Avrupa Birliği- Eurocontrol Sivil Havacılık Düzenlemeleri ve Türkiye
AVRUPA BİRLİĞİ- EUROCONTROL SİVİL HAVACILIK DÜZENLEMELERİ VE TÜRKİYE
Salih Uygar KILINÇ
• 1944 Şikago/ICAO Sivil Havacılık Rejimi
• Avrupa Birliği Sivil Havacılık Düzenlemeleri
- Tek Avrupa Hava Sahası I
- Hava Sahasının Esnek Kullanımı
- Hava Sahasının Sınıflandırılması
- Merkezi Yönetim Akış Birimi
- Fonksiyonel Hava Sahası Blokları
- Tek Avrupa Hava Sahası II
• EUROCONTROL
• ECAC
• EASA
• Ege ve Doğu Akdeniz Uyuşmazlık Noktaları
ÖNSÖZ ..................................................................................................................... v
İÇİNDEKİLER.................................................................................................... v ii
TABLOLAR LİSTESİ.........................................................................................xv
ŞEKİLLER LİSTESİ.........................................................................................x v ii
K ISA LTM A LA R.................................................................................................x xi
GİRİŞ.........................................................................................................................1
Birinci Bölüm
ULUSLARARASI SİVİL HAVACILIK REJİMİ
1. ULUSLARARASI SİVİL HAVACILIK REJİMİNİN
TEMELLERİ: HAVADAN HAFİF VASITALARIN SEYRİ
1783-1903...........................................................................................................3
2. BATI AVRUPA’DA ULUSLARARASI SİVİL HAVACILIK
REJİMİ OLUŞTURMA GİRİŞİMLERİ: 1903-1919 ............................8
a. 1910 Paris Konferansı.............................................................................10
(1) Havacılık Kurallarının Düzenlenmesi ........................................11
b. 1913 Fransız- Alman Hava Ulaştırma Anlaşması............................12
3. ULUSLARARASI SEYRÜSEFER SÖZLEŞMELERİ VE
BÖLGESEL SİVİL HAVACILIK REJİMLERİ: 1919-1944...............13
a. 1919 Paris Uluslararası Seyrüsefer Sözleşmesi ................................14
İÇİNDEKİLERx
(1) Uluslararası Hava Seyrüsefer Komisyonu..................................16
(2) Paris Rejimi .......................................................................................18
b. 1926 Madrid Seyrüsefer Sözleşmesi ................................................. 20
(1) Madrid Rejimi...................................................................................21
c. 1928 Panamerikan (Havana) Seyrüsefer Sözleşmesi .................... 22
(1) Panamerikan Rejimi ...................................................................... 23
4. ULUSLARARASI SİVİL HAVACILIK REJİMİ................................. 25
a. 1944 Şikago Konferansı .........................................................................27
(1) Amerikan Tezi.................................................................................. 28
(2) İngiliz Tezi .........................................................................................31
(3) Kanada Tezi .......................................................................................33
(4) Avustralya ve Yeni Zelanda Tezi .................................................. 34
b. Tarifeli ve Tarifesiz Sivil Hava Trafikleri ..........................................35
(1) Uluslararası Hava Servisleri Transit Sözleşmesi (İkili
Serbestlik) ......................................................................................... 36
(2) Uluslararası Hava Ulaşım Anlaşması (Beşli Serbestlik).........37
(3) Hava Ticaretinde Serbestleşme ve Korumacılık ..................... 38
(4) Hava Ticaretinde İkili Anlaşmalar...............................................39
(a) Bermuda I ve II Anlaşmaları.................................................. 40
c. 1944 Şikago Uluslararası Sivil Havacılık Rejimi .............................41
(1) Egemenlik...........................................................................................42
(a) Hava Sahasında Egemenlik ve Serbestlik Teorileri...........43
(2) Hava Sahasının Hukuki Statüsü.................................................. 44
(a) Ulusal Hava Sahası....................................................................45
(b) Uluslararası Hava Sahası..........................................................45
(3) Devlet Uçakları ................................................................................ 46
(4) Sivil Havacılığın Suistimali ...........................................................47
(5) Kabotaj................................................................................................47
(6) Tahditler............................................................................................ 49
(a) Gümrük ve Zabıta İşleri İçin Konmuş Tahditler .............. 49
(b) Kamu Güvenliği için Konmuş Tahditler ............................ 50xi
(c) Askeri Gereksinimler Nedeniyle Konmuş Tahditler....... 50
(d) Kamu Sağlığı ile İlgili Tahditler............................................ 50
d. Şikago Sözleşmesi’nin Teknik Ekleri ................................................. 50
(1) Standartlar ve Tavsiye Olunan Usuller........................................51
(2) Hava Kaideleri (Lahika-2)..............................................................52
(a) Uçuş Planı ...................................................................................53
(b) Askeri Trafikler .........................................................................53
(3) Hava Trafik Hizmetleri (Lahika-11)........................................... 54
(a) Uçuş Bilgi Bölgesi (FIR)..........................................................55
(b) Sivil - Asker Koordinasyonu .................................................. 56
(c) Hava Trafik Servislerinin Muhabere Gereksinimleri
(Ek-10)..........................................................................................57
(4) Bölgesel Hava Koridoru ve Terminal Sahası
Standartları ........................................................................................58
(5) Arama ve Kurtarma (Lahika-12) ..................................................59
(a) Deniz ve Hava Arama Kurtarma Bölgelerinin
Uyumlaştırılması...................................................................... 60
e. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü....................................................62
(1) Kuruluş Amacı ................................................................................. 63
(2) Niteliği ve Uluslararası Etkinliği................................................. 63
(3) ICAO’nun Kurumsal Yapısı ve Karar Alma
Mekanizması .................................................................................... 64
(a) Genel Kurul ............................................................................... 64
(b) Konsey..........................................................................................65
(4) 1944 Şikago Uluslararası Sivil Havacılık Rejimi ..................... 66
5. AVRUPA BİRLİĞİ - EUROCONTROL SİVİL HAVACILIK
DÜZENLEMELERİ.................................................................................... 69
a. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN BÜTÜNLEŞME SÜRECİ................... 69
b. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ULAŞTIRMA POLİTİKALARI........73
(1) Yasal Çerçeve.....................................................................................74
(2) Ortak Ulaştırma Politikaları .........................................................75xii
(3) Ulaştırma Politikalarında Rekabet Kuralları ve Devlet
Yardımları...........................................................................................76
(4) Komisyon’un İlk Hareket Planı ................................................... 77
(5) Beyaz Kitap ........................................................................................79
(6) Trans- Avrupa Ağları ve Tek Avrupa Ulaşım Ağı .....................81
c. BİRLİĞİN SİVİL HAVACILIK BÜTÜNLEŞME
SÜRECİNİN GELİŞTİRİLMESİ BAĞLAMINDA
TEKNİK YETERLİLİĞİN SAĞLAMASI .................................... 82
(1) Kapasite Artışı Nedeniyle Sivil Havacılıkta
Bütünleşmenin Zorunluluğu........................................................ 88
(a) Kapasite Artışı Sorununun Sivil Havacılığın
Sürdürülebilir Kalkınması Üzerine Etkileri ...................... 94
i. Verimlilik..............................................................................95
ii. Güvenlik .............................................................................. 99
iii. Uçuş Emniyeti.................................................................. 100
iv. Çevre ...................................................................................101
v. Genel Değerlendirme ..................................................... 103
(2) Tekleşme Hareketi: Sivil Havacılık Kurallarının
Yeniden Düzenlenmesi ................................................................ 104
(a) Tek Avrupa Hava Sahası I..................................................... 104
i. Hava Sahasının Yeniden Tasarlanması....................... 107
ii. Avrupa Üst Uçuş Bildirim Bölgesi............................... 107
iii. Üst Uçuş Bölgesi .............................................................. 109
iv. Fonksiyonel Hava Sahası Blokları ................................110
v. Fonksiyonel Hava Sahası Blokları ve Egemenlik
Sorunu.................................................................................111
vi. Hava Sahasının Esnek Kullanımı (Harekât Hava
Trafiği) ............................................................................... 112
(b) Hava Trafik Kontrol............................................................... 112
(c) Hava Trafik Yönetimi ........................................................... 113
(d) Tek Avrupa Hava Sahası II....................................................114
(3) Tekleşme Hareketinin Siyasi Boyutu ........................................116
(a) Avrupa Komisyonu .................................................................117
(b) Tek Hava Sahası Komitesi .....................................................118xiii
(c) Avrupa Topluluğu’nun EUROCONTROL’a Üyeliği
ve Üçüncü Ülkelerin Tek Avrupa Hava Sahası’nda
Yer Alması .................................................................................119
(d) Üçüncü Ülkelerin Tek Avrupa Hava Sahası’nda Yer
Alması ve Avrupa Sivil Havacılık Konferansı..................120
(e) Üçüncü Ülkelerin Tek Avrupa Hava Sahası’nda Yer
Alması ve EUROCONTROL ............................................. 122
(4) Tekleşme Hareketinin Ekonomik Boyutu ..............................124
(a) Avrupa Topluluğu ve Üye Olmayan Ülkeler
Arasında İmzalanan Yatay Anlaşmalar .............................126
6. TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİVİL HAVACILIK
DÜZENLEMELERİ..................................................................................128
a. TÜRKİYE’DE HAVA HUKUKUNUN GELİŞİMİ.................. 129
b. TÜRK SİVİL HAVACILIK KANUNU........................................ 132
(1) Hava Sahası..................................................................................... 132
(2) Uluslararası Hava Sahası ............................................................. 132
(3) Devlet Uçakları .............................................................................. 132
(4) Kabotaj............................................................................................. 133
(5) Tahditler.......................................................................................... 133
(6) İstanbul ve Ankara Uçuş Bilgi Bölgesi (FIR) ......................... 133
(7) Sivil - Asker Koordinasyonu ....................................................... 134
(8) Hava Arama ve Kurtarma Bölgesi ............................................. 134
İkinci Bölüm
EGE HAVA SAHASI SORUNLARI
1. ŞİKAGO/ICAO REJİMİ’NİN HUKUKİ BOYUTUNDA
YER ALAN SORUNLAR ........................................................................ 142
a. Yunanistan’ın Ulusal Mevzuatı: 10 Millik Hava Sahası.............. 143
b. 10 Millik Hava Sahası’nın ICAO’ya Beyanı ................................... 144
c. 10 Mil Sorununa İlişkin Yunan Tezleri........................................... 145xiv
d. 10 Mil Sorununa İlişkin Türk Tezi................................................... 145
e. ICAO’nun 10 Mil Sorununa Yaklaşımı........................................... 148
2. ŞİKAGO/ICAO REJİMİ’NİN TEKNİK BOYUTUNDA YER
ALAN SORUNLAR.................................................................................. 149
a. Uçuş Bilgi Bölgesi (FIR) .................................................................... 150
(1) Atina- İstanbul FIR Sınırının Belirlenmesi............................. 150
(2) FIR’ın Vasfı ile İlgili Yaşanan Uyuşmazlıklar......................... 151
(a) FIR Sorunu’na İlişkin Türk Tezi......................................... 152
(b) FIR Sorunu’na İlişkin Yunan Tezi ...................................... 153
(c) FIR Sorunu .............................................................................. 153
(3) Uçuş Planı Sorunu......................................................................... 154
(a) Uçuş Planı Sorununa İlişkin Yunan Tezi.......................... 155
(b) Uçuş Planı Sorununa İlişkin Türk Tezi............................. 155
b. Terminal Kontrol Sahaları Sorunu................................................... 157
(1) Limni Meydan Kontrol Sahası ................................................... 157
(a) Türk Tezi .................................................................................. 157
(b) Yunan Tezi................................................................................ 158
(2) Kavala Meydan Kontrol Sahası .................................................. 159
(3) Meydan Kontrol Sahaları Sorununa İlişkin ICAO’nun
Tutumu............................................................................................. 159
c. Hava Koridoru Sorunu........................................................................ 160
(1) W-14 Hava Koridoru Sorunu...................................................... 160
(a) Yunan Tezi.................................................................................161
(b) Türk Tezi .................................................................................. 162
(c) W- 14 Hava Koridoru’na İlişkin ICAO’nun Tutumu...... 162
(2) G- 18 Hava Koridoru Sorunu ..................................................... 162
(3) B- 7 Hava Koridoru Sorunu ........................................................ 165
d. Hava Arama ve Kurtarma Bölgesine İlişkin Sorunlar................. 166
(1) Hava Arama ve Kurtarma Bölgesine İlişkin Yunan Tezi ..... 167
(2) Hava Arama ve Kurtarma Bölgesine İlişkin Türk Tezi ........ 168xv
3. HAVA SAHASI UYUŞMAZLIKLARININ ASKERİ
BOYUTUNDA YER ALAN SORUNLAR ..........................................170
a. Erken İhbar Hattı ve NATO Komuta Kontrol Sorunu.................171
b. NOTAM Sorunu.................................................................................. 172
4. TÜRK- YUNAN TEZLERİ ve ŞİKAGO/ICAO REJİMİ............... 173
5. DOĞU AKDENİZ HAVA SAHASI SORUNLARI ..........................174
a. LEFKOŞE FIR- ERCAN TAVSİYELİ HAVA SAHASI..............174
(1) Şikago Rejimi ve KKTC’nin Hava Sahası.................................176
(2) Lefkoşe- Ercan Saha Kontrol Merkezi ......................................178
b. DOĞU AKDENİZ HAVA SAHASI’NDA YAŞANAN
SORUNLAR......................................................................................... 180
(1) Hava Koridoru Sorunları..............................................................181
(2) Doğu Akdeniz’de Muhabere Eksikliği Sorunu .......................181
(3) Kıbrıs’ta Arama ve Kurtarma Sorumluluğu............................ 182
6. AVRUPA BİRLİĞİ- EUROCONTROL SİVİL HAVACILIK
DÜZENLEMELERİNİN TÜRKİYE’YE ETKİLERİ..................... 184
a. AVRUPA BİRLİĞİ- EUROCONTROL ÜYESİ
DEVLETLERİN SİVİL HAVACILIK SİSTEMLERİNİ
PAN AVRUPA YAKLAŞIMIYLA BÜTÜNLEŞMESİ ............. 184
b. TEK AVRUPA HAVA SAHASI’NIN HAYATA
GEÇİRİLMESİ.................................................................................... 185
c. TÜRKİYE’NİN, AVRUPA BİRLİĞİ- EUROCONTROL
SİVİL HAVACILIK DÜZENLEMELERİNE UYUMU.......... 190
(1) Türk Sivil Havacılık Sistemleri’nin Teknik Bağlamda
Avrupa Birliği ile Bütünleşmesi ..................................................191
(2) Türkiye’nin Havacılık Kuralları Bağlamında Avrupa
Birliği ile Bütünleşmesi................................................................ 193
(3) Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Yatay Anlaşmayı Parafe
Etmesi ve Ekonomik Boyutta Birlik Hukukuna Dâhil
Olması.............................................................................................. 197
d. AVRUPA BİRLİĞİ EUROCONTROL SİVİL
HAVACILIK DÜZENLEMELERİ VE TÜRKİYE’YE
OLASI ETKİLERİ .............................................................................. 201xvi
(1) Türkiye- Avrupa Birliği Tam Üyelik Müzakereleri: Ege
ve Doğu Akdeniz Hava Sahası Sorunları.................................204
(a) Hava Sahası Sorunları Bağlamında Avrupa Birliği
Zemini ve Sessiz Disiplin Gücü ..........................................205
(b) Avrupa Birliği - EUROCONTROL Sivil Havacılık
Düzenlemeleri ve Ege Hava Sahası Uyuşmazlıkları ......208
i. Yunanistan’ın FRONTEX Poseidon Operasyonları
Çerçevesinde Ege Hava Sahasında Fiili Durum
Oluşturma Girişimleri ................................................... 213
(c) Avrupa Birliği-EUROCONTROL Sivil Havacılık
Düzenlemeleri ve Doğu Akdeniz Hava Sahası
Sorunları....................................................................................214
i. Doğu Akdeniz’de KRY’nin Fiili Durum Oluşturma
Girişimleri: “Muhabere Eksikliği”...............................216
SONUÇ................................................................................................................ 219
KAYNAKÇA ......................................................................................................233
