Yargısal Aktivizm Anayasal Sınırların Yargısal Yollarla Belirlenmesi Sorunu

Anayasa yargısının anavatanı sayılan ABD'de, hukuki denetim sınırlarını aşan yargı kararlarını nitelemek üzere yargısal aktivizm kavramı kullanılmaktadır. Bu kavram ülkemizde de benimsenmiş ve son yıllarda giderek artan bir yoğunlukla kullanılmaya başlanmıştır. Bununla birlikte; güncel siyaset ve hukuk tartışmalarında yaygın bir biçimde kullanılmasına rağmen yargısal aktivizmin kavramsal içeriği hakkında net bir fikir edinebil¬mek kolay değildir. Türk Anayasa Mahkemesi'nin siyasete müdahale niteliğindeki kararları¬nın aktivist bir tutumu yansıttığına dair yaygın bir kanaat söz konusudur; ancak hangi kararın, hangi gerekçelerle aktivist sayılması gerektiği konusunda tatmin edici çalışmalar yapılmamaktadır.

Bu kitap yargısal aktivizmin kavramsal içeriğini belirgin kılmak ve aktivist yargı olgusuna dair tartışmaların nesnel ölçüler çerçevesinde yapılabilmesine hizmet etmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu itibarla; yargısal aktivizmin tanımı, tarihçesi ve çeşitli görünüm biçimleri üzerinde durulmuş; aktivist yargı olgusunun anayasal demokrasiler bakımından değeri irdelenmiş ve aktivist yargısal tutumdan kaynaklanabilecek muhtemel sakıncaları önlemeye yönelik kurumsal mekanizma önerilerinde bulunulmuştur.

Konu Başlıkları:

Anayasa Yargısının Hukuki Sınırları
Yargısal Aktivizmin Kavramsal Çerçevesi
Yargısal Aktivizmin Anayasal Demokrasiler Bakımından Değeri
Yargısal Aktivizmin Sınırlandırılmasını Sağlamaya Yönelik Öneriler

İçindekiler

Önsöz. .7

Giriş. .11

Birinci Bölüm

YARGISAL AKTİVİZM TEORİSİNDE ÇÖZÜLMESİ GEREKEN ÖN SORUNLAR

I. SİYASİ İKTİDARIN HUKUK YOLUYLA SINIRLANMASI SORUNU VE ANAYASA
YARGISININ KURAMSAL TEMELLERİ. 19

A. Anayasa Yargısını Biçimlendiren Çevresel Koşullar. 20

B. Marbury v. Madison Davası ve Modern Anayasa Yargısının Doğuşu. 25

C. Anayasa Yargısının Kuramsal Temelleri. 29

II.  ANAYASA YARGISININ DEMOKRATİK MEŞRULUĞU SORUNU        36

İkinci Bölüm

YARGISAL AKTİVİZMİN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ

1. YARGISAL AKTİVİZM KAVRAMININ TARİHÇESİ 47
2. YARGISAL AKTİVİZMİN TANIMI. 51

III. YARGISAL AKTİVİZMİN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ. 54

A. Çoğunluk Karşıtı Aktivizm. 57

1. Çoğunluk Karşıtı Aktivizmin Tespiti 58
2. Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında Çoğunluk Karşıtı Aktivizm Örnekleri. 64

B. Çoğunlukçu Aktivizm 70

C. İçtihadı Maksimalizm 72

1. İçtihadı Maksimalizmin Tespiti. 72
2. Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında içtihadi Maksimalizm Örnekleri 73

D. Anayasanın Orijinal Anlamının Göz Ardı Edilmesi 79

1. Anayasanın Orijinal Anlamının Gözardı Edilmesiyle Ortaya Çıkan Aktivizmin Tespiti. 79
2. Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında Anayasanın Orijinal Anlamının Gözardı Edilmesi

Örneklen. 88

E. içtihatların Gözardı Edilmesi 111

1. içtihatların Gözardı Edilmesiyle Ortaya Çıkan Aktivizmin Tespiti. 112
2. Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında içtihatların Gözardı Edilmesi Örnekleri 114

IV.  YARGISAL AKTİVİZMİN KAVRAMSAL ANALİZİNDEN ÇIKAN SONUÇLAR. 116

Üçüncü Bölüm

YARGISAL AKTİVİZMİN

ANAYASAL DEMOKRASİLER BAKIMINDAN DEĞERİ

I. ANAYASAL DEMOKRASİNİN GEREKLERİ ve YARGISAL AKTİVİZM. 125

A. Yargısal Aktivizmin Anayasal Demokrasinin Gereklerine Aykırı Olduğunu Savunan Görüşler. 125

B.  Yargısal Aktivizmin Anayasal Demokrasinin Gereklerine Uyumlu Olduğunu Savunan
Görüşler 129

C.  Sentez: Anayasal Demokrasilerde Yargısal Aktivizmin iki Yüzünün Bulunduğu Görüşü. 141

II.  YARGISAL AKTİVİZMİN SINIRLANMASINI SAĞLAMAYA YÖNELİK ÖNERİLER.143

A. Anayasaya Uygunluk Denetimi Sonunda Verilen Kararların Geçersiz Kılınabilmesi. 146

B.  Anayasaya Uygunluk Denetiminde Kullanılacak Ölçü Normların Daraltılması 155

Sonuç. 159

Kaynakça 169

Kavramlar Dizini 179