Senetle İspat Zorunluluğu ve Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi

Erhan KAYA

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  V
İÇİNDEKİLER  VII
KISALTMALAR LİSTESİ  XIII
ÖZET . XV
ABSTRACT .XVI
GİRİŞ  1
BÖLÜM 1
SENETLE İSPAT ZORUNLULUĞU KURALI VE KURALIN İSTİSNALARI
1. Genel Olarak . 5
2. Tarihçesi  10
2.1. Roma Hukukunda . 10
2.2. Fransız Hukukunda . 12
2.3. Türk Hukukunda . 15
3. Senet Kavramı . 17
3.1. Tanımı . 17
3.2. Unsurları . 18
3.3. Türleri . 20
3.3.1. Adi Senetler  20
3.3.2. Resmî Senetler . 24
3.3.3. Elektronik Senetler . 26
4. Kuralın Uygulama Alanı . 27
4.1. Genel Olarak . 27
4.2. Senetle İspat, Hukuki İşlemlerde Uygulanır . 27
4.2.1. Genel Olarak  27
4.2.2. Önem Arz Eden Hususlar . 29
4.2.2.1. Hukuki İşlem Benzeri Filler . 29
4.2.2.2. İhtar ve Tebligatlar . 30
4.2.2.3. Ayıp Bildirimi  31
4.2.2.4. Sözleşmeler  33
4.2.2.5. Borcun İfası  34
4.2.2.5.1. Genel Olarak  34
4.2.2.5.2. Yapmama Borcu  35
4.2.2.5.3. Yapma Borcu . 35
4.2.2.5.4. Verme Borcu  38
4.3. Senetle İspat Miktar veya Değeri Kanunun Öngörmüş Olduğu Miktarı Aşan Hukuki İşlemlerde Uygulanır  43
4.4. Senetle İspat Hukuki İşlemin Tarafları Bakımından Uygulanır . 46
5. Senetle İspat Kuralının İstisnaları 47
5.1. Genel Olarak . 47
5.2. Delil Başlangıcı  48
5.2.1. Genel olarak . 48
5.2.2. Unsurları . 50
5.2.2.1. Bir Belge Bulunmalıdır  50
5.2.2.2. Belge, Aleyhine İbraz Edilecek Kişiden Sâdır Olmalıdır . 51
5.2.2.3. Uyuşmazlık Konusu Hukuki İşlemi Muhtemel Göstermelidir . 54
5.2.3. Delil Başlangıcı Örnekleri Ve Özellik Arz Eden Bazı Deliller  56
5.2.4. Delil Başlangıcının Delil Değeri  66
5.3. Delil Sözleşmesi . 70
5.4. Manevi İmkânsızlık Halleri  76
5.4.1. Yakın Akrabalar Arasındaki Hukuki İşlemler  76
5.4.2. Senede Bağlanmaması Teamül Olan Hukuki İşlemler . 78
5.5. Maddi İmkânsızlık Halleri  83
5.5.1. Yangın, Deniz Kazası, Deprem Gibi Hallerde Yapılan İşlemler . 83
5.5.2. Hukuki İşlemlerde İrade Bozukluğu İle Aşırı Yararlanma İddiaları  84
5.5.2.1. Genel olarak . 84
5.5.2.2. Yanılma (Hata) . 85
5.5.2.3. Aldatma (Hile)  86
5.5.2.4. Korkutma (İkrah)  90
5.5.2.5. Aşırı Yararlanma (Gabin) . 91
5.5.3. Üçüncü Kişilerin Muvazaa İddiaları  92
5.5.4. Senedin Kaybolması Hali . 95
5.6. Ticari Defterlerle İspat  98
5.7. Taraf Muvafakati  100
6. Senede Karşı Senetle İspat Kuralı ve İstisnaları  102
7. Senetle İspat Kuralına Dair Doktrin Görüşleri  108
BÖLÜM 2
SENETLE İSPAT KURALI BAKIMINDAN ÖNEM ARZ EDEN İLKELER
1. Adil Yargılanma Hakkı . 113
1.1. Genel Olarak . 113
1.2. Pozitif Hukuk Düzenlemeleri . 116
1.3. Niteliği  117
1.4. Unsurları . 118
1.4.1. Makul Süre İçinde Yargılanma Hakkı  119
1.4.2. Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı . 123
1.4.2.1. Hukuki Dinlenilme Hakkı  125
1.4.2.1.1. Niteliği . 125
1.4.2.1.2. Dayanakları ve Kapsamı  127
1.4.2.1.3. Unsurları  130
1.4.2.1.3.1. Bilgilenme Hakkı  130
1.4.2.1.3.2. Açıklama Hakkı  133
1.4.2.1.3.3. İspat Hakkı  133
1.4.2.1.3.4. Dikkate Alınarak Değerlendirilme Hakkı . 134
1.4.2.1.3.5. Gerekçeli Karar Hakkı  135
1.4.2.2. İspat Hakkı . 137
1.4.2.2.1. Genel Olarak  137
1.4.2.2.2. Gelişimi  138
1.4.2.2.3. Niteliği ve Dayanakları  139
1.4.2.2.4. Sınırları  143
2. Hâkimin Delilleri Serbestçe Değerlendirmesi İlkesi . 145
2.1. Genel Olarak . 145
2.2. Kanuni Dayanakları  147
2.3. Uygulama Alanı  149
2.4. İspat Hakkı ile İlişkisi . 152
2.5. Sınırları . 153
2.5.1. HMK m. 189 Hükmünde Sayılan Haller  153
2.5.2. Delil Sözleşmesi . 154
2.5.3. Hâkimin Şahsi Bilgisini Kullanma Yasağı . 155
2.5.4. Kararın gerekçeli Olma Zorunluluğu . 157
2.6. Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesinin Denetimi  159
BÖLÜM 3
SENETLE İSPAT KURALININ ADİL YARGILANMA HAKKI VE HÂKİMİN DELİLLERİ SERBESTÇE DEĞERLENDİRMESİ İLKESİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ
1. Sınırlamanın Anayasaya Uygunluk Denetimi . 167
1.1. Genel Olarak . 167
1.2. Senetle İspat Kuralının Hukuki Niteliği ve Amacı . 168
1.3. Adil Yargılanma Hakkının Sınırlanabilirliği Tartışması . 173
1.3.1. Genel Olarak Temel Hakların Sınırlandırılması Rejimi . 173
1.3.2. Herhangi Bir Sınırlama Sebebi İçermeyen Hakların Sınırlandırılması  176
1.3.2.1. Genel olarak . 176
1.3.2.2. Doktrindeki Görüşler  177
1.3.2.3. Anayasa Mahkemesinin Tutumu  179
1.3.2.3.1. 2010 Değişikliğinden Önce  180
1.3.2.3.1.1. Sınırlama Sebebi Bulunmayan Hakların Sınırlandırılmasını Mümkün Olmadığına Dair Kararları  180
1.3.2.3.1.2. Sınırlama Sebebi Bulunmayan Hakların Sınırlandırılmasının Mümkün Olduğuna Dair Kararları  182
1.3.2.3.1.3 Aykırılık Kararı Vermekle Beraber Hakkın Sınırlama Sebebinin Tartışılmadığı Kararlar  183
1.3.2.3.2. 2010 Değişikliğinden Sonra . 183
1.3.2.4. Kanaatimiz . 186
1.4. Sınırlamanın Denetimi  191
1.4.1. Sınırlama Kanunla Yapılmalıdır  191
1.4.2. Sınırlama Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygun Olmalıdır . 193
1.4.3. Sınırlama Ölçülü Olmalıdır  195
1.4.4. Sınırlama Hakkın Özüne Dokunmamalıdır  201
2. Senetle İspat Kuralı ile Medeni Yargılamanın Amacı . 206
3. Senetle İspat Kuralının Gerekli Olup Olmadığına Dair Görüşümüz . 214
3.1. Genel Olarak . 214
3.2. Kuralın Muhafazasına Yönelik Gerekçelerin Değerlendirilmesi . 214
3.3. Kuralın Kaldırılmasına Yönelik Değerlendirmelerimiz  221
3.4. Kanaatimiz  223
SONUÇ . 225
KAYNAKÇA  233