Borçlar Hukukunda Hakimin Sözleşmeyi Tamamlaması

BORÇLAR HUKUKUNDA HAKİMİN SÖZLEŞMEYİ TAMAMLAMASI



Sanem AKSOY DURSUN



- Sözleşmenin Tamamlanması Kavramı Ve Sözleşmenin Tamamlanmasının Şartları

- Sözleşmenin Tamamlanmasında Araçlar Ve Yöntemler

- Tamamlayıcı Yorum: Hakimin Kendi Koyduğu Kuralla Sözleşmeyi Tamamlaması

- Hakimin Sözleşmeyi Tamamlaması Sırasında Karşılaşacağı Bazı Özel Haller



ÖNSÖZ .........................................................................................vii

İÇİNDEKİLER ............................................................................... ix

KISALTMALAR ..............................................................................xv

GİRİŞ ............................................................................................. 1



Birinci Bölüm

SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASI KAVRAMI VE

SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASININ ŞARTLARI

I. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASI KAVRAMI ............................. 7

A. Genel Olarak ....................................................................... 7

B. Benzer Kavramlardan Farkı ve Benzer Kavramlarla

İlişkisi ............................................................................... 10

1. Sözleşmenin Tamamlanması ile Yorumlanması

Arasındaki İlişki ........................................................... 10

2. Tamamlayıcı Yorum ile Gerçek (Basit) Yorum

Arasındaki Fark ........................................................... 15

3. Sözleşme Boşluğunun Tamamlanması ile Kanun

Boşluğunun Tamamlanması Arasındaki İlişki .............. 20

4. Sözleşmenin Tamamlanması ile Değişen Şartlara

Uyarlanması Arasındaki İlişki ...................................... 21

II. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASININ ŞARTLARI ..................... 24

A. Sözleşmenin Kurulmuş Olması ......................................... 24

1. Sözleşmenin Kurulmasının Şartları .............................. 24

İÇİNDEKİLERx

a. Karşılıklı İrade Beyanları ........................................ 24

b. İrade Beyanlarının Birbirine Uygunluğu ................. 24

c. Uyuşmanın Kapsamı .............................................. 27

(1) Genel Olarak .............................................................. 27

(2) Esaslı Nokta - İkinci Derecedeki (Yan) Nokta

Kavramları ................................................................. 28

(i) Genel Olarak ........................................................ 28

(ii) Objektif Esaslı Noktalar ........................................ 31

(iii) Objektif İkinci Derecedeki (Yan) Noktalar .............. 37

2. Sözleşmenin Kurulduğu Karinesi: BK. m.2/f.1 ............. 40

a. Genel Olarak .......................................................... 40

b. BK. m. 2/f.1’in Hukuki Niteliği ............................... 41

c. BK. m. 2/f.1’in Kıyas Yoluyla Uygulanması ............. 47

(1) İcabı Değiştiren yahut Tamamlayan Kabullerde

Uygulanması ............................................................. 47

(2) Gizli-Kısmi Uyuşmazlıkta Uygulanması ..................... 50

(3) Saklı Tutma Anlaşması Olmaması Halinde Karinenin

Uygulanması .............................................................. 51

(4) Genel İşlem Şartlarında Uyuşulamaması Durumunda

Karinenin Uygulanması .............................................. 52

(i) Sadece Taraflardan Biri Genel İşlem Şartlarını

Kullanıyorsa ......................................................... 52

(ii) İki Taraf da Genel İşlem Şartlarını Kullanıyorsa .... 53

d. BK. m.2/f.1’in Hukuki Sonuçları ............................ 58

3. Sözleşmenin Kurulmasının Tamamlama Sorunu

Açısından İstisnaları ................................................... 59

a. Objektif Esaslı Noktalarda Uyuşma Olmamasına

Rağmen Sözleşmenin Kurulmuş Sayılması ............. 59

b. Salt Yorum Uyuşmazlığı Teorisi ............................. 69

B. Sözleşmede Boşluk Bulunması .......................................... 73

1. Sözleşme Boşluğu Kavramı .......................................... 73

2. Sözleşme Boşluğunun Türleri ..................................... 79

a. Gerçek Boşluk - Gerçek Olmayan Boşluk ............... 79

b. Bilinçli Boşluk - Bilinçli Olmayan Boşluk .............. 80

3. Sözleşme Boşluğu ile Kanun Boşluğunun

Karşılaştırılması........................................................... 81

III. ARA DEĞERLENDİRME .......................................................... 82xi

İkinci Bölüm

SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASINDA

ARAÇLAR VE YÖNTEMLER

I. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASINDA HÂKİMİN ARAÇLARI .... 85

A. Genel Olarak ..................................................................... 85

B. Yedek Hukuk Kuralları ...................................................... 89

1. Genel Olarak .............................................................. 89

2. Yedek Hukuk Kurallarının Türleri ................................ 92

a. Genellik Derecesine Göre Yedek Hukuk

Kuralları ................................................................. 92

(1) Genel Yedek Hukuk Kuralları ..................................... 92

(2) Özel Yedek Hukuk Kuralları ...................................... 93

b. İçeriğine Göre Yedek Hukuk Kuralları ..................... 93

(1) Esasa İlişkin Yedek Hukuk Kuralları .......................... 93

(2) Başka Bir Hükme Atıfta Bulunan Yedek Hukuk

Kuralları .................................................................... 94

3. Yedek Hukuk Kurallarının Uygulanması ...................... 94

C. Örf ve Âdet Hukuku ile Teamüller ..................................... 96

D. Farazi Ortak İrade .......................................................... 101

E. İşin Mahiyeti .................................................................. 108

II. SÖZLEŞMENİN TAMAMLANMASINDA YÖNTEMLER ............. 110

A. Genel Olarak ................................................................... 110

B. Objektif Teori (Sözleşmenin Yedek Hukuk Kurallarıyla

Tamamlanması) .............................................................. 112

C. Objektif Teorinin Eleştirisi .............................................. 116

D. Sübjektif Teori (Farazi Ortak İradeye Göre Tamamlama) .. 120

E. Sübjektif Teorinin Eleştirisi ............................................. 121

F. Uzlaştırıcı Görüş ............................................................. 124

G. Yedek Hüküm Olmaması Durumu ................................. 128

1. Genel Olarak ............................................................. 128

2. Hâkimin Sözleşmeyi yahut Kanunu Tamamlaması ..... 130

III. ARA DEĞERLENDİRME ........................................................ 139xii

Üçüncü Bölüm

TAMAMLAYICI YORUM: HÂKİMİN KENDİ KOYDUĞU

KURALLA SÖZLEŞMEYİ TAMAMLAMASI

I. TAMAMLAYICI YORUM KAVRAMI ......................................... 141

A. Genel Olarak ................................................................... 141

B. Tamamlayıcı Yorumun Araçları ....................................... 144

C. Uzlaştırıcı Görüş ............................................................ 147

D. Teamüllerin Tamamlayıcı Yorumdaki İşlevi ..................... 152

E. Tamamlayıcı Yorumun Sınırları ....................................... 153

1. Tarafların İradesi Hilafına Tamamlayıcı Yorum .......... 153

2. Tamamlayıcı Yorumla Yan Borç Yaratılmasında

Sınırlar ...................................................................... 154

II. SÖZLEŞMENİN “İŞİN MAHİYETİ”NE GÖRE

TAMAMLANMASI .................................................................. 156

A. Genel Olarak ................................................................... 156

B. Saklı Tutma Kavramı ...................................................... 157

1. Genel Olarak ............................................................. 157

2. Saklı Tutmanın Şartları ............................................. 157

3. Saklı Tutmanın Hukuki Niteliği .................................. 160

C. “İşin Mahiyeti” ve Kavramın Tamamlamadaki

Özellikleri ........................................................................ 162

1. Genel Olarak ............................................................. 162

2. BK m.2/f.2’nin Uygulama Alanı ................................. 165

3. Sözleşmenin Amacı ve İçeriği ..................................... 168

III. ARA DEĞERLENDİRME ........................................................ 172

Dördüncü Bölüm

HÂKİMİN SÖZLEŞMEYİ TAMAMLAMASI SIRASINDA

KARŞILAŞACAĞI BAZI ÖZEL HALLER

I. GENEL OLARAK ................................................................... 175

II. KISMİ BUTLAN HALİNDE SÖZLEŞME BOŞLUĞUNUN

TAMAMLANMASI .................................................................. 175

III. GENEL İŞLEM ŞARTLARINDAN DOĞAN BOŞLUKLARIN

TAMAMLANMASI ................................................................. 183xiii

IV. İSİMSİZ SÖZLEŞMELERİN TAMAMLANMASI ........................ 191

V. ŞEKLE TABİ SÖZLEŞMELERİN TAMAMLANMASI ................. 196

VI. TAMAMLAMA SORUNU İLE TEMEL HATASI ARASINDAKİ

İLİŞKİ ................................................................................... 197

VII. ARA DEĞERLENDİRME ........................................................ 199

SONUÇ ...................................................................................... 201

KAYNAKÇA ................................................................................ 209

KAVRAMLAR DİZİNİ .................................................................. 221