Anglosakson Hukuk Sisteminde İdarenin Yargısal Denetimi

Dr. Sırrı DÜĞER

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR. VII

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

TARİHİ GELİŞİM VE TEŞKİLAT

TARİHÎ GELİŞİM 9

Krallık, Parlamentonun Egemenliği İlkesi ve Anayasal 

Belgeler  9

Yürütme ve İdare Organı 9

Parlamentonun Egemenliği. 10

Anayasal Belgeler. 11

İngiltere’de İdare Hukukunun Varlığına Dair. 11

Hukukun Üstünlüğü 13

ADLİ REJİM İLE İDARİ REJİMİN KARŞILAŞTIRILMASI 15

Fransız İdari Yargı Sistemi. 15

Alman İdari Yargı Sistemi 17

Anglosakson İdari Yargı Sistemi 18

Genel Olarak. 18

Common Law’un Tanımı ve Özellikleri . 21

Nısfet (Nasafet) Hukuku. 22

Değerlendirme 23

Değerlendirme 25

III. İDARENİN YARGISAL DENETİMİ İLE GÖREVLİ 

TEŞKİLAT. 31

Tarihî Süreç 33

İdare Mahkemesi. 35

İdari Kurullar 36

ii İçindekiler

Terminoloji37

Özellikleri39

Hukuki Nitelikleri ve Organ Olarak Yerleri40

Yapıları ve Uyguladıkları Usul Kuralları43

2007’de Kurulan İki Dereceli Kurullar Sistemi 45

Değerlendirme.47

Türk Hukuku ile Karşılaştırma 49

ABD’de İdarenin Yargısal Denetimi ile Görevli Makamlar .56

Değerlendirme .59

İKİNCİ BÖLÜM

YARGISAL DENETİMİN KONUSU VE USULÜ

GENEL OLARAK65

YARGISAL DENETİMİN KONUSU VE NİTELİĞİ68

Genel Olarak68

Yargısal Denetim ile İdari Denetim Arasındaki Farklar69

Yargısal Denetiminin Amacı ve İşlevi.72

Yargısal Denetim ve İdari Usul.75

APA’da Düzenleyici ve Birel İşlem Yapma Usulü.75

APA Öncesi Dönem (APA’yı Doğuran Nedenler) .77

APA’nın Hazırlanması ve Kabulü.80

APA’nın Uygulanması ve Eleştiriler.81

İdari Usul İlkeleri 82

Değerlendirme.83

Yargısal Denetimin Kapsamı.85

Düzenleyici İşlem- Bireysel İşlem Ayrımı.85

Yargısal Denetiminin Kapsamı ve Kamu Hukuku-Özel Hukuk 

Ayrımı 87

İçindekiler iii

Özel Hukuk Kişilerinin Faaliyetleri Açısından Yargısal 

Denetim Usulü. 90

Yargısal Denetiminin Sınırları 97

Genel Olarak 97

Mahkemenin İdarenin Yerine Geçerek Karar Verememesi ve 

Yerindelik Denetimi Yasağı 98

Takdir Yetkisinin Denetimi . 100

Kanunla Yargı Denetimi Dışında Bırakılan Alanlar ve 

Kraliyet İmtiyazı . 104

Hükümet Tasarrufları (Yargı Kısıntısı). 106

Değerlendirme 110

III. YARGISAL DENETİMİN USULÜ . 112

Genel Olarak. 112

Yargısal Denetimin Son Çare Olması (Alternatif Bir Çözüm 

Yolunun Bulunmaması) 112

İşlemi Yapan İdareye Yapılan Başvurular. 114

İdari Kurullara Yapılan Başvurular. 114

BİO’lar Tarafından Uyuşmazlıkların Çözümü 115

659 Sayılı Kamu Hükmünde Kararname Hükümlerine Göre 

İdari Uyuşmazlıkların Çözülmesi 116

İdari Arabuluculuk ve Uzlaştırma . 117

Yargısal Denetim Öncesi İdari Başvuru . 118

İzin Aşaması . 121

Süre . 125

Dava Ehliyeti (Standing- Locus Standi) 127

Davanın Esasına Girilmesi . 130

İstinaf Başvurusu 131

iv İçindekiler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HUKUKA AYKIRILIK SEBEPLERİ VE 

YARGISAL DENETİM YOLLARI

HUKUKA AYKIRILIK SEBEPLERİ (YARGISAL DENETİMİN 

DAYANAKLARI) 133

Hukuk Kuralının Yanlış Uygulanması 134

Hukuka Aykırı Yetki Devri (Unlawful Sub-Delegation)134

Hukuki Hata 135

Konuyla İlgili Hususları Dikkate Almamak137

Takdir Yetkisinin Kullanılmaması (Fettering Discretion) 139

İdarenin Yetkisini Aşması (Dar anlamda Ultra Vires)141

Ultra Vires Olması 141

Haklı Beklentiler.144

Takdir Yetkisinin Hukuka Aykırı Bir Şekilde Kullanılması.145

Makul Olmayan (Mantıksız, İrrasyonel) Karar Alma148

Tanım 148

Wednesbury Davası.149

Ölçülülük.149

Usule Aykırılık 151

Mevzuatta Belirtilen Usul Kurallarına Aykırılık.152

Tarafsızlık .153

Dinlenilme ve Katılma Hakkı .154

Danışma ve Görüş Alma Yükümlülüğüne Uyulmaması.158

Gerekçe Gösterme Zorunluluğu 159

Değerlendirme.160

YARGISAL DENETİM YOLLARI (MAHKEME 

EMİRLERİ)162

Genel Olarak162

Hukuki Çözüme Hükmetmenin Mahkemenin Takdirinde 

Olması .165

İçindekiler v

Deklarasyon 166

Yargısal Emir ve Geçici Çözüm 169

Zorlayıcı Emir 173

İptal Emri 176

Yasaklayıcı Emir 178

Değerlendirme 179

SONUÇ. 183

KAYNAKÇA . 189

İnternet Kaynakları. 203