Sermaye Piyasası Araçlarının Kaydileştirilmesi
Mücahit ÜNAL
- Merkezi Kayıt Kuruluşu
- Kaydi Sİstem ve İşleyişi
- Kaydileştirme
- Borsada İşlem Gören Sermaye Piyasas
- Araçlarının Devri, Rehni ve Haczi
• BİRİNCİ BÖLÜM
• SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININKAYDİLEŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLARVE KAYDİ SİSTEMİN TARİHSEL GELİŞİMİ
•
• 1. -SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ KAYDİLEŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR-7
• I. -SERMAYE PİYASASI ARACI-7
• A. -Menkul Kıymetler-9
• 1. -Tanım-9
• 2. -Özellikleri-11
• a. -Misli Nitelikte Olma-12
• b. -Kıymetli Evrak Özelliği Taşıma-14
• 3. -Türleri-16
• B. -Diğer Sermaye Piyasası Araçları-17
• 1. -Tanım-17
• 2. -Özellikleri-18
• 3. -Türleri-19
• II. -KAYDİLEŞTİRME-21
• III. -KIYMET HAKKI ve KAYDİ DEĞER-24
• IV. -EVRAKSIZ KIYMETLİ EVRAK-27
• V. -KAYDİ SERMAYE PİYASASI ARACI-33
• VI. -HAREKETSİZLEŞTİRME-35
• VII. -ÜYE-38
• VIII. YATIRIMCI ve KATILIMCI-41
•
• 2. -KAYDİ SİSTEMİN TARİHSEL GELİŞİMİ-43
• I. -MERKEZİ SAKLAMA-43
• A. -Merkezi Saklama Kuruluşları-45
• B. -Merkezi Saklamada Sahiplik Sistemleri-48
• 1. -Doğrudan Sahiplik Sistemi-49
• 2. -Dolaylı Sahiplik Sistemi-52
• 3. -Karma Sahiplik Sistemi-58
• C. -Merkezi Saklama Yöntemleri-60
• 1. -Aynen Saklama-60
• 2. -Mislen Saklama-61
• 3. -Müşteri Kod Numarasına Göre Saklama-63
• 4. -Müşteri İsmine Saklama-64
• II. -KAYDİ SİSTEME GEÇİŞ SÜRECİ-69
• A. -Kapalı Saklama Sistemi-69
• B. -Açık Saklama Sistemi-72
• C. -Münferit Saklama Sistemi-75
• D. -Toplu Saklama Sistemi-77
• E. -Toplu Senet Sistemi-85
• F. -Kaydi Sistem-93
• III. -ULUSLARARASI KURULUŞLAR ve ÖNERİLERİNİN KAYDİ SİSTEMİN GELİŞİMİNE ETKİLERİ-98
• A. -Otuzlar Grubu (Group of Thirty)-99
• B. -IOSCO-101
• C. -ISSA-104
• D. -UNIDROIT-106
• E. -CESR-107
• F. -Önerilerin Kaydi Sistemin Gelişimine Etkileri-109
• IV. -ÇEŞİTLİ ÜLKE UYGULAMALARINDA KAYDİ SİSTEMİN GELİŞİMİ-110
• A. -Genel Olarak-110
• B. -Avusturya-112
• C. -Almanya-114
• D. -Fransa-117
• E. -İsviçre-120
• F. -İngiltere-122
• G. -Norveç-124
• H. -Yunanistan-127
• I. -Amerika Birleşik Devletleri-129
• V. -TÜRKİYE'DE KAYDİ SİSTEMİN GELİŞİMİ-134
• A. -Kaydi Sisteme Geçiş Süreci-134
• B. -Kaydi Sisteme İlişkin Gerçekleştirilen Hukuki Düzenlemeler-141
• C. -Kaydi Sisteme İlişkin İlke Karar ve Kurallar-147
• 1. -Sermaye Piyasası Kurulu'nun İlke Kararları-147
• 2. -Merkezi Kaydi Sistem İş ve Bilişim Uygulama İlke ve Kuralları-148
• D. -Kaydi Sisteme Geçişin Aşamaları-150
• 1. -Birinci Dönem - Yeni Fiziki Sermaye Piyasası Aracı Basılmasının Mümkün Olduğu Dönem-151
• 2. -İkinci Dönem - Yeni Fiziki Sermaye Piyasası Aracı Basılmasının Mümkün Olmadığı Ancak Mevcut Fiziki Sermaye Piyasası Araçlarının Muhafaza Edilmesinin Mümkün Olduğu Dönem-153
• 3. -Üçüncü Dönem - Mevcut Fiziki Sermaye Piyasası Araçlarının Muhafaza Edilmesinin Mümkün Olmadığı Dönem-155
• E. -Kaydi Sistem Dönemindeki Gelişmeler-156
• İKİNCİ BÖLÜM
• TÜRKİYE'DE KAYDİ SİSTEM ve İŞLEYİŞİ
•
• 3. -KAYDİ SİSTEM-165
• I. -GENEL OLARAK-165
• II. -KAYDİ SİSTEMİN ÖZELLİKLERİ-166
• A. -Merkezi Saklama-168
• B. -Açık Saklama-168
• C. -Kaydi Saklama-169
• D. -Müşteri İsmine Saklama-171
• E. -Model C-172
• F. -Tam Kaydi Sistem-174
• III. -KAYDİ SİSTEMİN AVANTAJLARI ve DEZAVANTAJLARI-175
• A. -Avantajları-175
• 1. -Maliyetlerin Düşürülmesi-175
• 2. -İşlemlerin Hızlanması-176
• 3. -Güvenilir Olması-177
• 4. -Çağdaş Bir Uygulama Olması-179
• 5. -Yatırımcılara Doğrudan Hizmet Sunması-180
• 6. -Basit, Kolay ve Kullanışlı Olması-181
• 7. -Sisteme İlişkin Suiistimallerin Tespit Edilebilmesi ve Şeffaflık-181
• 8. -Yeni Hizmet Sunulmasına Açık Olması (Dinamik Yapıya Sahip Olması)-183
• 9. -Sistemin Başka Sistemlere Uyarlanabilmesi-184
• 10. -Sermaye Piyasalarının Derinleşmesine ve Etkinleşmesine Olanak Sağlaması-184
• 11. -Yabancı Piyasalarla olan Rekabeti ve Entegrasyonu Sağlaması-185
• 12. -Vergilendirme Etkinliğini Arttırması-186
• B. -Dezavantajları-187
• 1. -Takas ve Saklama Hizmetlerinin Ayrılması-187
• 2. -Sadece Üyelerin İşlem Yapabilmesi-189
• 3. -Piyasaya Girişlerin Azalma İhtimali-189
• 4. -Kıymetli Evrak Hukuku Kurallarına Aykırı Uygulamalar Getirmesi-190
• 5. -Bazı Pratik Çözümlerin Hukuki Temellerinin Zayıf Olması-192
• 6. -Elektronik Suçlara Açık Olması ve Elektronik Kayıtların Zarar Görme İhtimali-193
•
• 4. -KAYDİ SİSTEMİN KAPSAMI-195
• I. -KAYDİ SİSTEME TABİ ŞİRKETLER-195
• II. -KAYDİLEŞTİRİLEBİLECEK SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI-201
• A. -Genel Olarak-201
• B. -Kaydileştirme İçin Gerekli Şartlar-202
• 1. -Nitelik Şartı-202
• a. -Genel Olarak-202
• b. -Niteliğine Göre Kaydileştirilebilecek Sermaye Piyasası Araçları-202
• 2. -Hukuki Dayanak Şartı-205
• a. -Genel Olarak-205
• b. -Hukuki Düzenlemelere Göre Kaydileştirilebilecek Sermaye Piyasası Araçları-207
•
• 5. -KAYDİ SİSTEMİN GETİRDİĞİ YENİLİKLER ve ORTAYA ÇIKABİLECEK PROBLEMLER-217
• I. -ANONİM ŞİRKET PAYLARININ NEVİNE İLİŞKİN AYRIMIN ORTADAN KALDIRILMASI-217
• II. -PAYLARIN DEVRİNİN PAY DEFTERİNE KAYDINDA MERKEZİ KAYIT KURULUŞU KAYITLARININ ESAS ALINACAĞINA İLİŞKİN DÜZENLEME-225
• A. -Genel Olarak-225
• B. -Düzenlemenin Getirdiği Yenilikler-228
• 1. -Pay Defterine Kayıtta İhraççılar İtibariyle Tutulan Kayıtların Esas Alınması-229
• 2. -Pay Defterine Kayıt İçin İlgililerin Başvurusuna Gerek Olmaması-234
• III. -FİZİKİ DOLAŞIMDAKİ SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ İPTAL VE İMHASI-242
•
• 6. -MERKEZİ KAYIT KURULUŞU-247
• I. -GENEL OLARAK-247
• II. -KURULUŞU-247
• III. -HUKUKİ STATÜSÜ-249
• IV. -UYGULANACAK HÜKÜMLER-251
• V. -AMAÇLARI-252
• VI. -GÖREVLERİ-254
• A. -Kaydi Sisteme İlişkin Görevleri-254
• B. -Yatırımcıları Koruma Fonu'na İlişkin Görevleri-255
• VII. -YAPISI ve ORTAKLARI-256
• VIII. -ÜYELERİ-257
• IX. -PERSONELİ ve İŞLEYİŞİ-262
• X. -ÜYE OLDUĞU KURULUŞLAR-264
• XI. -SORUMLULUĞU-265
•
• 7. -KAYDİ SİSTEMİN İŞLEYİŞİ-271
• I. -KAYITLARIN TUTULMASI-271
• II. -HESAP TÜRLERİ-274
• A. -İhraççı Hesabı-276
• 1. -Havuz Hesabı-276
• 2. -Ortak - Katılımcı Hesabı-276
• 3. -Bilinmeyen Ortak Bilinmeyen Katılımcı Hesabı-277
• B. -Aracı Kuruluş Hesabı-277
• 1. -DİBS Depo Hesabı-278
• 2. -Aracı Kuruluş Havuz Hesabı-278
• 3. -Yatırımcı Hesabı-279
• C. -TAKASBANK Hesabı-279
• 1. -Takas Havuz Hesabı-280
• 2. -Havuz Hesabı-280
• 3. -Yatırımcı Hesabı-280
• D. -TCMB Hesabı-280
• 1. -DİBS Depo Hesabı-281
• 2. -Yatırımcı Hesabı-281
• 3. -Genel Depo Hesabı-281
• E. -Diğer Hesaplar-281
• 1. -Alt Hesaplar-281
• 2. -Sistemde Kullanılan Operasyonel Hesaplar-284
• III. -HESAPLARIN NİTELİĞİ-288
• IV. -HESAPLARIN AÇILIŞI-291
• A. -Genel Olarak-291
• B. -İhraççı Hesabı-293
• C. -Ortak Katılımcı Hesabı-293
• D. -Bilinmeyen Ortak Bilinmeyen Katılımcı Hesabı-294
• E. -Yatırımcı Hesabı-294
• V. -İŞLEMLERİN YAPILMASI-296
• A. -Genel Olarak-296
• B. -Sisteme Erişim-298
• C. -İşlem Yetkilisi-299
• D. -İşlemler-301
• ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
• MERKEZİ KAYDİ SAKLAMA SÖZLEŞMESİNİN veKAYDİ SİSTEMDEKİ KAYITLARIN HUKUKİ NİTELİĞİ ileKAYDİ SERMAYE PİYASASI ARAÇLARINA İLİŞKİNHAKLAR ve HUKUKİ İŞLEMLER
•
• 8. -MERKEZİ KAYDİ SAKLAMA SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ-307
• I. -GENEL OLARAK-307
• II. -SÖZLEŞMENİN TANIMI-309
• III. -SÖZLEŞMENİN KONUSU-309
• IV. -SÖZLEŞMENİN TARAFLARI-310
• V. -MERKEZİ KAYDİ SAKLAMA SÖZLEŞMESİNİN ADİ VEDİA SÖZLEŞMESİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI-312
• VI. -MERKEZİ KAYDİ SAKLAMA SÖZLEŞMESİNİN USULSÜZ TEVDİ SÖZLEŞMESİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI-317
• VII. -MERKEZİ KAYDİ SAKLAMA SÖZLEŞMESİNİN ARDİYE SÖZLEŞMESİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI-323
• VIII. -MERKEZİ KAYDİ SAKLAMA SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME VE GÖRÜŞÜMÜZ-326
• IX. -SÖZLEŞMEYE UYGULANACAK HÜKÜMLER-341
•
• 9. -KAYDİ SİSTEMDEKİ KAYITLARIN HUKUKİ NİTELİĞİ-345
• I. -GENEL OLARAK-345
• II. -KAYDİ SERMAYE PİYASASI ARACININ HUKUKİ NİTELİĞİ-346
• A. -Genel Olarak-346
• B. -Kaydi Anonim Şirket Payının Hukuki Niteliği-351
• C. -Kaydi Sermaye Piyasası Aracı Üzerindeki Hakkın Hukuki Niteliği-352
• III. -KAYDİ SİSTEME YAPILAN KAYITLARIN HUKUKİ NİTELİĞİ-354
• A. -Genel Olarak-354
• B. -Kaydın Hukuki Etkisi-354
• C. -Kayda İyiniyetle Güvenerek Hak İktisabı-363
•
• 10. -KAYDİ SERMAYE PİYASASI ARAÇLARINA İLİŞKİN HAKLAR-369
• I. -GENEL OLARAK-369
• II. -YÖNETİMSEL HAKLAR-370
• A. -Genel Olarak-370
• B. -Yönetimsel Hakların Kullanılması-370
• 1. -Yönetimsel Hakların Kullanılmasına İlişkin Hukuki Düzenlemeler-370
• 2. -Yönetimsel Hakların Kullanılmasına İlişkin Kurallar-374
• C. -Yönetimsel Haklara İlişkin Hukuki İşlemler-383
• III. -MALİ HAKLAR-387
• A. -Genel Olarak-387
• B. -Mali Hakların Kullanılması-388
• C. -Mali Haklara İlişkin Hukuki İşlemler-394
•
• 11. -KAYDİ SERMAYE PİYASASI ARAÇLARINA İLİŞKİN HUKUKİ İŞLEMLER-401
• I. -GENEL OLARAK-401
• II. -DEVİR-402
• A. -Genel Olarak-402
• B. -Devre Uygulanacak Hükümler-402
• C. -Devrin Usulü-404
• 1. -Genel Olarak-404
• 2. -Nama Yazılı Kaydi Anonim Şirket Payının Devri-412
• 3. -Külli Halefiyet Yoluyla Devir-416
• D. -Devrin Hüküm ve Sonuçları-417
• III. -REHİN-422
• A. -Genel Olarak-422
• B. -Rehne Uygulanacak Hükümler-423
• C. -Rehnin Usulü-426
• D. -Rehnin Hüküm ve Sonuçları-428
• IV. -İNTİFA-432
• A. -Genel Olarak-432
• B. -İntifaya Uygulanacak Hükümler-433
• C. -İntifanın Usulü-433
• D. -İntifanın Hüküm ve Sonuçları-435
• V. -HACİZ-439
• A. -Genel Olarak-439
• B. -Hacze Uygulanacak Hükümler-441
• C. -Haczin Usulü-445
• D. -Haczin Hüküm ve Sonuçları-457
• SONUÇ-459
• EK - 1-467
• EK - 2-469
• BİBLİYOGRAFYA-471
