Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğü
Dr. Sefa ER
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR . 17
GİRİŞ .19
BİRİNCİ BÖLÜM
SÖZLEŞME HUKUKUNDA AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
1. SÖZLEŞMEYE DAYANAN BORÇ İLİŞKİLERİNDE AYDINLATMA
YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YERİ23
Borç İlişkisinin İçerdiği Yan Yükümlülükler 23
Genel Olarak. 23
İfaya Yardımcı Yan Yükümlülükler 27
Koruma Yükümlülükleri 29
Genel Olarak 29
Edim Yükümlülüklerinden Bağımsız Borç İlişkileri 34
Koruma Yükümlülüklerinin Üçüncü Kişiye Yönelik Etkisi . 37
Külfet Kavramı 40
Aydınlatma Yükümlülüğü Kavramı ve Terminoloji Sorunu 44
III. Aydınlatma Yükümlülüğünün Ortaya Çıktığı Aşamaya Göre Çeşitleri . 52
Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğü 52
Sözleşmenin Devamı Sırasında Aydınlatma Yükümlülüğü 56
Sözleşme Sonrası Aydınlatma Yükümlülüğü. 59
Aydınlatma Yükümlülüğünün Hukuki Temelleri 61
Genel Olarak. 61
Dürüstlük Kuralından Kaynaklanan Aydınlatma Yükümlülüğü . 62
Genel Olarak 62
Dürüstlük Kuralına Göre Aydınlatma Yükümlülüğünün
Şartları 64
Aydınlatma Yükümlüsünün Önemli Bir Hususu Bilmesi
veya Bilmesinin Gerekmesi . 64
Muhatabın Fark Edilebilir Nitelikte Aydınlatılma
İhtiyacının Bulunması 65
Aydınlatmanın Muhatabın Kararında Fark Edilebilir
Derecede Önemli Olması 70
10 İçindekiler
Aydınlatmanın Yapılmamasında Üstün Bir Menfaatin
Olmaması.71
Kanundan Kaynaklanan Aydınlatma Yükümlülüğü72
Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa Zamanı ve İfa Şekli .75
Aydınlatma Yükümlülüğünün Kapsamı 77
Genel Olarak77
Genel İşlem Koşulları Hakkında Aydınlatma Yükümlülüğü79
Sözleşmenin Geçerlilik Şartları ve Sözleşme Engelleri Hakkında
Aydınlatma Yükümlülüğü 84
Sözleşmeyi Sona Erdirme İmkânları Hakkında Aydınlatma
Yükümlülüğü86
Uyuşmazlık Çıkması Hâlinde Çözüm Yolları Hakkında Aydınlatma
Yükümlülüğü87
VII. Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlâl Şekilleri88
VIII. Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlalinin Hukuki Sonuçları .90
Genel Olarak90
Culpa In Contrahendo Sorumluluğu 92
Culpa in Contrahendo Sorumluluğunun Tarihi Gelişimi .92
Culpa in Contrahendo Sorumluluğunun Hukuki Niteliği.95
Culpa in Contrahendo Sorumluluğunun Unsurları .100
Culpa in Contrahendo Sorumluluğu ile Güven Sorumluluğu
Arasındaki İlişki .102
Culpa in Contrahendo Sorumluluğunun Sonuçları .107
İKİNCİ BÖLÜM
SİGORTACININ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN
TARİHİ GELİŞİMİ, SEBEPLERİ VE TARAFLARI
2. GENEL OLARAK SİGORTA SÖZLEŞMELERİNDE AYDINLATMA
YÜKÜMLÜLÜĞÜ .109
Genel Olarak 109
Sigorta Ettirenin Aydınlatma Yükümlülüğü (Beyan Yükümlülüğü).115
III. Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğü .118
Sigortacının Danışmanlık Yapma Yükümlülüğü 122
3. SİGORTACININ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN TARİHİ GELİŞİMİ130
Avrupa Birliği Hukuku.130
Alman Hukuku136
III. Türk Hukuku.138
İçindekiler 11
4. SİGORTA SÖZLEŞMELERİNDE SİGORTACININ AYDINLATMA
YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ GEREKTİREN SEBEPLER VE AYDINLATMA
YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN AMACI 147
Aydınlatma Yükümlülüğünü Gerektiren Sebepler. 147
Soyut Ürün Olarak Sigorta 147
Taraflar Arasındaki Asimetrik Bilgi Sorunu . 148
Tüketicinin Korunması 151
Genel Olarak 151
Tüketicinin Korunmasının Nedenleri . 155
Tüketiciyi Koruma Yöntemleri 157
Tüketicinin Aydınlatılması 158
Sigorta Hukukunda Tüketicinin Korunması 159
Sigortacıya Olan Güvenin Zedelenmemesi . 161
Sözleşme Özgürlüğünün Gerçekleştirilmesi . 162
Aydınlatma Yükümlülüğünün Amacı . 163
5. SİGORTACININ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE UYGULANACAK
HÜKÜMLER 164
Sigorta Mevzuatı . 164
Tüketici Mevzuatı 166
Genel Olarak. 166
Sigorta Sözleşmesinin Tüketici İşlemi Olması . 167
Tüketici İşlemi Niteliğindeki Sigorta Sözleşmelerine Uygulanacak
Hükümlerin Belirlenmesi 170
6. AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN TARAFLARI 176
Aydınlatma Yükümlüsü 176
Sigortacı 176
Sigorta Aracıları 177
Avrupa Birliği Hukuku’nda . 177
Alman Hukuku’nda 180
Türk Hukuku’nda 182
Genel Olarak . 182
Acente . 184
Broker 190
Birden Çok Sigorta Hâlinde Aydınlatma Yükümlüsü . 194
Genel Olarak 194
Müşterek Sigorta . 195
Çifte Sigorta . 197
12 İçindekiler
Kısmi Sigorta .198
Sigorta Havuzlarında Aydınlatma Yükümlüsü .198
Mal ve Hizmet Satışı ile Bağlantılı Olarak Sunulan Sigortalarda
Aydınlatma Yükümlüsü202
Bireysel Kredilerle Bağlantılı Sigortalarda Aydınlatma Yükümlüsü .204
Aydınlatma Muhatabı 208
Sigorta Ettiren .208
Sigorta Ettirenin Temsilcisi 214
Grup Sigortalarında Aydınlatma Muhatabı .217
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SİGORTACININ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN
İFA ZAMANI, İFA ŞEKLİ VE KAPSAMI
7. AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İFA ZAMANI VE İFA ŞEKLİ.223
Sigorta Sözleşmesinin Kurulma Anı223
Sigorta Sözleşmesinin Kurulma Modelleri .225
III. Uzaktan İletişim Araçları Kullanılarak Kurulan Sigorta Sözleşmeleri228
Genel Olarak228
Elektronik Posta Yoluyla Kurulan Sigorta Sözleşmeleri .232
Web Sitesi Üzerinden Kurulan Sigorta Sözleşmeleri .233
İnternet Üzerinden Eş Zamanlı İletişim Kanalları Yoluyla Kurulan
Sigorta Sözleşmeleri 235
Sosyal Medya Siteleri Aracılığıyla veya Anlık Mesajlaşma
Uygulamaları Üzerinden Kurulan Sigorta Sözleşmeleri .236
Çağrı Merkezi Aracılığıyla Kurulan Sigorta Sözleşmeleri .236
Sigorta Sözleşmelerinde Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa Zamanı237
Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa Zamanı.237
Sözleşmenin Devamı Sırasında Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa
Zamanı.245
Sigorta Sözleşmelerinde Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa Şekli248
Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa Şekli .248
Genel Olarak.248
Sigorta Sözleşmelerinde Tarafların Fiziki Olarak Karşı Karşıya
Gelmeleri Hâlinde Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa Şekli 254
Sigorta Sözleşmelerinde Tarafların Fiziki Olarak Karşı Karşıya
Gelmelerinin Söz Konusu Olmadığı Hâllerde Aydınlatma
Yükümlülüğünün İfa Şekli .257
Sözleşmenin Devamı Sırasında Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa Şekli.264
İçindekiler 13
8. AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI 266
Aydınlatma Yükümlülüğünün Konu Bakımından Kapsamı 266
Genel Olarak. 266
Aydınlatma Yükümlülüğünün Bazı Özel Sözleşmeler Yönünden
Kapsamı 269
Geçici Sigorta Teminatı 269
Abonman Sigorta Sözleşmesi. 271
Paket Poliçe (Birleşik Sigorta Sözleşmesi) 277
Yenilenen Sigorta Sözleşmeleri 279
Katılım Esasları Çerçevesinde Sigortacılık 281
Aydınlatma Yükümlülüğünün İçerik Bakımından Kapsamı 284
Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğünün İçerik Bakımından
Kapsamı 284
Genel olarak. 284
Aydınlatma Yükümlülüğünün İçerik Bakımından Kapsamında
Yer Alacak Asgari Hususlar. 288
Genel Olarak . 288
Sigortacı ve Acenteye İlişkin Açıklamalar 290
Kurulacak Sigorta Sözleşmesine İlişkin Genel Uyarılar 292
Genel İşlem Koşullarının Varlığına İlişkin Uyarılar 292
aaa. Genel Olarak 292
bbb. Sigorta Genel Şartları 293
ccc. Sigorta Özel Şartları ve Klozlar 297
ddd. Sigorta Sözleşmelerinde Genel İşlem
Koşullarının Yürürlük Denetimi . 299
eee. Sigorta Sözleşmelerinde Aydınlatma
Yükümlülüğü ile Genel İşlem Koşullarının
Yürürlük Denetimi Arasındaki İlişki 306
Sigorta Ettirenin Prim Ödeme Borcuna İlişkin
Uyarılar. 310
aaa. Sigorta Ettirenin Prim Ödeme Borcu . 310
aaaa. Genel Olarak 310
bbbb. Prim Borcunun İfa Şekli ve Yeri. 314
cccc. Prim Borcunun İfa Zamanı 317
dddd. Prim Borcunda Temerrüt 320
bbb. Sigorta Ettirenin Prim Ödeme Borcu İle
Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğü
Arasındaki İlişki 324
14 İçindekiler
Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülüğüne İlişkin
Uyarılar327
aaa. Genel Olarak 327
bbb. Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğü İle
Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülüğü
Arasındaki İlişki.329
Sigorta Ettirenin Diğer Yükümlülüklerine İlişkin
Uyarılar339
aaa. Rizikoyu Ağırlaştırmama Yükümlülüğü.339
bbb. Rizikonun Gerçekleştiğini İhbar Yükümlülüğü344
ccc. Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin
Verme Yükümlülüğü.345
ddd. Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu
Haklarını Koruma Yükümlülüğü346
Sigorta Ettirenin Cayma (Geri Alma) Hakkına İlişkin
Uyarılar348
aaa. Genel Olarak 348
bbb. Sigorta Sözleşmelerinde Sigorta Ettirenin
Cayma (Geri Alma) Hakkı .352
ccc. Tüketici İşlemi Niteliğindeki Sigorta
Sözleşmelerinde Sigorta Ettirenin Cayma (Geri
Alma) Hakkı 358
Sigorta Sözleşmesi ile Verilen Teminatlar Hakkında
Aydınlatma365
aaa. Genel Olarak 365
bbb. Sigorta Teminatı Kapsamındaki Rizikoların
Belirlenmesi .367
ccc. Sigorta Teminatı Kapsamındaki Rizikoların
Belirlenmesinde İstisna Şartları374
Tazminata İlişkin Genel Bilgiler İle Tazminat Ödeme
Kuralları.380
aaa. Tazminata İlişkin Genel Bilgiler 380
bbb. Tazminat Ödeme Kuralları .384
Şikayet ve Bilgi Talepleri ile Tahkim Üyeliğine İlişkin
Aydınlatma387
Diğer Bilgi ve Belgeler Hususunda Aydınlatma .388
Sözleşmenin Devamı Sırasında Aydınlatma Yükümlülüğünün
İçerik Bakımından Kapsamı .389
İçindekiler 15
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SİGORTACININ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ
İHLALİNİN HUKUKİ SONUÇLARI
9. SİGORTACININ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ İHLÂL ŞEKİLLERİ 395
Genel Olarak 395
Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğünü Hiç Yerine Getirmemesi . 396
III. Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğünü Gereği Gibi İfa Etmemesi . 397
Yanlış Bilgi Verme . 397
Eksik Bilgi Verme. 398
Gereğinden Fazla Bilgi Verilmesi 399
Zamanında Bilgi Verilmemesi . 401
10. SİGORTACININ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİ HÂLİNDE
SİGORTA ETTİRENİN HAKLARI . 403
Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlali Hâlinde Sigorta
Ettirenin Hakları 403
Genel Olarak. 403
Alman Sigorta Hukuku’nda Sigortacının Aydınlatma
Yükümlülüğünü İhlali Hâlinde Sigorta Ettirenin Hakları 405
Reform Öncesi Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki
Düzenleme. 405
Genel Olarak . 405
İtiraz Hakkı (Widerspruchsrecht) 409
Cayma (Geri Alma) Hakkı (Widerrufsrecht). 417
Tazminat Talep Hakkı 418
Reform Sonrası Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki
Düzenleme. 425
Genel Olarak . 425
Cayma (Geri Alma) Hakkı (Widerrufsrecht). 431
Tazminat Talep Hakkı 432
Türk Hukuku’nda Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğünü İhlali
Hâlinde Sigorta Ettirenin Hakları 437
İtiraz Hakkı (Widerspruchsrecht) . 437
İtirazın Hukuki Niteliği. 437
Genel Olarak. 437
Öğretide İleri Sürülen Görüşler ve Uygulamadaki
Yansıması 440
Görüşümüz . 445
16 İçindekiler
İtiraz Hakkının Kullanılması452
İtiraz Hakkını Kullanacak Kişi .452
İtirazın Muhatabı.453
İtiraz Hakkının Kullanılacağı Süre 453
İtirazın Şekli456
İtiraz Hakkının Kullanılmasının Sonucu 457
İtiraz Hakkının Kullanılmamasının Sonucu 465
Cayma (Geri Alma) Hakkı (Widerrufsrecht) 470
İptal Hakkı (Anfechtungsrecht).471
Fesih Hakkı (Kündigungsrecht) .473
Tazminat Talep Hakkı477
Genel Olarak 477
Tazminatın Şartları.486
Tazminatın Kapsamı.490
Tazminat Talebinin Tarafları 494
Tazminat Alacaklısı494
Tazminat Borçlusu.499
Tazminat Talebinde Zamanaşımı .503
İspat Yükü 506
Sözleşmenin Devamı Sırasında Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlali
Hâlinde Sigorta Ettirenin Hakları508
SONUÇ.511
KAYNAKÇA.521
