Bilgisayar Programlarının Fikri Hukukta Korunması
BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ FİKRİ HUKUKTA KORUNMASI
Şener DALYAN
- Temel Kavramlar, Bilgisayar Programlarının Hukukî Korunması Ve Korumanın Tarihsel Gelişimi
- Bilgisayar Programlarının Eser Niteliği İle Eser Sahipliğinden Doğan Haklar
- Bilgisayar Programlarından Doğan Hakların Sınırlandırılması Ve Hukuki İşlemlere Konu Olması
- Bilgisayar Programlarından Doğan Hakların İhlali Halinde Uygulanacak Yaptırımlar Ve Kanunlar İhtilafı
İÇİNDEKİLER
Giriş
§1. KONUNUN TAKDİMİ, SINIRLANDIRILMASI VE YÖNTEM 19
I. KONUNUN TAKDİMİ 19
II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 23
III. YÖNTEM 24
Birinci Bölüm
TEMEL KAVRAMLAR, BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ
HUKUKÎ KORUNMASI VE KORUMANIN TARİHSEL GELİŞİMİ
§2. BİLGİSAYAR PROGRAMI KAVRAMI, UNSURLARI VE TÜRLERİ 25
I. BİLGİSAYAR PROGRAMI KAVRAMI 25
II. BİLGİSAYAR PROGRAMININ UNSURLARI 28
A. Genel Olarak 28
B. Program Akışı 29
C. Algoritmalar 30
D. Kaynak Kodu ve Nesne Kodu 31
E. Arayüzler 32
III. BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ TÜRLERİ 34
A. Genel Olarak 34
B. Sistem Programları 34
C. Çeviri Programları 36
D. Uygulama Programları 37
E. Mikroprogramlar (Mikrodkodlar) 38
IV. PROGRAMLAMA DİLLERİ 39
A. Genel Olarak 39
B. Programlama Dillerinin Türleri 39
1. Makine Dili 39
2. Düşük Seviyeli Programlama Dili 40
3. Yüksek Seviyeli Programlama Dilleri 40
C. Programlama Dillerinin Fikrî Hukuk’ta Korunması 41
§3. BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ HUKUKÎ KORUNMASI 44
I. FİKRÎ HUKUK KORUMASI 44
II. PATENT HUKUKU KORUMASI 46
III. HAKSIZ REKABET HUKUKU KORUMASI 51
IV. BORÇLAR HUKUKU KORUMASI 54
§4. BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ ULUSLARARASI HUKUKTA KORUNMASI 56
I. GENEL OLARAK 56
II. BERN SÖZLEŞMESİ 56
III. TİCARETLE BAĞLANTILI FİKRÎ MÜLKİYET HAKLARI ANLAŞMASI (TRIPs) 58
IV. WIPO TELİF HAKLARI SÖZLEŞMESİ 59
V. BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ HUKUKÎ KORUNMASINA İLİŞKİN AT DİREKTİFİ 60
§5. BAZI ÜLKELERDE VE TÜRK HUKUKUNDA FİKRÎ HUKUK KORUMASININ TARİHSEL GELİŞİMİ 64
I. BAZI ÜLKELERDE TARİHSEL GELİŞİM 64
A. Genel Olarak 64
B. Amerikan Hukukunda 65
C. İngiliz Hukukunda 67
D. Alman Hukukunda 67
II. TÜRK HUKUKUNDA TARİHSEL GELİŞİM 69
İkinci Bölüm
BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ
ESER NİTELİĞİ İLE ESER SAHİPLİĞİNDEN DOĞAN HAKLAR
§6. BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ ESER NİTELİĞİNİN TAYİNİ 71
I. GENEL OLARAK FİKRÎ HUKUKTA ESER KAVRAMI 71
II. BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ ESER NİTELİĞİ 74
§7. KORUMANIN KONUSU VE KAPSAMI 77
I. GENEL OLARAK 77
II. KORUMA KAPSAMINDA YER ALAN UNSURLAR 79
A. Hazırlık Tasarımları 79
B. Program Akışı (Akış Şeması) 83
C. Kodlar 84
III. KORUMANIN KAPSAMI DIŞINDA KALAN UNSURLAR 85
A. Algoritmalar 85
B. Kullanıcı Arayüzleri 87
§8. BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA ESER SAHİPLİĞİ VE HAKLARI KULLANMAYA YETKİLİ SAYILAN KİŞİLER 92
I. GENEL OLARAK 92
II. BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA ESER SAHİPLİĞİ 94
A. Bir Şahıs Tarafından Geliştirilen Bilgisayar Programlarında 94
B. Birden Çok Şahıs Tarafından Geliştirilen Bilgisayar Programlarında 94
1. Genel Olarak 94
2. Bilgisayar Programlarında Müşterek Eser Sahipliği 95
3. Bilgisayar Programlarında İştirak Halinde Eser Sahipliği 97
III. HAKLARI KULLANMAYA YETKİLİ SAYILAN KİŞİLER 100
A. Genel Olarak 100
B. İşverenin Hak Sahipliği 101
C. Tüzel Kişilerin Hak Sahipliği 107
D. Bilgisayar Programlarında Yapımcı ve Yayımcılarının Durumu 109
IV. BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA ESER SAHİPLİĞİ HAKKINDA KARİNELER 110
A. Genel Olarak 110
B. Sahibinin Adı Belirtilen Bilgisayar Programlarında 110
C. Sahibinin Adı Belirtilmeyen Bilgisayar Programlarında 111
§9. BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA ESER SAHİBİNİN FİKRÎ HAKLARI 113
I. FİKRÎ HAK KAVRAMI VE TERMİNOLOJİ SORUNU 113
II. HAKLARIN TÜRLERİ 115
A. Manevî Haklar 115
1. Genel Olarak 115
2. Kamuya Sunma Hakkı 115
3. Eser Sahibi Olarak Tanıtılma Hakkı 117
4. Programda Değişiklik Yapılmasını Yasaklama Hakkı 119
B. Mali Haklar 121
1. Genel Olarak 121
2. İşleme Hakkı 122
a. Genel Olarak İşleme Eser ve Bilgisayar Programlarında İşleme 122
b. Bilgisayar Programlarında İşleme Hakkı 124
3. Çoğaltma Hakkı 126
a. Genel Olarak 126
b. Çoğaltma Kavramı 127
c. Çoğaltmanın Bilgisayar Programlarındaki Görünümü 128
d. Bilgisayar Programlarına Özgü Çoğaltma Halleri 129
da. Önbelleğe Kayıt 129
db. Bilgisayar Programının Ağa Bağlı Olarak Kullanılması 130
dc. Routing 131
dd. Bilgisayar Programının Sabit Diske Kopyalanması 133
de. Bilgisayar Programının Sabit Olmayan Diske Kopyalanması 133
df. Görüntüleme ve Çalıştırma 134
dg. Program Unsurlarının Kopyalanması Yoluyla Çoğaltma 135
4. Yayma Hakkı 137
5. Temsil Hakkı 140
a. Genel Olarak 140
b. Bilgisayar Programlarında Temsil Hakkı 141
6. Elektronik Yöntemlerle Kamuya İletim Hakkı 142
a. Genel Olarak 142
b. Bilgisayar Programlarının Elektronik Yöntemlerle Kamuya İletimi Hakkı 143
Üçüncü Bölüm
BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDAN
DOĞAN HAKLARIN SINIRLANDIRILMASI VE
HUKUKİ İŞLEMLERE KONU OLMASI
§10. BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA ESER SAHİPLİĞİNDEN DOĞAN HAKLARIN SINIRLANDIRILMASI 145
I. GENEL OLARAK 145
II. HAKLARIN SÜRE YÖNÜNDEN SINIRLANDIRILMASI 146
A. Genel Olarak 146
B. Malî Haklarda Koruma Süreleri 147
C. Manevî Haklarda Koruma Süreleri 150
D. Sürelerin Bilgisayar Programları Bakımından Uzunluğu Sorunu 151
III. HAKLARIN KAMUSAL MÜLÂHAZALARLA SINIRLANDIRILMASI 152
A. Genel Olarak 152
B. Kamu Düzeni Düşüncesiyle Hakların Sınırlandırılması 153
C. Kamu Yararı Düşüncesiyle Hakların Sınırlandırılması 155
IV. ÖZEL MENFAAT DÜŞÜNCESİYLE HAKLARIN SINIRLANDIRILMASI 157
A. Genel Olarak 157
B. Çoğaltma Hakkının Sınırlandırılması 157
1. Genel Olarak 157
2. Bilgisayar Programlarının Şahsen Kullanma Amacıyla Çoğaltılması 158
a. Genel Olarak Şahsen Kullanma Amacıyla Çoğaltma 158
b. Bilgisayar Programların Şahsen Kullanma Amacıyla Çoğaltılmasının Mümkün Olup Olmadığı 160
c. Görüşümüz 163
3. Bilgisayar Programını Kullanabilecek Kimselere Tanınan Özel Yetkilerle Çoğaltma Hakkının Sınırlandırılması 165
a. Genel Olarak Programı Kullanabilecek Kimseler 165
b. Bilgisayar Programını Kullanabilecek Kimselere Tanınan Özel Yetkiler 168
ba. Programı Normal Kullanma Yetkisi 168
bb. Amaca Uygun Kullanım İçin Çoğaltma 169
bc. Bir Adet Yedek Kopya Çıkarma Suretiyle Çoğaltma Yetkisi 172
bd. Araişlerliği Sağlamak Amacıyla Ayrıştırma Kapsamında Çoğaltma Yetkisi 176
C. İşleme Hakkının Sınırlandırılması 188
D. Yayma Hakkının Tükenme Prensibiyle Sınırlandırılması 189
E. Hataları Düzeltme Serbestisi Nedeniyle Programda Değişiklik Yapma Hakkının Sınırlandırılması 193
F. Program İşleyişinin Gözlemlenmesi, Tetkik Edilmesi ve Sınanması Serbestisi 195
§11. BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA HAKLARIN DEVİR VE İNTİKALİ 197
I. GENEL OLARAK 197
II. HAKLARIN MİRAS YOLUYLA İNTİKALİ 197
A. Manevî Hakların İntikali 197
B. Malî Hakların İntikali 199
III. MALÎ HAKLARIN HUKUKÎ İŞLEMLERE KONU OLMASI 200
A. Genel Olarak 200
B. Tasarruf İşlemleri 201
1. Tasarruf İşlemlerinin Türleri 201
a. Malî Hakların Devri 201
b. Malî Hakların Kullanma Yetkisinin Devri (Lisans Sözleşmesi) 202
2. Tasarruf İşlemlerinde İktisap Yolları 207
3. Tasarruf İşlemlerinde Cayma Hakkı 208
4. Hakkın Sahibine Geri Dönmesi ve Lisansın Son Bulması 210
C. Taahhüt İşlemleri 211
D. Haklara İlişkin Sözleşmelerde Şekil 213
E. Standart Bilgisayar Programlarının Devri 214
1. Genel Olarak 214
2. Standart Program Devir Sözleşmelerinin Hukukî Niteliği 216
Dördüncü Bölüm
BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDAN DOĞAN HAKLARIN
İHLÂLİ HALİNDE UYGULANACAK YAPTIRIMLAR VE
KANUNLAR İHTİLÂFI
§12. FİKRÎ HAKLARIN İHLÂLİ 221
I. GENEL OLARAK 221
II. İHLÂLİN TESPİTİ 222
§13. HUKUK DAVALARI 226
I. TESPİT DAVASI 226
II. TECAVÜZÜN REF’İ DAVASI 227
A. Genel Olarak 227
B. Davanın Konusu 228
1. Manevî Haklara Tecavüz Halinde Davanın Konusu 228
a. Programı Kamuya Sunma Hakkının İhlâli 228
b. Ad Belirtme Hakkının İhlâli 229
c. Programda Değişiklik Yapılmasını Yasaklama Hakkının İhlâli 229
2. Malî Haklara Tecavüz Halinde Davanın Konusu 230
a. Malî Hakların İhlâli Halinde Talep Konusu 230
b. Çoğaltılan Program Nüshaların Satışa Sunulup Sunulmadığına Göre Talep Konusu 233
C. Davanın Tarafları 235
1. Davacı 235
a. Manevî Haklara Tecavüz Halinde 235
b. Malî Haklara Tecavüz Halinde 236
2. Davalı 238
a. Genel Olarak 238
b. Internet Servis Sağlayıcılarının Davalı Konumu 239
III. TECAVÜZÜN ÖNLENMESİ (MEN’İ) DAVASI 241
IV. TAZMİNAT DAVALARI 243
A. Genel Olarak 243
B. Manevî Hakların İhlâli Halinde 243
C. Mâli Hakların İhlâli Halinde 247
D. Gerçek Olmayan Vekâletsiz İşgörmeden Kaynaklanan Talep 247
§14. CEZA DAVALARI 250
I. GENEL OLARAK 250
II. BİLGİSAYAR PROGRAMLARINA İLİŞKİN SUÇLAR 250
A. Malî ve Manevî Hakları İhlâl Suçları 250
B. Bilgisayar Programları Üzerindeki Dijital Hak Yönetimi Bilgilerinin Yok Edilmesi Suçu 253
C. Koruyucu Programları Etkisiz Kılmaya Yönelik Hazırlık Hareketleri 256
D. Internet Bilgi İçerik Sağlayıcıları Tarafından İşlenen Suçlar 257
III. FAİL 261
IV. SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA 263
A. Şikâyet 263
B. Uzlaşma 267
§15. HUKUK VE CEZA DAVALARINDA MÜŞTEREK HÜKÜMLER 268
I. İHTİYATÎ TEDBİRLER VE GÜMRÜKLERDE GEÇİCİ EL KOYMA 268
II. HÜKMÜN İLÂNI 270
III. EL KOYMA, MÜSADERE VE İMHA 270
A. Genel Olarak Fikrî Hukukta Müsadere ve İmha 270
B. Bilgisayar Programlarında Müsadere ve İmha 273
IV. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME 275
§16. BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDEKİ HAKLARDAN DOĞAN KANUNLAR İHTİLÂFI 276
I. GENEL OLARAK 276
II. BAĞLAMA KURALININ BELİRLENMESİNDE KARŞILAŞILABİLECEK OLASI İHTİLÂFLAR 278
III. BAĞLAMA KURALININ BELİRLENMESİNDE DİKKATE ALINACAK TEMEL ÖLÇÜTLER 278
IV. BAĞLAMA KURALININ TESPİTİ 280
A. Hakların Varlığı, Korunması ve Sona Ermesi Bakımından 280
B. Hakların İhlâli Bakımından 284
C. Hakların Sözleşmeye Konu Olması Bakımından 288
Sonuç 293
Kaynakça 301
