SİYASİ PARTİLERİN SEÇİM HARCAMALARININ DENETİMİ Özlem ÇELİK İÇİNDEKİLER GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM SİYASİ PARTİLERİN MALİ KAYNAKLARI I. GENEL OLARAK SİYASİ PARTİLERİN VE ADAYLARIN MALİ KAYNAKLARI 15 II. SİYASİ PARTİLERE SAĞLANAN KAMUSAL DESTEKLER 17 A. Siyasi Partilere Doğrudan Devlet Desteği 24 1. Doğrudan Devlet Desteklerinin Çeşitleri 24 a. Siyasi Partilere Düzenli Olarak Sağlanan Mali Destek 24 b. Siyasi Partilerin Seçim Kampanyalarına Sağlanan Devlet Desteği 25 c. Siyasi Partilerin Parlamento Gruplarına Sağlanan Devlet Desteği 26 2. Türkiye’de Siyasi Partilere Doğrudan Sağlanan Destekler 27 a. 1961 Anayasası Dönemi 27 b. 1982 Anayasası Dönemi 30 B. Siyasi Partilere Dolaylı Olarak Sağlanan Devlet Desteği 35 1. Dolaylı Olarak Sağlanan Devlet Desteği Çeşitleri 35 a. Siyasi Parti Yan Kuruluşlarına Sağlanan Mali Destek 35 b. Seçim Kampanyalarında Kamusal Kitle İletişim Araçlarından Yararlanmak 36 c. Siyasi Partilere ve Gerçek Kişi Bağışlarına Uygulanan Özel Vergiler 37 d. Diğer Dolaylı Destekler 38 2. Türkiye’de Siyasi Partilere Sağlanan Dolaylı Destekler 38 III. BAĞIŞLAR VE YARDIMLAR 43 A. Bireysel Bağışlar 47 B. Şirketler Tarafından Yapılan Bağışlar 48 C. Çıkar Gruplarının Yaptığı Bağışlar 51 D. Yabancı Ülkelerin Yardımları 54 E. Anonim Nitelikteki Bağışlar 56 F. Üye Aidatları 57 IV. PARTİ MALVARLIĞINDAN ELDE EDİLEN GELİRLER 60 V. DİĞER GELİRLER 61 İKİNCİ BÖLÜM SİYASİ PARTİLERİN SEÇİM HARCAMALARI I. GENEL OLARAK 65 II. SİYASİ PARTİLERİN SEÇİM KAMPANYASI GELİR VE HARCAMALARININ DÜZENLENMESİ 69 A. Seçim Kampanyası Gelirleri 70 1. Seçim Kampanyası Gelirlerinin Aleniyeti 70 2. Seçim Kampanyalarına Yapılacak Bağışların Sınırlandırılması 70 B. Seçim Kampanyası Harcamaları 72 1. Seçim Harcamalarının Aleniyeti 72 2. Seçim Harcamalarının Sınırlandırılması 72 3. Siyasi Yayın Ödemelerinin Sınırlandırılması 75 C. Siyasi Partilerin Seçim Harcamalarının Sınırlandırılması Konusundaki Görüşler 76 1. Harcamaların Sınırlandırması Gerektiğine İlişkin Görüş 76 2. Harcamaların Sınırlandırılmasına Yönelik Eleştiriler 79 3. Sınırlandırmanın Özgürlükler Üzerindeki Etkisi 83 D. Üçüncü Kişiler Tarafından Yapılan Harcamalar 85 III. SİYASİ PARTİLERİN SEÇİM HARCAMALARININ DENETİMİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 88 A. Genel Olarak Siyasi Partilerin Mali Denetimi 88 B. Siyasi Partilerin Seçim Kampanyası Gelir ve Giderlerinin Açıklanması Suretiyle Kamu Denetiminin Sağlanması 90 1. Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğü 90 2. Bildirim Zorunluluğu 93 B. Siyasi Partilerin Seçim Harcamalarının Denetimine İlişkin Esaslar 95 1. Denetim Konusunda Sorumlu Otorite 98 2. Denetim Otoritesinin Üyelerinin Belirlenmesi ve Bağımsızlığı 100 3. Denetim Otoritesinin Görev ve Yetkileri 103 4. Denetimin Yerine Getirilmesi 105 C. Denetim Sonucunda Uygulanan Yaptırımlar 107 1. Sorumluluğun Belirlenmesi 107 2. Yaptırımların Uygulanması 109 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA SİYASİ PARTİLERİN SEÇİM HARCAMALARININ DENETİMİ I. GENEL OLARAK 111 II. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ 111 III. KANADA 120 IV. POLONYA 126 V. FRANSA 133 VI. İNGİLTERE 140 VII. AVUSTRALYA 145 VIII. DEĞERLENDİRME 149 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE’DE SİYASİ PARTİLERİN MALİ DENETİMİ I. GENEL OLARAK 154 II. SİYASİ PARTİLERİN HARCAMALARINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER 155 III. SİYASİ PARTİLERİN MALİ DENETİMİNE İLİŞKİN ESASLAR 163 A. Tarihsel Gelişim 163 B. Mali Denetim 164 1. İlk İnceme Aşaması 166 2. Esasın İncelenmesi Aşaması 168 3. Mali Denetim Sonucunda Uygulanacak Yaptırımlar 169 IV. TÜRKYE’DE SEÇİM HARCAMALARININ DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN GELİŞMELER 171 A. Seçim Harcamalarının Düzenlenmesine İlişkin Kanun Önerileri 171 B. Türkiye’de Seçim Harcamalarının Denetimi Konusunda Öneriler 178 SONUÇ 185 Kaynakça 193 Kavram Dizini 203
