Hukuki Açıdan Güvence Hesabı

Dr. Salih UÇAR

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR  17

GİRİŞ19

BİRİNCİ BÖLÜM

GÜVENCE HESABININ KURULUŞU, İŞLEVİ VE

KAPSAMINDA YER ALAN ZORUNLU SİGORTALAR

GÜVENCE HESABI.23

1.1. Tanım ve Tarihsel Gelişim 23

1.2. Amacı . 27

1.3. Yapısı 30

1.4. Güvence Hesabının Tüzel Kişiliğe Sahip Olup Olmadığı Meselesi  31

1.5. Gelir Kaynakları ve Giderler 33

1.6. Güvence Hesabının Sorumluluğunun Hukuki Niteliği . 34

1.7. Yabancı Hukuk Sistemlerinde. 38

1.7.1. Alman hukukunda  38

1.7.2. İsviçre hukukunda 39

GÜVENCE HESABININKAPSAMINDA YER ALAN ZORUNLU

SİGORTALAR .39

2.1. Sigorta Kavramı  40

2.2. Sigorta Türleri 41

2.3. Zorunlu Sigorta 43

2.3.1. Kavram. 43

2.3.2. Özellikleri . 45

2.4. Türk Hukukunda Zorunlu Sigorta Türleri. 47

2.4.1. Zorunlu nitelikteki zarar sigortaları. 48

2.4.1.1. Zorunlu nitelikteki mal sigortaları 48

10 İçindekiler

2.4.1.2. Zorunlu nitelikteki sorumluluk sigortaları 49

2.4.2. Zorunlu nitelikteki can sigortaları .53

2.5. Güvence Hesabının Kapsamında Yer Alan Zorunlu Sigortalar .54

2.5.1. Karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk

sigortası57

2.5.1.1. Hukuki düzenlemeler 57

2.5.1.2. Özellikleri58

2.5.1.2.1. Taşıt yönünden uygulama alanı59

2.5.1.2.2. Yer yönünden uygulama alanı.61

2.5.1.2.3. Kişi yönünden uygulama alanı 62

2.5.1.2.4. Zararın türü yönünden uygulama alanı 63

2.5.1.2.5. Teminat dışında kalan haller .64

2.5.1.3. Taraflar 70

2.5.1.3.1. Sigortacı.70

2.5.1.3.2. Sigorta ettiren.70

2.5.1.3.2.1. Kavram.70

2.5.1.3.2.2. İşletenin tespiti ve bu tespitin

Güvence Hesabı bakımından

taşıdığı önem .71

2.5.1.3.2.3. Gerçek işleten.74

2.5.1.3.2.3.1. Araç sahibi74

2.5.1.3.2.3.2. Aracı mülkiyeti muhafaza

kaydıyla satın alan kişi .75

2.5.1.3.2.3.3. Aracı uzun süreli kiralayan,

ariyet (kullanım ödüncü)

veya rehin alan.76

2.5.1.3.2.4. Farazi işletenler (işleten gibi

sorumlu olanlar)77

2.5.1.3.2.4.1. Motorlu araçlarla ilgili

mesleki faaliyette bulunanlar 78

2.5.1.3.2.4.2. Yarış düzenleyicileri.79

2.5.1.3.2.4.3. Motorlu aracı çalan veya

gasbeden kişiler80

2.5.1.3.2.4.4. Aracın bağlı olduğu teşebbüs

sahibi.81

2.5.2. Karayolu yolcu taşımacılığı zorunlu koltuk ferdi kaza

sigortası .81

2.5.2.1. Hukuki düzenlemeler 81

2.5.2.2. Özellikleri82

İçindekiler 11

2.5.2.3. Taraflar 85

2.5.3. Tehlikeli maddeler ve tehlikeli atık zorunlu mali

sorumluluk sigortası 86

2.5.3.1. Hukuki düzenlemeler 86

2.5.3.2. Özellikleri . 87

2.5.3.3. Taraflar 89

2.5.4. Tüpgaz zorunlu sorumluluk sigortası 90

2.5.4.1. Hukuki düzenlemeler 90

2.5.4.2. Özellikleri . 90

2.5.4.3. Taraflar 94

2.5.5. Maden çalışanları zorunlu ferdi kaza sigortası 94

2.5.5.1. Hukuki düzenlemeler 94

2.5.5.2. Özellikleri . 95

2.5.5.3. Taraflar 99

2.5.5.3.1. Sigortacı  99

2.5.5.3.2. Sigorta ettiren  99

2.5.5.3.3. Sigortalı.101

2.6. Olması Gereken Hukuk Açısından (De Lege Ferenda): Güvence

Hesabının Kapsamında Yer Alması Gereken Sigortalar101

İKİNCİ BÖLÜM

GÜVENCE HESABININ SORUMLULUĞUNUN KAPSAMI

GÜVENCE HESABININ SORUMLULUĞUNU DOĞURAN HALLER 103

1.1. Temel Şart; Zararın, Güvence Hesabının Sorumluluğu Altındaki

Zorunlu Sigortaların Kapsamına İlişkin Bir Faaliyet Nedeniyle

Doğmuş Olması103

1.2. Özel Şartlar105

1.2.1. Sigortalının veya sigortayı yaptırmakla sorumlu olanın

tespit edilememesi .106

1.2.2. Sorumluluk sigortasının bulunmaması veya limitler

arasında fark bulunması 109

1.2.2.1. Sorumluluk sigortasının bulunmaması.109

1.2.2.2. Zorunlu sigorta teminat limitleri ile sigorta

poliçesinde belirtilen limit arasında fark olması112

1.2.3. Sigorta şirketinin iflası ya da mali bünye zaafiyeti

nedeniyle sürekli olarak bütün branşlarda ruhsatlarının

iptal edilmesi.115

12 İçindekiler

1.2.3.1. Sigorta şirketinin iflası.115

1.2.3.2. Sigorta şirketinin mali bünye zaafiyeti nedeniyle

sürekli olarak bütün branşlarda ruhsatlarının

iptal edilmesi119

1.2.3.3. İflas ve ruhsat iptali dışındaki ödeme güçsüzlüğü

hallerinde hukuki durum122

1.2.4. Çalınmış veya gasbedilmiş bir aracın karıştığı kazada

işletenin sorumlu tutulamaması123

1.2.5. Yeşil kart sigortası ile ilgili Türkiye Motorlu Taşıt

Bürosunca yapılacak ödemeler için Büro tarafından

başvuru .132

1.2.6. Cumhurbaşkanının gerekli görülen hallerde, eşyaya

gelecek zararların kısmen veya tamamen Hesaptan

karşılanmasına karar vermesi 138

GÜVENCE HESABININ SORUMLULUĞUNUN SINIRI VE GİDERMEKLE

YÜKÜMLÜ OLDUĞUZARAR.138

2.1. Güvence Hesabının Sorumluğunun Sınırı .138

2.2. Güvence Hesabının Gidermekle Yükümlü Olduğu Zarar140

2.2.1. Genel olarak zarar kavramı142

2.2.2. Bedensel zarar kavramı.144

2.2.3. Bedensel zararın kapsamı.149

2.2.3.1. Tedavi giderleri.149

2.2.3.1.1. Tedavi gideri kavramı ve kapsamı .149

2.2.3.1.2. KTK m. 98 karşısında Güvence

Hesabının tedavi giderlerinden

sorumlu olup olmayacağı meselesi 155

2.2.3.2. Kazanç kaybı.162

2.2.3.2.1. Kavram ve hukuki nitelik162

2.2.3.2.2. Kazanç kaybının tespiti .165

2.2.3.3. Çalışma gücünün azalmasından ya da

yitirilmesinden doğan kayıplar173

2.2.3.3.1. Kavram ve hukuki nitelik173

2.2.3.3.2. Çalışma gücünün azalması ya da

yitirilmesi sebebiyle kaybın tespiti174

2.2.3.4. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan

kayıplar.180

2.2.4. Özellikli bir durum: Destekten yoksun kalma tazminatı 183

2.2.4.1. Tanımı ve amacı 184

İçindekiler 13

2.2.4.2. Özellikleri .185

2.2.4.3. Unsurları.188

2.2.4.4. Güvence Hesabının destekten yoksun kalma

tazminatından sorumlu olup olmadığı sorunu190

2.2.4.4.1. Öğretideki görüşler190

2.2.4.4.2. Yargıtayın görüşü .191

2.2.4.4.3. Görüşlerin değerlendirilmesi ve

görüşümüz.191

2.2.5. Ölüme bağlı diğer zararlar 193

2.2.5.1. Cenaze giderleri.193

2.2.5.2. Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile

çalışma gücünün azalmasından ya da

yitirilmesinden doğan kayıplar 195

2.2.6. Maddi zararlar (Eşyaya verilen zararlar).196

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

GÜVENCE HESABINA BAŞVURU ESASLARI VE ÖDEME,

RÜCU VE HALEFİYET, GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME İLE

ARABULUCUĞA BAŞVURU, ZAMANAŞIMI

GÜVENCE HESABINA BAŞVURU ESASLARI VEÖDEME . 199

1.1. Güvence Hesabına Başvurabilecek Kişiler 199

1.2. Başvuru Şekli ve Süresi200

1.3. Başvuru Hakkı Sahibinin Bilgi Verme Yükümlülüğü201

1.4. Başvurunun Değerlendirilmesi202

1.5. Güvence Hesabının Ödeme Yükümlülüğünün Muacceliyeti203

1.5.1. Genel olarak muacceliyet kavramı 203

1.5.2. Muacceliyete bağlanan hukuki sonuçlar.204

1.5.2.1. Dava yoluna başvuru bakımından.204

1.5.2.2. Sigorta tahkim yoluna başvuru bakımından 206

1.5.2.3. Temerrüt bakımından 207

1.5.3. TTK m.1427 ve KTK m.99’un kıyasen uygulanması208

1.5.3.1. TTK’nın 1427. maddesinin kıyasen uygulanmasının

Güvence Hesabı bakımından sonuçları.208

1.5.3.1.1. Dava hakkı bakımından .211

1.5.3.1.2. Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru

bakımından212

1.5.3.1.3. Temerrüt bakımından 212

14 İçindekiler

1.5.3.2. KTK’nın 99. maddesinin kıyasen uygulanmasının

Güvence Hesabı bakımından sonuçları.213

1.5.3.2.1. Dava hakkı bakımından.214

1.5.3.2.1.1. Dava şartının tamamlanabilir

olup olmadığı217

1.5.3.2.1.2. Yargıtay’ın görüşü219

1.5.3.2.1.3. Görüşümüz.221

1.5.3.2.2. Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru

bakımından.222

1.5.3.2.3. Temerrüt bakımından223

1.6. Ödemenin Gerçekleştirilmesine İlişkin Esaslar224

1.7. Ödemenin Reddi Karşısında Hak Sahiplerinin Güvence Hesabına

Karşı Başvurabileceği Hukuki Yollar.227

1.7.1. Dava hakkı .227

1.7.2. Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru hakkı227

1.8. Hak Sahiplerinin Zararın Sorumlularına Karşı Dava Hakkı231

RÜCU VE HALEFİYET.232

2.1. Rücu Kavramı 232

2.2. Halefiyet Kavramı233

2.3. Rücu ve Halefiyet İlişkisi 234

2.4. Sigorta Hukuku Bakımından.236

2.5. Güvence Hesabı Bakımından 239

2.5.1. Yasal düzenlemeler ve düzenlemelerin tanıtılması 239

2.5.2. İstisna: zorunlu koltuk ve maden çalışanları zorunlu ferdi

kaza sigortaları yönünden basit rücu hakkı olması 240

2.6. Güvence Hesabının Rücu Şartları .241

2.6.1. Güvence Hesabının sorumluluğunu gerektiren bir zararın

meydana gelmiş olması241

2.6.2. Güvence Hesabı tarafından ödeme yapılmış olması .241

2.6.3. Özellikli bir durum: Güvence Hesabının lütuf ödemesi (ex

gratia) yapıp yapamayacağı sorunu.242

2.7. Güvence Hesabının Rücu Halleri.245

2.7.1. Zorunlu sigorta yaptırmayan veya geçerli teminat tutarları

üzerinden zorunlu sigortaları yaptırmayan kişilere rücu

hakkı.245

2.7.2. Zarardan sorumlu kişilere veya yükümlü sigorta şirketine

karşı rücu hakkı.246

İçindekiler 15

2.7.3. Sigorta şirketinin ruhsatlarının iptal edilmesi ya da iflas

etmesi.247

2.7.4. Yeşil kart sigortası kapsamında yapılan ödemeler247

2.8. Güvence Hesabının Rücu Davası .248

2.8.1. Rücu davasının hukuki niteliği248

2.8.2. Rücu davasının hukuki sebebi.248

2.8.3. Rücu davasının sınırı.249

2.8.3.1. Halefiyete dayalı rücu davasında.249

2.8.3.2. Basit rücu hakkına dayalı rücu davasında.252

GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME İLE ARABULUCULUĞA BAŞVURU. 253

3.1. Güvence Hesabına Karşı Açılacak Davada Görevli ve Yetkili

Mahkeme254

3.1.1. Görevli mahkeme 254

3.1.1.1. Sigorta uyuşmazlıklarında görevli mahkeme 255

3.1.1.2. Güvence Hesabına karşı açılacak davalarda görevli

mahkeme 257

3.1.2. Yetkili mahkeme260

3.1.2.1. Genel olarak.260

3.1.2.2. Güvence hesabına karşı açılacak davalarda yetkili

mahkeme 261

3.2. Güvence Hesabının Açacağı Rücu Davasında Görevli ve Yetkili

Mahkeme262

3.2.1. Halefiyete dayalı rücu davasında görevli ve yetkili mahkeme262

3.2.2. Basit rücu hakkına dayalı rücu davasında görevli ve yetkili

mahkeme 265

3.3. Arabuluculuğa Başvuru .266

ZAMANAŞIMI 268

4.1. Güvence Hesabına Karşı Açılacak Davada Zamanaşımı268

4.2. Güvence Hesabının Açacağı Rücu Davasında Zamanaşımı271

4.2.1. Halefiyete dayalı rücu davasında zamanaşımı.271

4.2.2. Basit rücu hakkına dayalı rücu davasında zamanaşımı.275

SONUÇ 277

KAYNAKÇA .