Sosyal Sigortalarda Prim Teşvikleri

SOSYAL SİGORTALARDA PRİM TEŞVİKLERİ



Doç.Dr.NURŞEN CANİKLİOĞLU



BİRİNCİ BÖLÜM

§ 1. GİRİŞ.........................................................................................................................1

İKİNCİ BÖLÜM

PRİM KAVRAMI VE 5510 SAYILI KANUNDA DÜZENLENEN

PRİM TEŞVİKLERİ......................................................................................................5

§ 2. PRİM KAVRAMI.....................................................................................................5

I. GENEL OLARAK.................................................................................................5

II. PRİM ORANLARI ..............................................................................................6

1. Genel Olarak.....................................................................................................6

2. Sosyal Sigorta Kolları ve Prim Oranları...........................................................8

a) Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı ..........................................................8

b) Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortasının prim oranı....................................10

c) Genel sağlık sigortası prim oranları...........................................................10

d) İşsizlik sigortası prim oranı .......................................................................11

3. Sosyal Güvenlik Destek Primi Ödeyerek Çalışanlar İçin Ödenmesi

Gereken Prim Oranı ....................................................................................... 11

4. Fiili Hizmet Süresi Zammından Yararlanacak Sigortalılar

İçin Ödenmesi Gereken Prim Oranı ..............................................................14

III. 5510 SAYILI KANUNA GÖRE PRİME ESAS OLAN VE

OLMAYAN KAZANÇLAR............................................................................16

1. Prime Esas Kazançlar.....................................................................................16

2. Prime Esas Olmayan Kazançlar .....................................................................17

§ 3. 5510 SAYILI KANUNDA ÖNGÖRÜLEN PRİM TEŞVİKLERİ .....................21VIII

I. BEŞ PUANLIK HAZİNE İNDİRİMİ..................................................................21

1. Genel Olarak...................................................................................................21

2. Teşvikten Yararlanma Koşulları .....................................................................23

a) İşverene ya da işyerine ilişkin koşullar.....................................................23

aa) Genel olarak........................................................................................23

bb) 5335 sayılı Kanunun 30. maddesinin ikinci fıkrasında sayılan

kurum ve kuruluşlardan olmama ......................................................25

cc) Devlet İhale Kanunu ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa

ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım

ve yapım işi yapmama........................................................................28

dd) Kamu İhale Kanunundan istisna edilen alım ve yapım

işlerine ilişkin iş yapmama ................................................................31

b) Sigortalıya ilişkin koşullar........................................................................31

aa) 5510 sayılı Kanun m.4/I, (a) bendine göre sigortalı olmak ...............31

bb) Yurt dışında çalışan sigortalı olmamak .............................................33

aaa) Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde

çalışan sigortalıların durumu......................................................33

bbb) Geçici görevle yurt dışına gönderilenlerin durumu...................34

ccc) Libya'da çalışıp da primleri Türkiye'ye transfer

edilen sigortalıların durumları....................................................36

cc) Sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmamak.........................37

c) 5510 sayılı Kanun türü seçilmek suretiyle düzenlenmiş

aylık prim ve hizmet belgesini kuruma yasal süresi

içinde vermek............................................................................................38

aa) Genel olarak aylık prim ve hizmet belgesi verme

yükümlülüğü ................................................................................38

bb) Aylık prim ve hizmet belgesinin kuruma verilme süresi.............39

d) Tahakkuk eden sigorta primlerinin yasal süresi

içinde ödenmesi........................................................................................41

e) İşverenin kendisinden ya da alt işvereninden dolayı Kuruma

prim, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve

gecikme zammı borcu bulunmaması veya yapılandırmış olması ............42

aa) İşverenin kendisinin Kuruma prim, idari para cezası

ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu

bulunmaması .............................................................................................42

bb) İşverenin alt işvereninin Kuruma prim, idari para cezası ile

bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu

bulunmaması .............................................................................................44IX

cc) İşverenin kendisinin ya da alt işvereninin Kuruma olan prim,

idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme

zammı borcunu yapılandırmış olması .......................................................46

3. Teşvikin Kapsamı ve Teşvik Miktarının Hesaplanması .................................47

a) Teşvikin kapsamı .......................................................................................47

b) Teşvik miktarının hesaplanması ................................................................48

4. Uygulamada Beş Puanlık Prim Teşvikine İlişkin Olarak Çıkan

Sorunlar..........................................................................................................49

a) Daha önce beş puanlık prim teşvikinden yararlanılan aylık

prim ve hizmet belgelerine ilişkin iptal ve ek belge verilmesi

halinde yapılacak işlemler........................................................................49

b) Kuruma bir işyerinden borcu bulunan işverenlerin sırf

teşvikten yararlanmak amacıyla yaptıkları muvazaalı işlemler ...............49

5. Çalıştırdığı Sigortalıyı Kuruma Bildirmeyen İşverenlerin Bir

Yıl Süre ile Teşvikten Yararlanamaması.......................................................50

a) Genel olarak...............................................................................................50

b) Bir yıllık yararlanamama süresinin başlangıcı...........................................51

c) Eksik gün ve eksik prime esas kazanç bildirilmesinin

teşvikten yararlanmayı engellememesi .....................................................51

d) Alt işverenin kayıtdışı sigortalı çalıştırmasının asıl işverenin

teşvikten yararlanmasına etkisi .................................................................52

e) Çalıştırdığı sigortalıyı bildirmediği tespit edilen işverenler

hakkında yapılacak işlemler.......................................................................52

6. Teşvikin Diğer Teşviklerle Birlikte Uygulanması.........................................53

7. Geçici 20. Madde Kapsamında İşverenlerin Beş Puanlık Prim

Teşvikinden Yararlanmaları .........................................................................55

a) Genel olarak..............................................................................................55

b) Geçici 20. madde kapsamındaki işverenlerin

teşvikten yararlanabilmeleri için gerekli koşullar ...................................57

c) Geçici 20. madde kapsamındaki işverenlerin teşvikten

yararlanmaları için yapmaları gereken işlemler ......................................58

II. YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMI PRİM TEŞVİKİ ................................61

1. Genel Olarak...................................................................................................61

2. Teşvikten Yararlanmak İçin Gerekli Koşullar................................................63

a) Yatırıma ilişkin koşullar.............................................................................63

aa) Genel olarak ........................................................................................63

bb) Bölgesel yatırımlar..............................................................................63

cc) Büyük ölçekli yatırımlar .....................................................................64

b) İşverene ilişkin koşullar.............................................................................65X

c) Sigortalıya ilişkin koşullar.........................................................................67

3. Teşvikin Uygulanması....................................................................................70

a) Teşvikin başlangıcı ....................................................................................70

b) Teşvikin hesaplanması...............................................................................70

4. Teşvikin Süresi ...............................................................................................71

5. Teşvikin Diğer Teşvikler ile Birleşmesi .........................................................73

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

4447 SAYILI İŞSİZLİK SİGORTASI KANUNUNDA DÜZENLENEN

PRİM TEŞVİKLERİ...................................................................................................75

§ 4. 4447 SAYILI KANUNUNUN GEÇİCİ 10. MADDESİNDE

DÜZENLENEN PRİM TEŞVİKİ........................................................................75

I. GENEL OLARAK...............................................................................................75

II. GENÇ İŞSİZLİĞİ VE KADIN İŞSİZLİĞİ ........................................................77

1. Genç İşsizliği..................................................................................................77

2. Kadın İşsizliği ...............................................................................................78

III. TEŞVİKTEN YARARLANMAK İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR ...................79

1. Genel Olarak...................................................................................................79

2. İşverene ya da İşyerine İlişkin Koşullar .........................................................80

a) Kamu kurum ve kuruluşu olmamak ya da belirli kanunlara

göre ihale alınan işleri yapıyor olmamak..................................................80

b) İhaleli İşlerde istisna: ihale kapsamı dışında sigortalı

çalıştırma halinde teşvikin uygulanması ..................................................81

c) Sigortalıyı ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe

almak ve çalıştırmak .................................................................................82

aa) Genel olarak........................................................................................82

bb) Altı aylık dönemde sigortalı çalıştırılmayan aylar olması..................83

cc) Sigortalının işe alındığı işyerinin yeni açılmış olması........................84

dd) Sigortalının işe alındığı tarihten sonra ortalama

sigortalı sayısının değişmesinin teşvike etkisi ...................................84

ee) Ortalama sigortalı sayısının hesabında dikkate

alınacak sigortalılar.............................................................................86

ff) Alt işverenin bulunması halinde ortalama sigortalı

sayısının hesabı....................................................................................87

d) Sigortalının alınan eğitime uygun bir işte çalıştırılması...........................88

e) Daha önce teşvikten yararlanılmayan bir sigortalının

işe alınması ..............................................................................................90

f) Aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde

Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ......................................................91XI

g) Aylık prim ve hizmet belgesindeki prim tahakkukunun

süresinde ödenmesi...................................................................................92

h) İşverenin kendisinden ya da alt işvereninden dolayı Kuruma

prim, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve

gecikme zammı borcu bulunmaması veya yapılandırmış olması ............92

3. Sigortalıya İlişkin Koşullar ............................................................................93

a) 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre sigortalı olma ....................93

b) 1.3.2011-31.12.2015 tarihleri arasında işe alınmış olması ......................97

c) Sigortalı erkekse 18-29 yaşları arasında olması, kadınsa

18 yaşından büyük olması.........................................................................98

d) Sigortalının işe alındığı tarihten önceki altı aylık dönemde

Kuruma verilmiş aylık prim ve hizmet belgelerinde

kayıtlı olmaması ......................................................................................99

aa) Genel olarak .......................................................................................99

bb) Son altı aylık dönemde bağımsız çalışan ve devlet

memuru olmanın işsiz sayılmaya etkisi .......................................101

cc) Son altı aylık dönemde çırak, stajyer, üniversitede kısmi

süreli çalışanlar ve İş-Kur kursiyeri olarak aylık prim

hizmet belgelerinde kayıtlı olanların durumu ................................102

e) Sigortalının fiilen çalışması ...................................................................104

IV. TEŞVİKTEN YARARLANMA SÜRESİ........................................................105

1. Genel Olarak................................................................................................105

2. 18 Yaşından Büyük ve 29 Yaşından Küçük Erkekler ile

18 Yaşından Büyük Kadın Sigortalılara İlişkin Teşvik Süresi....................106

a) Mesleki yeterlik belgesine sahip olması halinde .....................................106

aa) Genel olarak ......................................................................................106

bb) Mesleki yeterlik belgesinin mesleki eğitim belgeleri ile

ilişkisi .............................................................................................. 107

cc) Mesleki yeterlik belgesinin alınması ................................................109

b) Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi

ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme

kursunu bitirenlerin teşvik süresi ..................................................... 110

c) Mesleki yeterlilik belgesi sahibi olmayan, mesleki ve

teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi ya da Türkiye

İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirme

belgesine sahip olmayanların teşvik süresi ..............................................111XII

3. 29 Yaşından Büyük Erkek Sigortalılara İlişkin Teşvik Süresi ...................111

4. 18 Yaşını Bitirip Diğer Niteliklere Sahip Olmayan Fakat

Türkiye İş Kurumuna Kayıtlı İşsizlere İlişkin Teşvik Süresi......................112

5. Çalışmakta iken Mesleki Yeterlik Belgesi Alanlar veya

Mesleki ve Teknik Eğitim Veren Orta veya Yüksek Öğretimi

Bitirenler Yönünden Teşvik Süresi .............................................................113

a) Sigortalının 01.03.2011 tarihi ile 31.12.2015 tarihleri

arasında işe alınmış olması ......................................................................113

b) İşverenin teşvik kapsamındaki sigortalısının çalışırken

mesleki yeterlik belgesi alması veya bir eğitim kurumunu

bitirmesi halinde teşvik süresi .................................................................115

c) Bu bentten yararlanan sigortalının yaş sınırlamasına

tabi olmaması...........................................................................................116

V. TEŞVİKİN UYGULANMASINA İLİŞKİN ESASLAR ................................116

1. Kuruma Başvuruda Bulunulması ...............................................................116

2. Sigortalıların Sisteme Girilmesi ..................................................................117

3. Geçici 10. Madde Kapsamında Teşvikten Yararlanmak İçin

Kuruma Verilmesi Gereken Belgeler...........................................................119

4. Teşvik Kapsamına Giren Prime Esas Kazançlar.........................................122

5. Teşvikin Hesaplanması................................................................................124

a) Önce yüzde beş oranında Hazine teşvikinin uygulanması.......................124

b) Teşvikin hesaplanması.............................................................................125

§ 5. 4447 SAYILI KANUNUN GEÇİCİ 7. MADDESİNDE

DÜZENLENEN KADIN VE GENÇ İŞÇİ (SİGORTALI) İSTİHDAMI

PRİM TEŞVİKİ ...........................................................................................................126

I. GENEL OLARAK.............................................................................................126

II. TEŞVİKTEN YARARLANMAK İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR ..................127

1. İşverene İlişkin Koşullar...............................................................................127

a) İşverenin kamu idaresi olmaması ...........................................................127

b) Sigortalının 2007/Temmuz-2008/Haziran aylarında

Kuruma bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe

alınmış olması.........................................................................................130

c) Aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde

Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ....................................................131

d) Aylık prim ve hizmet belgesindeki prim tahakkukunun

süresinde ödenmesi.................................................................................131

2. Sigortalıya ilişkin Koşullar ..........................................................................132XIII

a) 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre sigortalı olma ..................132

b) Sigortalının işe alındığı tarihte erkek ise 18 yaşından büyük

ve 29 yaşından küçük, kadın ise 18 yaşından büyük olması ..................133

c) Sigortalının, 2008/Ocak-2008/Haziran aylarına ya da

Aralık/2008 ve Ocak/2009 aylarına ilişkin aylık prim ve

hizmet belgelerinde kayıtlı olmaması ....................................................133

d) Sigortalının, 01.07.2008 ile 30.6.2010 tarihleri arasında

işe alınması.............................................................................................134

e) Sigortalının fiilen çalışması ....................................................................135

3. Kuruma Başvuruda Bulunma .......................................................................135

III. TEŞVİKİN HESAPLANMASI .....................................................................136

IV. TEŞVİKİN SÜRESİ........................................................................................137

V. ÇALIŞTIRDIĞI SİGORTALILARI KURUMA

BİLDİRMEYEN İŞVERENLERİN TEŞVİKTEN BİR YIL

SÜREYLE YARARLANAMAMASI ............................................................138

VI. TEŞVİKİN DİĞER TEŞVİKLERLE BİRLİKTE UYGULANMASI...........138

§ 6. 4447 SAYILI KANUNUN GEÇİCİ 9. MADDESİNDE

DÜZENLENEN EK İSTİHDAM PRİM TEŞVİKİ .............................................139

I. GENEL OLARAK.............................................................................................139

II. TEŞVİKTEN YARARLANMAK İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR ..................141

1. İşverene İlişkin Koşullar...............................................................................141

a) Maddede belirtilen nitelikte işveren olmama...........................................141

b) Sigortalının işe alındığı işyerine ilişkin olup Nisan 2009

ya da Ekim 2009 ayına ait prim ve hizmet belgelerinde

bildirilen sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olması....................141

c) Aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde

Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ...................................................143

d) Aylık prim ve hizmet belgesindeki prim

tahakkukunun süresinde ödenmesi.........................................................143

2. Sigortalıya ilişkin koşullar............................................................................144

a) 4447 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılması ve teşvik

kapsamı dışında tutulmamış olması .......................................................144

b) 18.8.2009 ile 31.12.2009 tarihleri ya da 1.1.2010 ile

31.12.2010 tarihleri arasında işe alınmış olması ...................................145

c) İşe alındığı tarihten önceki üç aylık sürede Kuruma verilen

aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı olmaması .............................145

d) Fiilen çalışıyor olması ............................................................................146XIV

3. Aylık Prim Hizmet Belgesini Süresinde Kuruma Verme ve

Teşvik Kapsamında Olmayan Primleri Süresinde Ödeme ..........................148

4. Kuruma Başvurma ......................................................................................148

III. TEŞVİK KAPSAMINA GİREN PRİMLER İLE PRİME

ESAS KAZANÇLAR ....................................................................................149

IV. TEŞVİKTEN YARARLANMA SÜRESİ ......................................................149

V. MUVAZAALI VE SIRF TEŞVİKTEN YARARLANMAYA

YÖNELİK İŞLEMLER HALİNDE TEŞVİK .................................................150

VI. DİĞER TEŞVİKLERDEN YARALANILMASI HALİNDE

BU TEŞVİKTEN YARARLANMA..............................................................150

VII. ÇALIŞTIRDIĞI SİGORTALILARI KURUMA

BİLDİRMEYEN İŞVERENLERLE İLGİLİ OLARAK

YAPILACAK İŞLEMLER...........................................................................151

§ 7. İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ALAN SİGORTALILARIN

İSTİHDAMI HALİNDE PRİM TEŞVİKİ ............................................................152

I. GENEL OLARAK .............................................................................................152

II. TEŞVİKTEN YARARLANMAK İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR...................153

1.İşverene İlişkin Koşullar................................................................................153

a) Genel olarak............................................................................................153

b) 5335 sayılı Kanunun 30. maddesinin ikinci fıkrasında

düzenlenen kurum ve kuruluşlardan olmama.........................................154

c) Sigortalıyı son altı aylık dönemde çalıştırılan ortalama

sigortalı sayısına ilave olarak işe alma....................................................154

d) İşverenin işten çıkardığı sigortalısını tekrar işe

almamış olması.......................................................................................157

e) Alt işveren tarafından işten çıkarılan sigortalının asıl

işverence ya da asıl işverence işten çıkarılan sigortalının

alt işveren işverence işe alınmaması.......................................................158

f) İşverenlerin işe alınan sigortalıya ilişkin aylık prim

hizmet belgesini süresinde Kuruma vermesi ..........................................159

g) İşverenlerin aylık prim hizmet belgesinde yer alan

ödemesi gereken işsizlik sigortası primi ile varsa fark

primleri ödemesi ....................................................................................159

2. Sigortalıya İlişkin Koşullar.......................................................................... 160

a) 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre sigortalı olma ..................160

b) İşsizlik ödeneğine alıyor olma................................................................161XV

c) 1.10.2009 veya sonraki bir tarihte işe alınmış olma ...............................163

3. Başvuruda Bulunma .....................................................................................164

III. TEŞVİKİN UYGULANMASI........................................................................165

IV. TEŞVİKİN SÜRESİ ........................................................................................169

1. Genel Olarak.................................................................................................169

2. Sigortalının İşsizlik Ödeneği Alırken Tekrar Çalışmaya

Başlaması ve Ardından Tekrar İşsiz Kalması Halinde

Teşvikin Uygulanması.................................................................................170

3. Sigortalının Teşvik Kapsamında Çalışırken Bazı Günler

Çalışmaması ve Bu Günler İçin Ücret Almamış Olması

Halinde Teşvikin Süresi ............................................................................171

V. BAŞKA BİR TEŞVİKTEN YARARLANAN İŞVERENİN

BU TEŞVİKTEN YARARLANAMAMASI...................................................171

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ÖZEL KANUNLARDA ÖNGÖRÜLEN PRİM TEŞVİKLERİ ............................175

§ 8. 4857 SAYILI İŞ KANUNUNDA DÜZENLENEN PRİM TEŞVİKİ...............175

I. GENEL OLARAK.............................................................................................175

II. TEŞVİKTEN YARARLANMA KOŞULLARI................................................178

1. İşverene İlişkin Koşulla