Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Kapsamı ve Sınırları

SİYASAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KAPSAMI VE SINIRLARI



Dr. Hamdi Gökçe ZABUNOĞLU



- Genel Olarak Siyasal Hak ve Özgürlükler Kavramı ve Gelişimi

- 1982 Anayasasında Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Düzenlenmesi

- 1982 Anayasasına Göre Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Kapsamı

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER                                              9

KISALTMALAR                                          15

GİRİŞ 17

BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK SİYASAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER KAVRAMI VE GELİŞİMİ

L SİYASAL HAK VE ÖZGÜRLÜK KAVRAMININ

HUKUKSAL NİTELİĞİ                                          23

H SİYASAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN HAKLAR

SİSTEMİNDEKİ YERİ                    24

1. Hakların Sınıflandırılması                                                                  24
2. Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Düşünce Özgürlüğü İle İlişkisi 27

IH SİYASAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN

TARİHSEL GELİŞİMİ                    30

1. Genel Olarak   30
2. On Yedinci Yüzyıl İle 2 Dünya Savaşı Arası Dönemde Batı Toplumlannda Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Gelişimi           31
3. İngiltere’de Siyasal Hakların Gelişimi 31
4. Amerika’da Siyasal Hakların Gelişimi                                   35
5. Fransa’da Siyasal Hakların Gelişimi               37
6. Almanya’da Siyasal Hakların Gelişimi                       39
7. Diğer Ülkelerde Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Gelişimi         42
8. Değerlendirme: c’est la propriete qui fait le citoyen   43
9. İkinci Dünya Savaşı Sonrası Evrensel Haklar Döneminde Siyasal Hak ve Özgürlükler,       48
10. Ulusal Belgelerde Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Düzenlenmesi  51
11. Uluslararası Sözleşmelerde Siyasal Hak ve Özgürlükler        54

a BM Sisteminde Siyasal Hak ve Özgürlükler            55

(1) İnsan Haklan Evrensel Bildirisi                 56

(2) Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesi                    56

1. Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi’nde

Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Düzenlenmesi  57

1. Diğer Uluslararası Belgelerde Siyasal Hak ve Özgürlüklere İlişkin Düzenlemeler     58

3 Düzenlemelere İlişkin Değerlendirme         58

IV TÜRKİYE’DE SİYASAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN

GELİŞİMİ                   59

1. Osmanlı Dönemi         59
2. Kanun-i Esasi Öncesi  59
3. 1876 Tarihli Kanuni Esasi’de Siyasal Hak ve Özgürlüklere İlişkin Düzenlemeler     65
4. I Meşrutiyet Dönemi   65
5. II Meşrutiyet Dönemi  67
6. Cumhuriyet Anayasalarında Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Gelişimi ve Düzenlenmesi         69
7. 1924 Anayasası Döneminde Siyasal Hak ve Özgürlüklere İlişkin Düzenlemeler      70
8. 1961 Anayasası Döneminde Siyasal Hak ve Özgürlüklere İlişkin Düzenlemeler                              76
9. 1961 Anayasasında T emel Hak ve

Özgürlükler Sistemine Genel Bakış    76

1. 1961 Anayasasında Sınırlama Sistemi            77
2. 1971 değişiklikleri öncesi       77
3. 1971 değişiklikler sonrası       78
4. 1961 Anayasasında Siyasal Hak ve Özgürlükler        79

İKİNCİ BÖLÜM 1982 ANAYASASINDA SİYASAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN DÜZENLENMESİ

1. GENEL OLARAK      87
2. VATANDAŞLIK                                87

III SEÇME, SEÇİLME VE SİYASİ FAALİYETTE

BULUNMA HAKLARI          94

1. Terim                          94
2. Anayasal Düzenleme  96

1 Hakkın İçeriği ve Öznesi     96

2 1982 Anayasasında Seçimin ilkeleri            100

1. Temsilde Adalet Yönetimde istikrar ilkesi ve

Seçim Barajı Uygulaması                               100

1. Temsilde Adalet Yönetimde İstikrar ilkesi      100
2. Uygulanmakta olan %10 Ülke Barajlı D’Hont Sisteminin Bu İlke Açısından Değerlendirilmesi102
3. Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Haklan Mahkemesinin Seçim Sistemine İlişkin Kararlan 105
4. Eşitlik ve Serbest Seçimler                             112
5. Seçimlerin Serbestliği İlkesinin Anlamı                                  112
6. Zorunlu Oy Uygulaması ve Seçimlerin Serbestliği 115
7. Eşitlik ve Genel Oy     116
8. Seçimlerin Yargısal Denetimi ve Yönetimi     117

IV SİYASAL PARTİ ÖZGÜRLÜĞÜ              120

1. Parti Kavramı, Partilerin Önemi, Özelliği ve İşlevi     120
2. Kavram ve özellik                              120
3. Siyasal Partilerin Hukuksal Statüsü     :122
4. İşlev ve Önem                        125
5. Siyasal Partilere İlişkin Düzenlemeler 127
6. Siyasal Partilere İlişkin Bireysel Özgürlükler  128
7. Siyasi Partilerin Kurumsal Özgürlükleri                     129
8. Anayasal Güvenceler  129
9. Parti İçi Demokrasi                             130
10. Devlet Tarafından Mali Yardım Yapılması     134
11. Siyasal Partilerin Gelir Kaynaklan      134
12. Devlet Yardımı İle İlgili Düzenlemeler           135
13. Anayasa Mahkemesi Kararlannda

Mali Yardım Konusu  138

1. KAMU HİZMETİNE GİRME HAKKI            145

VL DİLEKÇE, BİLGİ EDİNME VE KAMU DENETÇİSİNE

BAŞVURMA HAKKI                        148

A Dilekçe Hakkı         148

1. Kavram ve İşlevi         148
2. Dilekçe Hakkı Bir Siyasal Hak mıdır?            150
3. Dilekçe Hakkı İle İlgili Düzenlemeler 150

a Vatandaşlar Açısından Dilekçe Hakkı         151

(1) Küçükler    151

1. Tüzel Kişiler    152
2. Memurlar ve Askerler 152
3. Yabancılann Dilekçe Hakkım Kullanımı        153
4. Yetkili Makamların Sorumluluğu        154
5. Dilekçe Hakkını Kullananın Sorumluluğu      155
6. Bilgi Edinme Hakkı                            159
7. Kavram                                   159
8. Niteliği ve İşlevi          162
9. Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı   163

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 1982 ANAYASASINA GÖRE SİYASAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KAPSAMI

I TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KAPSAMI  173

1. Hakların Sınırlılığı                               173
2. Temel Hakların Kötüye Kullanılmaması        175
3. Genel Olarak Kötüye Kullanma Yasağı                                 175
4. Uluslararası Düzenlemelerde Kötüye

Kullanmama Yasağının Oluşum Koşullan      177

1. Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında

Kötüye Kullanma Yasağı        178

1. Kötüye Kullanma Yasağı İle İlgili Değerlendirme      179
2. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA SİYASAL HAKLARI

YASAKLAMA SEBEPLERİ   182

1. Batı Ülkeleri Örneğinde Yasaklama Nedenleri           183
2. Almanya         183
3. Anayasal Yasaklama Nedenleri          183
4. Federal Anayasa Mahkemesinin

Siyasal Parti Kapatma Kararlan          186

1. İtalya                           189
2. Fransa                         190
3. Birleşik Krallık            191
4. Amerika Birleşik Devletleri    191
5. İspanya                                   194
6. Uluslararası Düzenlemelerde Siyasal Haklann Norm Alam 198

III SİYASAL HAKLARIN NORM ALANI VE YASAKLANMA NEDENLERİ                               200

1. Genel Olarak                          200
2. Seçme ve Seçilme Hakkının Kapsamı            201
3. Genel Olarak Anayasal Yasaklar        201
4. Seçme ve Seçilme Hakkının Özneleri Yönünden

Yasakl amal ar            201

1. Seçmen Olamama       201
2. Oy Kullanamama        204
3. Seçilme Hakkına İlişkin Yasaklamalar           204
4. Eğitim  205
5. Askerlik                                  205
6. Kamu Hizmetlerinden Yasaklı Olmamak       206
7. Bazı Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak      206
8. Geçici Yasaklamalar - Görevlerinden Çekilmesi Gerekenler                         210
9. Yabancılar Açısından Seçme ve Seçilme Hakkı         212
10. Siyasal Parti Özgürlüğünün Kapsamı  216
11. Genel Olarak   216
12. Siyasal Partilere Üyelik           216
13. Kuruluş ve Biçimsel Norm Alanının Belirlenmesi      219
14. Faaliyetler Bakımından Norm Alanının Belirlenmesi 220
15. Üniter Devlet İlkesine Aykırılık          220
16. Devletin Ülkesi İle Bölünmez Bütünlüğü       222
17. Devletin Ulusuyla Bölünmezliği         228
18. AYM Kararlarında Üniter Devlet İlkesi          235
19. AYM Kararlarına İlişkin Değerlendirme         245
20. Demokratik Devlet İlkesi                               246
21. Laik Devlet     252
22. Diyanet İşler Başkanlığı          257
23. Atatürk İlke ve İnkılapları       260
24. AİHM’nin Siyasal Partilerin Kapatılmasına

Dair Yaklaşımı            264

1. Siyasal Haklara İlişkin AİHM’nin Kullandığı

AİHS Normları            264

1. AİHM’nin Türkiye’de Parti Kapatma

Davalarına İlişkin Başvurularda Verdiği Kararlan      267

1. Anayasada Düzenlenen Diğer Siyasal Hakların Sının            276

1. Sır Kavramı     276
2. Devlet Sim                              276
3. Ticari Sır                     278
4. Gizlilik                                               280
5. Özel Hayatın Gizliliği  280
6. Haberleşmenin Gizliliği                                  283

SONUÇ                                  285

KAYNAKÇA                         291