Medeni Usul Hukukunda Mütelahik Dava
Dr. Seda KAYNAK
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR.19
GİRİŞ
1. KONUNUN TAKDİMİ, ÖNEMİ VE
İNCELEME PLANI
KONUNUN TAKDİMİ VE ÖNEMİ.25
İNCELEME PLANI .28
2. YARIŞMA SORUNUN ORTAYA ÇIKIŞI İLE
TARİHSEL SÜREÇTE YAŞADIĞI KAVRAMSAL VE YAPISAL DÖNÜŞÜM
GENEL OLARAK.31
YARIŞMANIN USUL HUKUKU SORUNU OLARAK ORTAYA ÇIKIŞI VE
GELİŞİMİ.31
ROMA HUKUKU DÖNEMİ.31
Actio’lar Sistemi.31
Davaların Yarışması Kavramı33
Davaların Yarışması Sorunu ve Buna Getirilen Çözümler 36
Sorunun Tespiti36
Soruna Getirilen Çözümler38
Klasik Dönemde39
Iustinianus Döneminde.42
PANDEKT HUKUKU DÖNEMİ.44
YARIŞMA SORUNUNUN USUL HUKUKUNDAN MADDİ HUKUKA
GEÇİŞİ.49
GENEL BAKIŞ.49
DOĞAL HUKUK DOKTRİNİNİN ETKİSİ.51
III. TARİHSEL HUKUK OKULUNUN ETKİSİ.52
HUKUKİ POZİTİVİZMİN ETKİSİ.53
DEĞERLENDİRME .54
10 İçindekiler
BİRİNCİ BÖLÜM
YARIŞMA VE MÜTELÂHİK DAVANIN TEORİK TEMELLERİ
3. YARIŞMA KAVRAMI
GENEL ÇERÇEVE .57
YARIŞMA TÜRLERİ.60
KÜMÜLATİF YARIŞMA.60
NORMU DEVRE DIŞI BIRAKAN YARIŞMA.61
III. SEÇİMLİK YARIŞMA64
HUKUK KURALLARININ YARIŞMASI.65
YARIŞMANIN ÖZEL BİR ÇEŞİDİ OLARAK HUKUK KURALLARININ
YARIŞMASI.65
GENEL OLARAK 65
TERİM SORUNU 70
III. UNSURLARI.78
Birden Fazla Hukuk Kuralının Bulunması78
Vakıların Tek ve Aynı Olması.80
Tarafların Aynı Olması81
Taleplerin Aynı Olması .83
Genel Olarak.83
Taleplerin Aynı Olması Konusundaki Görüşler84
Taleplerin Amaç ya da Sonuçlarının Aynı Olmasına
İlişkin Görüş84
Hukuki Menfaatin Aynı Olmasına İlişkin Görüş85
Edimlerin Aynı Olmasına İlişkin Görüş 85
Talepler Arasındaki İlişki.86
4. MÜTELÂHİK DAVA KAVRAMI
TANIM VE TERİM SORUNU 92
MÜTELÂHİK DAVANIN UNSURLARI97
BİRDEN FAZLA HUKUKİ SEBEBİN VARLIĞI 97
VAKIANIN AYNI/ORTAK OLMASI100
Dava Sebebi Teorileri .100
Vaka, Vakıa ve Hayat Olayı Ayrımı105
Mütelâhik Davada Vakıanın Aynı/Ortak Olması 110
III. TARAFLARIN AYNI OLMASI.112
Genel Olarak .112
Dava Takip Yetkisi ve Tarafların Aynılığı Şartına Etkisi.116
Dava Arkadaşlığı ve Tarafların Aynılığı Şartına Etkisi.119
İçindekiler 11
USULİ TALEBİN TEK OLMASI 122
Dava Konusu Teorileri. 122
Mütelâhik Davada Usuli Talebin Tek Olması. 129
BAZI YABANCI HUKUK DÜZENLERİNDE VE TÜRK HUKUKUNDA
MÜTELÂHİK DAVAYA GENEL BAKIŞ 133
KITA AVRUPASI HUKUKUNDA. 133
Genel Değerlendirme ve Bir Ön Tespit: Mütelâhik Davanın
Maddi Hukuk Temelinde İncelenmesi 133
İsviçre Hukukunda 134
Objektif Dava Yığılmasına İlişkin Çerçeve Düzenleme 134
Çerçeve Düzenleme Karşısında Mütelâhik Dava 138
Alman Hukukunda. 139
Objektif Dava Yığılmasına İlişkin Çerçeve Düzenleme 139
Çerçeve Düzenleme Karşısında Mütelâhik Dava 145
Avusturya Hukukunda. 149
Objektif Dava Yığılmasına İlişkin Çerçeve Düzenleme 149
Çerçeve Düzenleme Karşısında Mütelâhik Dava 152
TÜRK HUKUKUNDA. 155
Genel Olarak. 155
Doktrinde Mütelâhik Dava. 155
Yargı Kararlarında Mütelâhik Dava . 158
MÜTELÂHİK DAVANIN AMACI 163
MÜTELÂHİK DAVANIN HUKUKİ NİTELİĞİ 166
GENEL OLARAK. 166
MÜTELAHİK DAVANIN BİR DAVA ÇEŞİDİ OLUP OLMADIĞI
SORUNU 168
MÜTELÂHİK DAVANIN BAZI DAVALARLA KARŞILAŞTIRILMASI. 174
DAVALARIN YIĞILMASI İLE KARŞILAŞTIRILMASI 174
TERDİTLİ DAVA İLE KARŞILAŞTIRILMASI . 176
III. SEÇİMLİK DAVA İLE KARŞILAŞTIRILMASI. 178
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA MÜTELÂHİK DAVANIN
BAŞLICA UYGULAMA ALANLARI
5. MÜTELÂHİK DAVA NİTELİĞİNİ HAİZ BAZI HALLER
GENEL OLARAK 183
FARKLI SORUMLULUK SEBEPLERİNE DAYANAN DAVALAR 184
12 İçindekiler
SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK VE HAKSIZ FİİLE DAYANAN DAVALAR .184
Genel Olarak .184
Sözleşmeden Doğan Sorumluluk ile Haksız Fiilden Doğan
Sorumluluğun Karşılaştırılması.188
Sorumlu Kişi/Kişiler Bakımından .188
Sorumluluk Türleri Bakımından189
Sorumsuzluk Anlaşması Bakımından190
Temerrüt Bakımından191
Yardımcı Kişilerin Fiillerinden Sorumluluk Bakımından192
Kusur Bakımından195
Zamanaşımı Bakımından.198
Salt Malvarlığı Zararları Bakımından.199
HAKSIZ FİİL VE SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEYE DAYANAN DAVALAR200
III. KUSURSUZ SORUMLULUK SEBEPLERİNE DAYANAN DAVALAR206
Genel Olarak .206
Ev Başkanının Sorumluluğu ile Diğer Bazı Kusursuz Sorumluluk
Halleri Arasındaki İlişki.207
Çevreyi Kirletenin Hukuki Sorumluluğu ile Diğer Bazı Kusursuz
Sorumluluk Halleri Arasındaki İlişki .212
SORUMLULUK SEBEPLERİ AÇISINDAN TBK m. 60 HÜKMÜNÜN
DEĞERLENDİRİLMESİ.216
Genel Olarak .216
TBK m. 60 Hükmünün Kaynağı217
TBK m. 60 Hükmünün Uygulama Alanı222
FARKLI HUKUKİ SEBEPLERE DAYANAN İADE TALEPLİ DAVALAR.224
ZİLYETLİĞE, HAK KARİNESİNE VE MÜLKİYET HAKKINA DAYANAN
DAVALAR224
MÜLKİYET HAKKINA, SÖZLEŞME İLİŞKİSİNE VE HAKSIZ FİİLE
DAYANAN DAVALAR.227
FARKLI BOŞANMA SEBEPLERİNE DAYANAN BOŞANMA DAVALARI229
TESCİLLİ SINAİ MÜLKİYET HAKLARINA TECAVÜZ SEBEBİYLE AÇILAN
DAVALAR.237
6. MÜTELÂHİK DAVA NİTELİĞİ TARTIŞMALI
BAZI HALLER
GENEL OLARAK242
KUSUR SORUMLULUĞU İLE KUSURSUZ SORUMLULUK ARASINDAKİ
İLİŞKİ AÇISINDAN TARTIŞMALI HALLER.242
GENEL OLARAK .242
İçindekiler 13
KUSUR SORUMLULUĞU İLE ÇEVREYİ KİRLETENİN SORUMLULUĞU
ARASINDAKİ İLİŞKİ. 243
III. KUSUR SORUMLULUĞU İLE EV BAŞKANININ SORUMLULUĞU
ARASINDAKİ İLİŞKİ. 244
KÖTÜNİYETLİ HAKSIZ ZİLYETLİK İLE GERÇEK OLMAYAN VEKÂLETSİZ
İŞ GÖRME ARASINDAKİ İLİŞKİ 245
ŞİRKETLER HUKUKU AÇISINDAN TARTIŞMALI HALLER. 252
ORGAN EKSİKLİĞİ SEBEBİYLE FESİH İLE HAKLI SEBEPLE FESİH
DAVALARI ARASINDAKİ İLİŞKİ 252
YAPISAL DEĞİŞİKLİKLERE ÖZGÜ DAVALAR İLE DİĞER DAVALAR
ARASINDAKİ İLİŞKİ. 257
Yapısal Değişikliklere Özgü Sorumluluk Davası ile Belge ve
Beyanların Kanuna Aykırı Olmasından Doğan Sorumluluk
Davası Arasındaki İlişki. 258
Yapısal Değişikliklere Özgü Genel Kurul Kararının İptali Davası
(TTK m. 192/1) ile Genel İptal Davası (TTK m. 445) Arasındaki
İlişki 261
KIYMETLİ EVRAK HUKUKU AÇISINDAN TARTIŞMALI BİR HAL: TEMEL
İLİŞKİDEN DOĞAN TALEP İLE KAMBİYO TAAHHÜDÜNDEN DOĞAN
TALEP ARASINDAKİ İLİŞKİ. 264
İCRA VE İFLAS HUKUKU AÇISINDAN TARTIŞMALI HALLER 270
TASARRUFUN İPTALİ DAVASI İLE MUVAZAALI İŞLEMİN BUTLANI
DAVASI ARASINDAKİ İLİŞKİ 270
İSTİRDAT DAVASI İLE SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVASI
ARASINDAKİ İLİŞKİ. 283
7. MÜTELÂHİK DAVA OLARAK NİTELENDİRİLMESİ
MÜMKÜN OLMAYAN BAZI HALLER
GENEL OLARAK 290
SÖZLEŞMEDEN DOĞAN SORUMLULUK İLE SEBEPSİZ
ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN SORUMLULUK ARASINDAKİ İLİŞKİ 292
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MÜTELÂHİK DAVANIN MEDENİ YARGILAMADAKİ GÖRÜNÜMÜ
8. MÜTELÂHİK DAVANIN TEMEL HAKLAR VE MEDENİ YARGILAMAYA
HÂKİM İLKELER İLE İLİŞKİSİ
MÜTELÂHİK DAVANIN TEMEL HAKLARLA İLİŞKİSİ 295
MÜTELÂHİK DAVANIN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİYLE
BAĞLANTILI YARGILAMA İLKELERİ İLE İLİŞKİSİ 299
14 İçindekiler
TASARRUF İLKESİ VE HUKUKUN RESEN UYGULANMASI İLKESİ299
Tasarruf İlkesi299
Hukukun Resen Uygulanması İlkesi 301
Tasarruf İlkesi ve Hukukun Resen Uygulanması İlkesi
Çerçevesinde Mütelâhik Davada Hukuki Sebep .303
Mütelâhik Davada Davacının Hukuki Sebep Bildirmesinin
Gerekli Olup Olmadığı.303
Mütelâhik Davada Uygulanacak Hukuki Sebebin
Belirlenmesi 311
Genel Olarak 311
TBK m. 60’ın Uygulanacağı Mütelâhik Davalar
Bakımından318
Mütelâhik Davada Davacının Hukuki Sebepler Üzerinde
Tasarrufta Bulunma İmkânına Sahip Olup Olmadığı322
Genel Olarak 322
Davacının Tek Taraflı İradeyle Hukuki Sebepler
Üzerinde Tasarrufta Bulunma İmkânına Sahip Olup
Olmadığı 323
aaa. Doktrinde ve Yargı Kararlarında İleri Sürülen
Görüşler.323
bbb. Değerlendirme .331
aaaa. Tek Taraflı İradeyle Hukuki Sebep
Üzerinde Tasarrufun Mümkün Olması331
aaaaa. TBK m. 60’ın Uygulanacağı
Mütelâhik Davalar Bakımından.331
bbbbb. Diğer Mütelâhik Davalar
Bakımından.335
bbbb. Hukuki Sebep Üzerinde Tasarrufa Yönelik
İradenin Açık Olması Gerekliliği 339
Sözleşmeyle Hukuki Sebep Üzerinde Davacının
Tasarrufta Bulunma İmkânına Sahip Olup Olmadığı 341
Hukuki Sebep Üzerinde Tasarrufun Hukuki Sonuçları 346
Mütelâhik Davada Davacının Hukuki Sebeplerden Birini
Seçmekle Yükümlü Olup Olmadığı348
Mütelâhik Davada Hukuki Sebebin Bütün Olarak
Uygulanması351
TALEPLE BAĞLILIK İLKESİ.353
Genel Olarak .353
Mütelâhik Davada Taleple Bağlılık İlkesinin Önemi.353
İçindekiler 15
III. TARAFLARCA GETİRİLME İLKESİ. 355
Genel Olarak. 355
Mütelâhik Davada Taraflarca Getirilme İlkesinin Önemi. 355
HÂKİMİN DAVAYI AYDINLATMA ÖDEVİ . 358
Genel Olarak. 358
Mütelâhik Davada Davayı Aydınlatma Ödevinin Önemi. 360
TEKSİF İLKESİ 367
Genel Olarak. 367
Mütelâhik Davada Teksif İlkesinin Önemi 368
HUKUKİ DİNLENİLME HAKKI VE SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ İLKESİ . 370
Genel Olarak. 370
Mütelâhik Davada Hukuki Dinlenilme Hakkı ve Silahların Eşitliği
İlkesinin Önemi. 374
9. MÜTELÂHİK DAVANIN YARGILAMANIN SEYRİNDE
GÖSTERDİĞİ ÖZELLİKLER
GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME. 380
GÖREVLİ MAHKEME . 380
Genel Olarak. 380
Mütelâhik Davada Görevli Mahkemenin Tespiti 380
Farklı Hukuki Sebeplere Göre Aynı Mahkemenin Görevli
Olduğu Hallerde 381
Farklı Hukuki Sebeplere Göre Farklı Mahkemelerin Görevli
Olduğu Hallerde 382
Doktrinde ve Yargı Kararlarında İleri Sürülen Görüşler . 382
aaa. Alman Hukukunda . 382
bbb. İsviçre Hukukunda. 383
ccc. Türk Hukukunda. 386
Değerlendirme . 388
YETKİLİ MAHKEME. 395
Genel Olarak. 395
Mütelâhik Davada Yetkili Mahkemenin Tespiti 396
Doktrinde ve Yargı Kararlarında İleri Sürülen Görüşler. 396
Alman Hukukunda 396
İsviçre Hukukunda. 398
Türk Hukukunda. 401
Değerlendirme. 403
16 İçindekiler
DİLEKÇELER VE ÖN İNCELEME AŞAMASI407
DAVA DİLEKÇESİ VE DAVANIN AÇILMASI407
Genel Olarak .407
Dava Dilekçesinin Vakıa Unsuru ve Mütelâhik Davada Önemi408
Dava Dilekçesinin Hukuki Sebep Unsuru ve Mütelâhik Davada
Önemi 413
Yargılama Harç ve Giderlerinin Mütelâhik Davada Gösterdiği
Özellikler 420
ÖN İNCELEME AŞAMASI423
TAHKİKAT AŞAMASI428
GENEL OLARAK .428
YARGILAMA USULÜ.434
Genel Olarak .434
Mütelâhik Davada Yargılama Usulünün Tespiti .435
Hukuki Sebeplerin Tamamının Aynı Yargılama Usulüne Tâbi
Olması Halinde.435
Hukuki Sebeplerin Farklı Yargılama Usulüne Tâbi Olması
Halinde 436
III. ISLAH442
Genel Olarak .442
Dava Sebebi Teorileri Bağlamında Hukuki Sebeplerin
Değiştirilmesi ve Genişletilmesi 443
Mütelâhik Davada Islah .449
İSPAT VE DELİLLER.453
Genel Olarak .453
Mütelâhik Davada İspat ve Deliller 454
KARAR AŞAMASI456
HÜKMÜN TESİSİ456
HÜKMÜN ETKİLERİ .459
III. KISMÎ KARAR VERİLİP VERİLEMEYECEĞİ SORUNU.465
DAVAYI SONA ERDİREN TARAF İŞLEMLERİ VE DAVANIN GERİ
ALINMASI .471
KANUN YOLLARI475
GENEL OLARAK .475
OLAĞAN KANUN YOLLARI476
İstinaf Kanun Yolu476
Genel Olarak476
İçindekiler 17
Mütelâhik Davada İstinaf Kanun Yolu. 481
Temyiz Kanun Yolu . 487
Genel Olarak 487
Mütelâhik Davada Temyiz Kanun Yolu. 492
III. OLAĞANÜSTÜ KANUN YOLU. 498
HÂKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 499
GENEL OLARAK. 499
MÜTELAHİK DAVADA HÂKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 505
SONUÇ . 509
KAYNAKÇA. 527
