Gördüğü yoğun ilgi sonucunda 4. Baskısını yapan kitaba bu baskısında "Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı" ve "BOBİ FRS Değerleme Hükümleri" eklenmiştir.
Türkiye Muhasebe Standartları ve Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının (TMS/TFRS'lerin) Vergi Usul Kanunu değerleme yaklaşımı ile ele alındığı kitapta tam set TMS/TFRS'ler sınıflandırma – değerleme – kaydetme – açıklama sistematiği içerisinde ve gerektiğinde 1.1.2018 tarihinde yürürlüğe giren Büyük ve Orta Ölçekli işletmeler için Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına da yer verilerek işlenmiştir.
Kitapta yer alan uygulama örneklerinde Kamu Gözetimi Kurumu tarafından taslak olarak yayımlanan TMS/TFRS Uygun Hesap Planında belirtilen hesap adlarının kullanılmasına özen gösterilmiştir.
Konu Başlıkları
 |
VUK ve TMS–TFRS Değerleme (Ölçümleme) Genel Esaslar |
|
VUK ve TMS–TFRS Değerleme Ölçüleri |
|
Maddi Duran Varlıklar ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar Değerleme ve Muhasebe Uygulamaları |
|
Stokların Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları |
|
Menkul Kıymetlerin Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları |
|
Alacaklar ve Borçların Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları |
|
Kasa Mevcutlarının Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları |
|
Finansal Kiralamalar Değerleme ve Muhasebe Uygulamaları |
|
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Dördüncü Baskıya Önsöz 7
Üçüncü Baskıya Önsöz 9
İkinci Baskıya Önsöz 11
Birinci Baskıya Önsöz 13
Kısaltmalar 33
Birinci Bölüm
VUK VE TMS/TFRS DEĞERLEME (ÖLÇÜMLEME)
GENEL ESASLAR
1.1. GİRİŞ 35
1.2. VUK, TMS/TFRS DEĞERLEME VE ÖLÇÜMLEME KAVRAMLARI 37
1.3. DEĞERLEMENİN TANIMI VE UNSURLARI 38
1.3.1. Vergi Matrahı 39
1.3.2. İktisadi Kıymetler 40
1.3.3. Takdir ve Tespit 40
1.4. VERGİ USUL KANUNU'NDA DEĞERLEME GÜNÜ 42
1.5. DEĞERLEMEDE ESAS 43
1.6. TMS/TFRS'DE KAVRAMSAL ÇERÇEVE 44
İkinci Bölüm
VUK VE TMS/TFRS DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ
2.1. VERGİ USUL KANUNU DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ 47
2.1.1. Maliyet Bedeli 47
2.1.1.1. Değer Artırıcı Harcamalar 49
2.1.1.2. Müteferri (Bağlantılı) Giderler 49
2.1.1.3. Maliyet ve Alış Bedeli Arasındaki Farklar 50
2.1.2. Borsa Rayici 51
2.1.2.1. Fiyatlarda Bariz Kararsızlıklar Görülen Hallerde Değerleme 52
2.1.2.2. Borsa Rayici İle Değerlemeye Tabi İktisadi Kıymetler 52
2.1.3. Tasarruf Değeri 55
2.1.3.1. Tasarruf Değeri Sübjektif Bir Değerleme Ölçüsü Değildir 55
2.1.3.2. Tasarruf Değeri ile Değerleme Yapılan Haller 56
2.1.4. Mukayyet Değer 56
2.1.5. İtibari Değer 57
2.1.6. Rayiç Bedel 58
2.1.7. Vergi Değeri 59
2.1.8. Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti 60
2.2. TMS/TFRS DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ 61
2.2.1. Tarihi Maliyet (Maliyet Bedeli) 63
2.2.2. Cari Maliyet 64
2.2.3. Gerçekleşebilir Değer 65
2.2.4. Bugünkü Değer (Kullanım Değeri) 65
2.2.5. Gerçeğe Uygun Değer 67
2.3. VUK DEĞERLEME ÖLÇÜLERİNİN TFRS DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 68
2.3.1. Maliyet Bedeli 68
2.3.2. Borsa Rayici 69
2.3.3. Tasarruf Değeri 70
2.3.4. Mukayyet Değer 71
2.3.5. İtibari Değer 72
2.3.6. Rayiç Bedel 72
2.3.7. Emsal Bedeli 74
2.3.8. Vergi Değeri 76
Üçüncü Bölüm
MADDİ DURAN VARLIKLAR VE MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR DEĞERLEME VE MUHASEBE UYGULAMALARI
3.1. GAYRİMENKULLER 77
3.1.1. Yasal Düzenleme 77
3.1.2. Gayrimenkul Kavramı 78
3.1.2.1. Türk Medeni Kanunu'nda Gayrimenkul Kavramı 78
3.1.2.2. Gelir Vergisi Kanunu'nda Gayrimenkul Kavramı 79
3.1.3. Bütünleyici Parça (Mütemmim Cüzü) 80
3.1.4. Eklenti (Teferruat) 81
3.1.5. Tesisat ve Makineler 81
3.1.6. Gemiler ve Diğer Taşıtlar 82
3.1.7. Gayri Maddi Haklar 83
3.1.8. Gayrimenkullerin İşletmeye Ayni Sermaye Olarak Dahil Edilmesi 84
3.2. GAYRİMENKULLERDE MALİYET BEDELİNE GİREN GİDERLER 86
3.2.1. Yasal Düzenleme 86
3.2.2. Satın Alma Halinde Maliyet Bedeli 86
3.2.2.1. Gümrük Vergileri, Nakliye ve Montaj Giderleri 87
3.2.2.2. Yeni Bina İnşasında Arsa Maliyetleri 90
3.2.3. İhtiyari (İsteğe) Bağlı Giderler 93
3.2.4. Finansman Giderleri 94
3.2.4.1. Döviz Kredisi Kullanılması Halinde Faiz ve Kur Farkları 95
3.2.4.2. Finansman Giderlerine Dair Bazı Yargı Kararları 96
3.3. İNŞA VE İMAL GİDERLERİ 97
3.4. GAYRİMENKULLERDE MALİYET BEDELİNİN ARTMASI 100
3.4.1. Yasal Düzenleme 100
3.4.2. Giderlerin Maliyet Bedeline Dahil Edilme Koşulları 100
3.4.2.1. Yapılan Harcamanın Normal Bakım, Tamir ve Temizleme Gideri Olmaması 101
3.4.2.2. Yapılan Harcamanın Varlıkları Genişletmek veya İktisadi Kıymetini Artırmak Maksadıyla Yapılan Giderlerden Olması 102
3.4.2.3. İktisadi Kıymetin İtfasının Tamamlanmasından Sonra Yapılan ve Faydalı Ömrü Artıran Giderlerden Olmaması 105
3.4.2.4. Gemiler ve Motorlu Kara Nakil Vasıtalarında Maliyet Bedeline Eklenmesi Gereken Giderler 107
3.4.2.5. İktisadi Kıymetin Olağanüstü Değer Kayıpları Nedeniyle Yapılan Giderler 108
3.5. DEMİRBAŞ EŞYALARIN DEĞERLEMESİ 109
3.5.1. Yasal Düzenleme 109
3.5.2. Alet, Edevat, Mefruşat ve Demirbaş Kavramları 109
3.5.3. Demirbaşların Maliyet Bedeli Kapsamında Sayılan Giderler 110
3.5.4. Demirbaşların Maliyet Bedeli Dışında Değerlemeye Tabi Tutulacağı Haller 111
3.6. TMS/TFRS VE BOBİ FRS MADDİ DURAN VARLIKLARDA DEĞERLEME 111
3.6.1. Maliyet Bedelinin Unsurları 112
3.6.2. Günlük Bakım Maliyetleri 113
3.6.3. Parçaların Yenilenmesi, Değiştirilmesi, Düzenli Kontrollerde Oluşan Giderler 113
3.6.4. İlk İktisaptan Sonraki Değerlemeler 114
3.6.4.1. Maliyet Modeli 114
3.6.4.2. Yeniden Değerleme Modeli 114
3.6.5. Maddi Duran Varlıklarda Değer Düşüklüğü 116
3.6.6. Muhasebe Uygulamaları 116
3.6.7. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller 141
3.6.7.1. Genel Bilgi 141
3.6.7.2. Değerleme 143
3.6.7.2.1. Başlangıç Değerlemesi 143
3.6.7.2.2. Dönem Sonu Değerlemesi 143
3.6.7.3. Gerçeğe Uygun Değer Yöntemi 144
3.6.7.4. Maliyet Yöntemi 144
3.6.7.5. Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Sınıfına Transferi veya Bu Sınıftan Transfer 145
3.6.7.6. Elden Çıkarma 145
3.6.7.7. Muhasebe Uygulamaları 146
3.6.8. Maddi Duran Varlık Grubuyla İlgili Açıklamalar 150
3.6.9. Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerle İlgili Açıklamalar 153
3.7. TMS/TFRS VE BOBİ FRS’DE MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLARDA DEĞERLEME 157
3.7.1. Maddi Olmayan Duran Varlığın Maliyeti 158
3.7.2. Maddi Olmayan Duran Varlığın İlk İktisabından Sonra Oluşan Harcamalar 159
3.7.3. İşletme İçi Yaratılan Şerefiye 160
3.7.4. Giderlerin Muhasebeleştirilmesi 161
3.7.5. İlk İktisaptan Sonra Ölçme (Değerleme) 162
3.7.6. Maddi Olmayan Duran Varlıklarla İlgili Açıklamalar 165
3.7.7. Muhasebe Uygulamaları 168
3.8. VUK UYARINCA GAYRİMENKULLERİN DEĞERLEMESİNİN TMS BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 172
3.8.1. Kavramsal Farklar 173
3.8.2. Maliyet Bedelinin Unsurlarında Farklar 174
3.8.2.1. Borçlanma Maliyetlerinde Farklar 174
3.8.2.2. İhtiyari Gider Farkları 175
3.8.3. Arsa ve Bina Değerlerinin Ayrıştırılması Farkı 175
3.8.4. Parça Amortisman Farkı 176
3.8.5. Yeniden Değerleme Model Farkı 177
3.9. VUK UYARINCA GAYRİMADDİ HAKLARIN DEĞERLEMESİNİN TMS BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 178
3.9.1. Değerleme Ölçüsü Farkı 180
3.9.2. İlk İktisaptan Sonra Oluşan Harcamalarda Farklar 180
3.9.3. Borçlanma Maliyetleri Farkı 181
3.9.4. Yeniden Değerleme Model Farkı 181
3.10. AMORTİSMANLAR 182
3.10.1. Yasal Düzenlemeler ve Genel Açıklamalar 182
3.10.2. Amortisman Ayırma Koşulları 184
3.10.2.1. Envantere Dahil Olma Koşulu 185
3.10.2.2. İktisadi Kıymetin Faydalı Ömrünün Bir Yıldan Fazla Olması Koşulu 187
3.10.2.3. İktisadi Kıymetin Yıpranmaya, Aşınmaya veya Kıymetten Düşmeye Maruz Bulunması Koşulu 187
3.10.2.4. Gayrimenkuller ve Gayrimenkuller Gibi Değerlenen Kıymetlerden Olma Koşulu 189
3.10.2.5. İktisadi Kıymetin Maliyet Bedelinin Belli Bir Haddin Üstünde Olma Koşulu 189
3.10.3. Amortisman Uygulama Süreleri 190
3.10.4. Amortisman Yöntemleri 195
3.10.4.1. Normal (Doğrusal) Amortisman 195
3.10.4.2. Azalan Bakiyeler Üzerinden Amortisman Usulü 196
3.10.4.3. Kullanıma Göre Amortisman Yöntemi 198
3.10.5. Fevkalade Amortisman 199
3.10.6. Madenlerde Amortisman 202
3.10.7. Özel Maliyet Bedellerinin İtfası 203
3.10.7.1. Genel Bilgi 203
3.10.7.2. THP'de Özel Maliyetler 204
3.10.7.3. Özel Maliyet Bedelinin Oluşmasının Koşulları 205
3.10.7.4. Özel Maliyet Harcamalarının Sözleşmede Koşul Olarak Yer Alması 206
3.10.7.5. Özel Maliyet Bedelinin İtfa Süresi 207
3.10.7.6. Özel Maliyetlerin İtfasının Başlayacağı Yıl 208
3.10.7.7. Kiralayan Açısından Özel Maliyet Bedelinin Tabi Olacağı İşlemler 208
3.10.7.8. Özel Maliyet Tertibatının Kira Süresinin Sonunda Sökülüp Götürülmesi 209
3.10.7.9. Kiracı Tarafında Mevcut Bir Tesisatın Tamamen Yenilenmesi Nedeniyle Yapılan Giderler 210
3.10.7.10. İlişkili Taraflar Arasında Kiralamalarda Özel Maliyetler 210
3.10.7.11. Yap İşlet Devret Modeli ve Tevkifat Uygulaması 211
3.10.8. VUK Uygulamasında Amortismana Tabi Malların Satılması 213
3.10.9. Amortismana Tabi Malların Sigorta Tazminatı 217
3.10.10. Kıst Amortisman 218
3.10.11. Değer Artırıcı Harcamalar İçin Örnek Uygulamalar 221
3.10.11.1. Fonksiyon Artıcı Harcamalar İçin Örnek Uygulama 221
3.10.11.2. Faydalı Ömrü Uzatıcı Harcamalar İçin Örnek Uygulama 222
3.10.12. Bina ve Arazide Amortisman 222
3.10.13. Vergi Usul Kanunu'na Göre Maddi Olmayan Duran Varlıkların İtfası 224
3.10.14. TMS ve Vergi Usul Kanunu Açısından Amortisman Uygulama Farklılıkları ve Benzerlikleri 225
3.10.14.1. Amortisman Ayırma Koşulları Açısından Farklılıklar ve Benzerlikler 225
3.10.14.2. Amortismana Tabi Tutarın Saptanmasında Farklılıklar ve Benzerlikler 226
3.10.14.3. Faydalı Ömür Bakımından Farklılıklar ve Benzerlikler 227
3.10.14.4. Amortisman Yöntemleri ve Yöntem Seçimi Açısından Farklılıklar ve Benzerlikler 229
Dördüncü Bölüm
STOKLARIN DEĞERLEMESİ VE MUHASEBE UYGULAMALARI
4.1. GİRİŞ 233
4.1.1. Yasal Düzenlemeler 234
4.1.2. Maliyet Bedeli İle Değerleme 235
4.1.2.1. Satın Alınan Emtiada Maliyet Bedeli 236
4.1.2.2. İmal Edilen Emtiada Maliyet Bedeli 237
4.1.2.2.1. Mamulün Vücuda Getirilmesi İçin Sarf Edilen İptidai ve Hammadde Bedeli 238
4.1.2.2.2. Mamule İsabet Eden İşçilik Bedeli 240
4.1.2.2.3. Genel Üretim Giderlerinden Mamule Düşen Hisse 241
4.1.2.2.4. Genel İdare Giderlerinden Mamule Düşen Hisse 242
4.1.2.2.5. Ambalajlı Olarak Piyasaya Sürülmesi Zorunlu Olan Ürünlerde Ambalaj Malzemesinin Bedeli 244
4.1.2.3. Manipülasyona Tabi Tutulan Mallarda Maliyet Bedeli 244
4.1.4. Emtia Değerlemesinde Finansman Giderleri 246
4.1.5. Emtia Niteliğindeki Altının ve Altın Kredisinin Değerlemesi 248
4.1.6. Stok Değerleme Yöntemleri 250
4.2. EMTİADA DÜŞÜK BEDELLE DEĞERLEME VE KIYMETİ DÜŞEN MALLAR 252
4.2.1. Genel Bilgi 252
4.2.2. Emtiada Düşük Bedelle Değerleme 254
4.2.2.1. Ortalama Fiyat Esası 254
4.2.2.2. Maliyet Bedeli Esası 258
4.2.2.3. Takdir Esası 258
4.2.3. Kıymeti Düşen Mallar 261
4.2.4. İmalat Artıklarının Değerlemesi 262
4.2.5. Zayi Olan Mallar 264
4.2.5.1. Zayi Olan Mallara Ait KDV 266
4.2.5.2. Değer Düşüklüğü Halinde KDV 268
4.2.5.3. Fire Sonucu Meydana Gelen Kayıplar 268
4.2.6. Kıymeti Düşen Mallardan Sayılmayan Haller 269
4.2.6.1. Çalınan Mallar 269
4.2.6.2. Modası Geçen Emtianın Değerlemesi 270
4.2.6.3. Alıcıya Geri Ödemeler ve İade Alınan Mallar 271
4.2.6.4. İmalat Süreci Dışında Oluşan Fireler 272
4.2.7. Zayi Olan Mallara Ait KDV'nin Beyannamede Gösterilme Şekli 273
4.3. TMS VE BOBİ FRS UYARINCA STOKLARIN DEĞERLEMESİ 276
4.3.1. Net Gerçekleşebilir Değer 277
4.3.2. Net Gerçekleşebilir Değer Esasının Uygulanabileceği Durumlar 279
4.3.3. Stokların Maliyeti 280
4.3.3.1. Stokların Satın Alma Maliyeti 280
4.3.3.2. Dönüştürme Maliyetleri 281
4.3.3.2.1. Genel Üretim Maliyetlerinin Dönüştürme Maliyetlerine Dağıtımı 283
4.3.3.2.2. Birlikte Üretilen Ürünler 285
4.3.3.3. Diğer Maliyetler 285
4.3.3.4. Stokların Maliyetine Alınmayan Giderler 286
4.3.3.5. Stokların Borçlanma Maliyetleri 287
4.3.4. Hizmet Sunan İşletmelerde Stok Maliyeti 288
4.3.5. Tarımsal Ürünlerin Maliyeti 289
4.3.6. Maliyetin Ölçümüyle İlgili Teknikler 289
4.3.7. Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri 291
4.3.8. Muhasebe Uygulamaları 293
4.4. VUK UYARINCA EMTİA DEĞERLEMESİNİN TMS BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 314
4.4.1. Genel Açıklamalar 314
4.4.2. Borçlanma Maliyetlerinin Değerlemesinde Farklılıklar 315
4.4.3. Genel Yönetim Giderlerinin Maliyete Yüklenmesinde Farklılık 316
4.4.4. Sabit Genel Üretim Maliyetlerinin Dağıtımında Farklılıklar 317
4.4.5. Stok Değerleme Yöntemleri Arasındaki Farklılıklar 318
4.4.6. Hizmet Maliyetlerinin Stoklanmasında Farklılıklar 319
4.4.7. Stoklarla İlgili Açıklanacak Hususlar 323
4.4.8. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Ayrılmasında VUK, TMS/TFRS Uygulama Farklılıkları 323
Beşinci Bölüm
MENKUL KIYMETLERİN DEĞERLEMESİ VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
5.1. MENKUL KIYMETLERİN TANIMI VE TÜRLERİ 327
5.1.1 Türk Ticaret Kanunu'nda Yer Alan Düzenlemeler 327
5.1.2. Sermaye Piyasası Mevzuatında Yer Alan Düzenlemeler 329
5.2. VUK UYARINCA MENKUL KIYMETLERİN DEĞERLEMESİ 333
5.3. ALIŞ BEDELİ İLE DEĞERLEMEYE TABİ MENKUL KIYMETLER 334
5.4. VUK'A GÖRE HİSSE SENETLERİNİN DEĞERLEMESİ 335
5.4.1. Hisse Senetlerinin İktisap Tarihi 335
5.4.2. Döviz Cinsinden Borçla Edinilen Hisse Senetleri 336
5.4.3. Yabancı Hisse Senetleri 338
5.4.4. Bedelsiz Alınan İştirak Hisseleri ve Hisse Senetleri 338
5.5. YATIRIM FONU KATILMA BELGELERİNİN DEĞERLEMESİ 339
5.6. VUK'DA EUROBONDLAR, GELİR ORTAKLIĞI SENETLERİ, HİSSE SENEDİNE DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR TAHVİLLERİN DEĞERLEMESİ 340
5.6.1. Eurobondlar 340
5.6.2. Gelir Ortaklığı Senetleri 340
5.6.3. Hisse Senedine Dönüştürülebilir Tahvil 341
5.7. VUK'DA BORSA RAYİCİ VEYA KIST GETİRİ ESASINDA DEĞERLEME 341
5.8. VERGİ MEVZUATI UYARINCA UYGULAMA ÖRNEKLERİ 342
5.9. TMS/TFRS DEĞERLEME 343
5.9.1. Finansal Varlıkların TMS/TFRS Değerlemesi 344
5.9.2. Finansal Varlıkların Değerlemesi 345
5.9.3. Hisse Senetlerinin TMS/TFRS Kapsamında Değerlemesi 347
5.9.3.1. Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar veya Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar 348
5.9.3.2. Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar 351
5.9.3.2.1. Gerçeğe Uygun Değeri Tespit Edilebilen Finansal Varlıklar 351
5.9.3.2.2. Maliyet ile değerlemeye tabi finansal varlıklar: 355
5.9.4. Tahvil Senet ve Bonolarının TMS/TFRS Kapsamında Değerlemesi 356
5.9.5. TMS/TFRS İştiraklerdeki Yatırımların Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları 363
5.9.5.1. Genel bilgi 363
5.9.5.2. İştiraklerdeki Yatırımların Değerlemesi 364
5.9.5.3. İştiraklerdeki Yatırımların İlişkin Muhasebe Uygulamaları 365
5.9.5.3.1. Öz kaynak Yöntemi Örnek Uygulama 365
5.9.5.3.2. Maliyet Yöntemine İlişkin Örnek 368
5.9.6. Türev Ürünlerin Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları 370
5.9.6.1. Tanımlar 370
5.9.6.1.1. Futures 370
5.9.6.1.2. Forward 372
5.9.6.1.3. Options 373
5.9.6.1.4. Swaps 374
5.9.6.2. Türev Ürünlerin Değerlemesi 377
5.9.6.3. Türev Sözleşmelerin TMS/TFRS Değerleme Düzenlemeleri 379
5.9.6.3.1. Etkin Koruma Oranının Belirlenmesi 380
5.9.6.3.2. Net Pozisyonun Finansal Riskten Korunma İşlemine Konu Edilmesi 380
5.9.6.3.3. Finansal Riskten Korunma İşlemlerine Örnekler 380
5.9.6.3.4. Finansal Riskten Korunma İşleminin Etkinliğinin Değerlendirilmesi 381
5.9.6.5. Türev Ürünlerin Vergi Mevzuatına Göre Değerlemesi 384
5.9.6.5.1. Forward İşlemleri 384
5.9.6.5.2. Swap İşlemleri 385
5.9.6.5.3. Opsiyon Sözleşmeleri 391
5.9.6.5.4. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası işlemleri 394
5.9.6.5.5. Aracı kuruluş varantları 394
5.9.6.6. Muhasebe Uygulamaları 395
Altıncı Bölüm
ALACAKLAR VE BORÇLARIN DEĞERLEMESİ VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
6.1. VERGİ USUL KANUNU DEĞERLEME HÜKÜMLERİ 401
6.1.1. Alacaklar 401
6.1.2. Borçlar 401
6.1.3. Yabancı Para ile Olan Alacaklar ve Borçlar 402
6.1.4. Çıkarılmış Tahviller 402
6.1.5. Değersiz Alacaklar 402
6.1.6. Şüpheli Alacaklar 402
6.1.7. Vazgeçilen Alacaklar 403
6.2. TMS/TFRS'YE GÖRE ALACAKLARIN VE BORÇLARIN DEĞERLEMESİ 403
6.2.1. Sınıflandırma 403
6.2.2. Finansal Varlıkların Sınıflandırılması ve Değerlemesi 404
6.2.3. Finansal Borçların Sınıflandırılması ve Değerlemesi 404
6.2.4. Etkin Faiz Yöntemi 405
6.2.5. "TFRS 9 Finansal Araçlar" Standardı 405
6.3. VUK'A GÖRE REESKONT UYGULAMASI 406
6.3.1. Genel Açıklamalar 406
6.3.2. Reeskont İşlemlerinde Yasal Düzenlemeler ve Şartlar 408
6.3.2.1. Yasal Düzenlemeler 408
6.3.2.2. Reeskont Uygulamasının Şartları 409
6.3.3. Reeskont İşlemlerinde Özellikli Hususlar 411
6.3.3.1. Alacak Senetlerinin Reeskonta Tabi Tutulması VUK'a Göre İhtiyaridir 411
6.3.3.2. Vadeli Çekler İçin Reeskont Hesaplanmaz 412
6.3.3.3. Teminata Verilmiş Senetler İçin Reeskont Uygulaması 414
6.3.3.4. Tahsile Verilmiş Senetler Reeskont Konusu Yapılabilir 415
6.3.3.5. Hatır Senetleri İçin Reeskont Hesaplanmaz 416
6.3.3.6. Senet Tutarlarının KDV Kısmı İçin Reeskont Hesaplanmaz 416
6.3.3.7. Avans Niteliğinde Alacaklar İçin Reeskont Hesaplanmaz 416
6.3.3.8. Vadeli Satış Kampanyalarında Belge Düzenlenmeksizin Senede Bağlanan Alacaklara Reeskont Ayrılmaz 417
6.3.3.9. Finansal Kiralama Kapsamında Alacak ve Borçlar İçin Reeskont Hesaplanmaz 418
6.3.3.10. Faktoring Şirketlerine Devredilen Senede Bağlı Alacaklar İçin Faktoring Şirketi Reeskont Ayırır 418
6.3.3.11. Müflisten Olan Alacaklar Reeskonta Tabi Tutulmaz 418
6.3.3.12. Yıllara Sari İnşaat ve Onarma İşleriyle İlgili Alacak Senetleri İçin Reeskont 419
6.3.3.13. Şüpheli Alacaklar İçin Reeskont Hesaplanmaz 419
6.3.3.14. Senetli Alacak ya da Borca Faiz Yürütülmesi Halinde Reeskont Uygulaması 420
6.3.3.15. Senette Faiz Nispeti Açıklanmamışsa T.C. Merkez Bankası Kısa Vadeli Avans Oranı Esas Alınır 420
6.3.3.16. Yabancı Para Cinsinden Alacaklar ve Borçlar İçin LIBOR Esas Alınır 422
6.3.3.17. Reeskont Geçici Vergi İçin de Hesaplanabilir 422
6.3.4. VUK'a göre Reeskont Hesaplama ve Muhasebe Kayıtları 423
6.4. VUK'A GÖRE DEĞERSİZ ALACAKLAR 430
6.4.1. Değersiz Alacaklar ve Şüpheli Alacaklar Arasındaki Farklılıklar 431
6.4.1.1. Tahsil Kabiliyetine Bağlı Olarak Sınıflandırma Farklılığı 431
6.4.1.2. Giderleştirmede Yöntem Farkı 432
6.4.1.3. Ticari Kazancın Oluşumunda Hâsılat Kayıtlarına İntikal Şartı Farklılığı 433
6.4.1.4. Tutulan Defterin Türüne Göre Oluşan Farklılık 434
6.4.1.5. Belgelendirme Özellikleri Bakımından Farklılık 435
6.4.2. Özellikli Hususlar 436
6.4.2.1. Aciz Vesikasına Bağlanan Alacaklar 436
6.4.2.2. Konkordato Sonucu Tahsilinden Vazgeçilen Alacaklar 438
6.4.2.3. Değersiz Alacakların Gider Yazılacağı Dönem 438
6.4.2.4. Sonradan Tahsil Edilen Değersiz Alacaklar 439
6.4.2.5. Karşılık Ayrılmış Bir Alacağın Değersiz Hale Gelmesi 439
6.4.3. Değersiz Alacakların Muhasebe İşlemleri 440
6.5. ŞÜPHELİ ALACAKLAR 443
6.5.1. Tekdüzen Hesap Çerçevesine Göre Şüpheli Alacaklar 443
6.5.2. TMS/TFRS Yönünden Alacaklar İçin Karşılık Ayırma Şartları 445
6.5.3. TMS/TFRS Yönünden Karşılık Tutarının Tespiti 446
6.5.4. Şüpheli Alacak Karşılığı Hesaplama Yöntemleri 448
6.5.4.1. Fiili Tespite Dayalı Karşılık Ayırma Yöntemi 449
6.5.4.2. Tahmine Dayalı (Götürü) Karşılık Ayırma Yöntemi 453
6.5.4.2.1. Satışların Yüzdesi (Gelir Tablosu) Yaklaşımı 454
6.5.4.2.2. Alacakların Yüzdesi (Bilânço) Yaklaşımı 456
6.5.4.2.2.1. Klasik Bilanço Yaklaşımı 456
6.5.4.2.2.2. Yaşlandırma Tablosu Yaklaşımı 457
6.5.5. Vergi Mevzuatında Şüpheli Alacaklar 458
6.5.5.1. Alacağın Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve İdame Ettirilmesi İle İlgili Olması Şartı 460
6.5.5.2. Alacağın Dava veya İcra Safhasında Olması Şartı 461
6.5.5.3. Dava ve İcra Takibine Değmeyecek Derecede Küçük Alacaklar 462
6.5.5.4. Bilânço Esasına Göre Defter Tutma Şartı 463
6.5.5.5. Alacağın Teminata Bağlanmamış Olması Şartı 464
6.5.5.5.1. Alacağın Teminatlı Sayıldığı Durumlar 464
6.5.5.5.2. Haciz Yoluyla Teminata Bağlanan Alacaklar 465
6.5.5.5.3. Teminatın Ortadan Kalkması veya Değerini Yitirmesi 466
6.5.5.6. Tasarruf Değerine Göre Karşılık Ayrılması Şartı 466
6.5.5.6.1. Tasarruf Değerine Göre Karşılık Ayrılması 466
6.5.5.6.2. Tasarruf Değerine Göre Karşılık Ayrılmasına Dair Görüşler 471
6.5.6. Özellikli Hususlar 472
6.5.6.1. Karşılık Ayrılması Gereken Dönem 472
6.5.6.2. Borcun Yeniden Yapılandırılması Halinde Karşılık Ayrılması 474
6.5.6.3. Kamu Kurumlardan Olan Alacaklar 475
6.5.6.4. İflas ve Konkordato Halinde Karşılık Ayırma 476
6.5.6.5. Dövize Bağlı Alacaklarda Karşılık Ayırma 477
6.5.6.6. Yurt Dışından Olan Alacaklarda Karşılık Ayrılması 479
6.5.6.7. Şahıs Şirketlerinden Olan Alacaklarda Karşılık Ayrılması 480
6.5.6.8. KDV İçin Karşılık Ayrılması 480
6.5.6.9. Avanslar İçin Karşılık Ayrılması 482
6.5.6.10. İlişkili Taraflardan Alacaklarda Karşılık Ayrılması 483
6.5.6.11. Karşılık Ayrılan Alacaklara Dair Mahkeme Dava Dosyalarının İncelenmesi 485
6.6. VUK'DA VAZGEÇİLEN ALACAKLAR 485
6.6.1. Vazgeçilen Alacakların Özellikleri 485
6.6.1.1. Vazgeçilen Alacaklar Borçluya Dair Düzenlemeleri İçermektedir 485
6.6.1.2. Vazgeçilen Alacaklarda Vergi Erteleme Avantajı Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflere Tanınmıştır 486
6.6.1.3. Konkordato Halinde Vazgeçilen Alacak, Alacaklı Bakımından Değersiz Alacak Mahiyetindedir 487
6.6.1.4. Sulh Yoluyla Vazgeçilen Alacaklar Kanaat Verici Bir Vesika İle Tevsik Edilmelidir 487
6.6.1.5. Yurtdışından Tahsil Edilemeyen Alacaklar Götürü Gider Kapsamında Değerlendirilemez 488
6.6.1.6. Vazgeçilen Alacaklar Geçmiş Yıl Zararlarıyla veya Diğer Karlardan Mahsup Edilemez 489
6.6.2. Vazgeçilen Alacakların Muhasebeleştirilmesi 489
6.6.3. Üç Yıllık Sürenin Hesaplanması 491
6.7. ALACAKLARDA KUR DEĞERLEMESİ 493
6.8. VUK VE TMS/TFRS'DE ALACAK VE BORÇ HESAPLARI 495
6.9. ALINAN VE VERİLEN ÇEKLERİN VUK VE TMS/TFRS DEĞERLEMESİ 498
6.9.1. Genel Açıklamalar 498
6.9.2. VUK Uyarınca Çeklerin Değerlemesi 499
6.9.3. TMS/TFRS Uyarınca Çeklerin Değerlemesi 499
6.9.4. Yabancı Paraya Dayalı Vadeli Çeklerin TMS/TFRS Değerlemesi 500
6.9.5. Çeklerde Reeskont 501
6.9.5.1. VUK 64 No.lu Sirküler Öncesi Uygulama 501
6.9.5.2. VUK 64 No.lu Sirküler Sonrası Uygulama 502
6.10. BANKA HESAPLARININ DEĞERLEMESİ 507
6.10.1. VUK'a Göre Banka Hesaplarının Değerlemesi 508
6.10.1.1. Repo İşlemlerinin Değerlemesi 508
6.10.1.2. Tevkif Edilen Vergilerin Mahsubu 509
6.10.2. TMS/TFRS'ye Göre Bankalar Hesabının Değerlemesi 510
6.10.3. VUK ve TMS/TFRS Örnek Uygulama 511
6.11. ALACAKLAR VE BORÇLARIN DEĞERLEMESİ 514
6.11.1. Genel Açıklamalar 514
6.11.2. Senetsiz Alacaklar Uygulama Örneği 514
6.11.3. Banka Kredilerinin Değerlemesi ve Uygulamalar 516
6.11.3.1. Banka Kredilerinin VUK ve TMS/TFRS İçin Uygulama Örneği 516
6.13. ÇIKARILMIŞ TAHVİLLERİN DEĞERLEMESİ 522
6.13.1. Genel Açıklamalar 522
6.13.2. Tekdüzen Hesap Planında Çıkarılmış Tahviller, Bonolar ve Senetler 523
6.13.3. Çıkarılmış Tahvillerin VUK Değerlemesi 525
6.13.4. VUK'a Göre İtibari Değerle Değerleme Mecburiyeti 526
6.13.5. Değerlemeye İlişkin Çeşitli Yaklaşımlar 528
6.13.6. Tevkifat Uygulaması 529
6.13.7. Çıkarılmış Tahvillerin Değerlemesi ve Muhasebe Kayıtları 530
Yedinci Bölüm
KASA MEVCUTLARININ DEĞERLEMESİ VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
7.1. GİRİŞ 537
7.2. KASANIN ENVANTERİ VE DEĞERLEMESİ 537
7.2.1. Türk Lirası Kasa Mevcutlarının Değerlemesi 538
7.2.2. Yabancı Paraların Kur Değerlemesi 538
7.2.2.1. VUK'a Göre Kur Değerlemesi 538
7.2.2.3. TMS/TFRS'ye Göre Kur Değerlemesi 540
7.2.2.4. Yabancı Paraların Değerlemesinde Kesin Mizanın Çıkarılması 541
7.2.2.5. Geçici Verginin Hesaplanmasında Kur Değerlemesi 543
7.2.3. Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları 543
7.2.3.1. Kasa Noksanı 544
7.2.3.1.1. Kasa Noksanlığının Nedenleri 544
7.2.3.1.2. Sayım Noksanlıklarında Cezalı Vergi Tarhiyatına Konu Olabilecek Hususlar 544
7.2.3.1.3. Kasadan Sorumlu Personelin Zimmetine Para Geçirmesi 545
7.2.3.1.4. Kasa Noksanlığının Hırsızlık Dolayısıyla Meydana Gelmesi 546
7.2.3.1.5. Kasa Noksanlıklarına Dair Örnekler ve Muhasebe Kayıtları 547
7.2.3.2. Kasa Fazlası 549
7.2.3.2.1. Kasa Fazlalığının Nedenleri 549
7.2.3.2.2. Sayım Fazlalıklarında Cezalı Vergi Tarhiyatına Konu Olabilecek Hususlar 550
7.2.3.2.3. Kasa Fazlalıklarına Dair Örnekler ve Muhasebe Kayıtları 550
7.2.3.3. Kasa Hesabının Alacak Bakiyesi Vermesi 551
Sekizinci Bölüm
FİNANSAL KİRALAMALAR DEĞERLEME VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
8.1. VERGİ MEVZUATINDA YER ALAN DÜZENLEMELER 555
8.1.1. Vergi Usul Kanunu'nda Yapılan Düzenlemeler 555
8.1.2. Vergi Mevzuatında Finansal Kiralamalara İlişkin Tanımlar 557
8.1.3. Vergi Mevzuatında Finansal Kiralamalara İlişkin Değerleme ve Amortisman Uygulamaları 560
8.2. TMS 17 KİRALAMA İŞLEMLERİ STANDARDI KAPSAMINDA KİRALAMALAR 562
8.2.1. Tanımlar 562
8.2.2. Değerleme 564
8.2.2.1. İlk Muhasebeleştirme 564
8.2.2.2. Sonraki Ölçümler 565
8.2.3. Finansal Kiralamaların Kiraya Verenin Finansal Tablolarında Gösterilmesi 566
8.2.3.1. İlk Muhasebeleştirme 566
8.2.3.2. Sonraki Ölçümler 567
8.3. FİNANSAL KİRALAMA ÖRNEK MUHASEBE UYGULAMASI 567
8.4. TMS VE VUK FARKLILIKLARI 573
8.4.1. Gerçeğe Uygun Değer ve Rayiç Bedel Farkı 573
8.4.2. Başlangıç Maliyetlerinin Tabi Olduğu İşlem Farkı 574
8.4.3. Faydalı Ömür Farkı 574
8.4.4. Arsa ve Bina Değerlerinin Ayrıştırılması Farkı 575
8.4.5. Satış ve Kiralama İşlemleri 575
EKLER
EK 1: Yürürlükteki TMS/TFRS Setinin Listesi 577
EK 2: Büyük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı Ölçümleme (Değerleme) Hükümleri 580
EK 3: Vergi Usul Kanunu Değerleme Hükümleri 649
EK 4: Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı 664
EK 5: Finansal Tablolarda Asgari Olarak Yer Alması Gereken Diğer Kalemler 697
Kaynakça 721
Kavram Dizini 733
|
-
-
-
%3345,00 TL334,65 TL -
