulü 64

Bilgi Verilmesi Caiz Olmayan ve Tedbir Alınması

Gereken Haller.64

Bilgi Verilmesini Yasaklama65

Hasta Haklarının Korunması65

Mahremiyete Saygı Gösterilmesi.65

Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Tutulmama66

Bilgilerin Gizli Tutulması66

İçindekiler

x

Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası ve Tıbbi Araştırmalarda

Rıza.67

Hastanın Rızası ve İzin 67

Tedaviyi Reddetme ve Durdurma 68

Rıza Formu 69

Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması 69

Rızanın Şekli ve Geçerliliği.70

Organ ve Doku Alınmasında Rıza70

Aile Planlaması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi.70

Rızanın Kapsamı ve Aranmayacağı Haller 71

Tıbbi Araştırmalarda Hasta Hakları71

Tıbbi Araştırmalarda Rıza72

Gönüllünün Korunması ve Bilgilendirilmesi.72

Rıza Alınmasının Usulü ve Şekli .73

Küçük ve Mümeyyiz Olmayanların Durumu.73

İlaç ve Terkiplerin Araştırma Amacıyla Kullanımı73

Diğer Haklar.74

Güvenliğin Sağlanması74

Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden

Faydalanma74

İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret 75

Refakatçi Bulundurma .76

Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi .76

Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı76

Sağlık Hizmeti Sağlayıcılarının Hasta Hakları ile İlgili

Sorumlulukları 78

Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının Sorumluluğu.78

Devlet Memuru veya Diğer Kamu Görevlisi Personelin

Sorumluluğu.80

Kamu Görevlisi Olmayan Personelin Sorumluluğu .81

Kurum ve Kuruluş Yetkililerinin Görevi82

Hasta Hakları ile Çalışan Hakları İçerisinde Hekim Hak ve

Sorumlulukları83

Hekim - Hasta İlişkisinde Hekim Hakları83

Hekim - Hasta İlişkisinde Hekim Sorumluluğu.86

b1. Hekimin Ceza Sorumluluğu 86

b2. Hekimin Tazminat (Hukuki) Sorumluluğu89

b3. Hekimin Disiplin (İdari) Sorumluluğu 90

İçindekiler

xi

b4. Hekimin Mesleki (Etik) Sorumluluğu.91

Hasta Hekim İlişkisinde Hekimlerin Yükümlülükleri .99

c1. Hekimlerin Etik Yükümlülükleri.100

İnsan Yaşamının ve Onurunun Korunması.100

İnsan Haklarına ve Etik İlkelere Uygun

Davranma .100

iii. İnsani Değerlere Saygılı Davranış102

Finansal Konular ve Endüstri İlişkileri.102

Endüstri ile İlişki 103

Meslektaşlar Arası Saygı ve Dayanışma 103

c2. Hekimlerin Meslektaşlarına Karşı Yükümlülükleri 104

Meslektaşlar Arası Saygı ve Dayanışma 104

Eğitim Hakkının Korunması.105

iii. Konsültasyon ve Ekip Olarak Çalışma.105

c3. Hekimlerin Hastalarına Karşı Yükümlülükleri .106

Tanının Belirlenmesi 106

Tedavi Aşamasında Yükümlükleri107

iii. Bilgilendirme ve Onam Sürecinde

Yükümlükleri109

Özen Yükümlülüğü. 111

Gizlilik ve Bildirim. 112

Kayıt Tutma Yükümlülüğü. 117

vii. Organizasyon Yükümlülüğü. 118

viii. Toplumsal Yükümlülükleri. 118

Bilirkişilik. 118

Devlet Hizmeti Yükümlülüğü. 119

Mesleki Sorumluluk Sigortası Yaptırma

Yükümlülüğü 119

BEŞİNCİ BÖLÜM

SAĞLIK HUKUKUNDA ETİK AÇISINDAN

KİŞİSEL VERİLER VE MAHREMİYET HAKKI

Kişisel Sağlık Verileri ve Kişisel Sağlık Verilerinde Uyulması Zorunlu

İlkeler ile Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenme Şartları.121

Kişisel Veri - Kişisel Sağlık Verileri.121

Kişisel Veri.121

Hassas Kişisel Veri (Özel Nitelikli Veri)122

İçindekiler

xii

Kişisel Sağlık Verileri.123

Kişisel Sağlık Verilerini Koruma Hakkı Kapsamı125

Kişisel Sağlık Verilerinin Doğrudan İlgili Olduğu Haklar .126

Özel Hayat ve Aile Hayatına Saygı Hakkı.126

Sağlık Hakkı 127

Yaşam Hakkı128

Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesi129

Kişisel Verilerin İşlenmesi, Veri İşleyicisi ve Veri Sorumlusu

Kavramı129

Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesinde Uyulması Zorunlu

İlkeler ve Kişisel Verilerin İşlenmesinin Şartları130

Kişisel Verilerin İşlenmesinde Uyulması Zorunlu İlkeler130

Kişisel Verilerin İşlenmesinin Şartları ve Verilerin

İşlenebileceği Haller 131

Hukuki ve Etik Boyutuyla Mahremiyet Hakkı.133

Hasta Mahremiyeti Uluslararası Düzenlemeler133

Hasta Mahremiyeti Ulusal Düzenlemeler.135

Hasta Mahremiyeti ve Etik .135

III. Kişisel Sağlık Verileri ve Mahremiyet Hakkının İhlali ve Cezalar .138

Veri İşleme Sürecine İlişkin Yükümlülükler.138

Aydınlatma Yükümlülüğü 138

Veri Güvenliğine Karşı Yükümlülükler139

Tedbir Alma Yükümlülüğü.139

VERBİS’e İlişkin Yükümlülükler 140

KVKK Yer Alan İdari Başvuru ve Tedbirler Yoluyla Koruma141

Veri Sorumlusuna Başvuru.143

Kişisel Verileri Koruma Kuruluna Şikâyet.144

Hasta Hakları Birimi/Kuruluna Başvuru 145

Kişisel Verilerin İhlaline İlişkin Suçlar .146

Kişisel Verilerin Kaydedilmesi .146

Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme veya Ele Geçirme .147

Verileri Yok Etmeme Suçu147

KAYNAKLAR .151