Soybağının Tespitine Yönelik Tıbbi Araştırmalar ve İncelemeler Bakımından Rıza
Mustafa Aytunç ÖZEN
İÇİNDEKİLER
Önsöz III
İçindekiler . V
Kısaltmalar IX
Giriş 1
BİRİNCİ BÖLÜM
SOYBAĞI KAVRAMI, SOYBAĞININ ÇEŞİTLERİ VE KURULMASI
I. SOYBAĞI KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİ . 5
A. Genel Olarak 5
B. Hısımlık ve Soybağı İlişkisi. 7
C. Soybağı Hukukunda TMK’nin Getirdiği Yenilikler 8
D.EMK Döneminde Geçerli Olan Sahih Nesep ve Sahih Olmayan
Nesep Kavramı 15
1. Doğal Soybağı-Hukuki Soybağı Kavramı 17
a) Doğal Soybağı . 19
b) Hukuki Soybağı 20
2. Gerçek Soybağı-Yapay Soybağı Kavramı . 25
a) Gerçek Soybağı . 25
b) Yapay Soybağı 25
II. SOYBAĞININ KURULMASI . 26
A. Genel Olarak 26
B. Soybağının Çocuk ile Ana Arasında Kurulması 28
C. Soybağının Çocuk ile Baba Arasında Kurulması 31
1. Soybağının Ana ile Evlilik Yoluyla Kurulması . 31
2. Tanıma . 33
3. Babalık Davası . 36
4. Soybağının Evlat Edinme Yolu ile Kurulmasi. 40
İKİNCİ BÖLÜM
SOYBAĞI İNCELEMELERİ VE TIBBİ ARAŞTIRMA METOTLARI
I. SOYBAĞI DAVALARINDA BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ . 43
A. Genel Olarak 43
B. Bilirkişi İncelemesi 44
1. Soybağı Davaları Açısından Bilirkişi İncelemesi 50
2. Bilirkişi İncelemelerinin Soybağı Davalarına Etkisi 52
II. SOYBAĞINI ARAŞTIRMA METOTLARI 53
A. Kan Gruplarının İncelenmesi Metodu . 53
B. Antropobiyolojik Ve Kalıtımsal İnceleme Metodu . 58
C. DNA Analizi Yoluyla İnceleme Metodu . 60
1. DNA Hakkında Genel Bilgiler. 60
2. DNA Analizinin Gelişimi 62
3. Adli Bilimlerde DNA Analizi 63
4. Soybağı Davalarında DNA Analizi 64
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SOYBAĞININ TESPİTİ BAKIMINDAN TIBBİ MÜDAHALE KAVRAMI, TIBBİ MÜDAHALEDE RIZA VE BEYANIN HUKUKA UYGUNLUK KOŞULLARI
I. TIBBİ MÜDAHALE . 69
A. Genel Olarak 69
B. Tıbbi Müdahale Kavramı. 70
C. Tıbbi Müdahalenin Unsurları ve Hukuka Uygunluk Koşulları 72
1. Amaç ve Zorunluluk 73
2. Bilimsel Değişim ve Gelişmelere Uyumlu Olması 74
3. Yetkili Ve Görevli Kişilerce Yapılması. 75
4.Müdahaleyi Gerçekleştirecek Olan Kişide Faaliyete Engel Bir
Durum Bulunmaması 76
5. Rıza Veya Varsayılan Rızanın Bulunması. 76
6. Hukuki Bir Nedene Dayanması . 78
7. Hukuka ve Ahlaka Aykırılık Teşkil Etmemesi 81
8. Ceza Normları Bakımından Suç Teşkil Etmemesi. 82
II.SOYBAĞI TESPİTİNİN HUKUKA AYKIRILIĞI VE SOYBAĞI
TESPİTİNDE RIZA. 84
A. Soybağı Tespitinin Hukuka Aykırılığı 84
1. Genel Olarak 84
2. Kişilik Hakları Bakımından . 85
3. Hukuka Aykırılığın Giderilmesi 88
B. Soybağı Tespitinde Rıza 89
1. Genel Olarak 89
2. Rıza Kavramı . 91
3. Rızanın Hukuki Niteliği . 94
4. Rızanın Konusu . 96
5. Rızanın Kapsami 97
6. Rızanın Şekli 98
C. Rızanın Hukuka Uygunluk Şartları 104
1. Genel Olarak 104
2. Soybağı İncelenecek Kişinin Ehil Olmasi . 106
a) Tam Ehliyetlilerde Rıza 108
b) Sınırlı Ehliyetlilerde Riza 110
c) Sınırlı Ehliyetsizlerde Rıza 111
aa) Ayırt Etme Gücüne Sahip Olan Sınırlı Ehliyetsizler . 112
(i)Yasal Temsilcinin Rızasının Yanında Sınırlı Ehliyetsizin
Görüşüne Başvurulması 115
(ii)Yasal Temsilcinin ve Sınırlı Ehliyetsizin Rızasının
Birlikte Aranması . 117
(iii)Sınırlı Ehliyetsizin Rızasının Tek Başına Yeterli Olması 119
(iv) Sınırlı Ehliyetsizin Belirli Bir Yaş Sınırına Ulaşması 123
ba) Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmayan Sınırlı Ehliyetsizler 126
d) Tam Ehliyetsizlerde Rıza 127
3. Rızanın Hukuka ve Ahlak Kurallarına Uygun Olması. 133
a) Genel Olarak . 133
b) Emredici Hukuk Kurallarına Aykırılık . 135
c) Genel Ahlaka Aykırılık . 135
d) Kişilik Haklarına Aykırılık . 137
4.Rızanın Serbest İradeye ve Aydınlatmaya Dayalı Olarak
Açıklanması. 142
a) Rıza İradesinin Sağlıklı Olması. 142
aa) Yanılma (Hata) 143
ba) Aldatma (Hile) 144
ca) Korkutma (İkrah) 145
b) Rızanın Aydınlatma Neticesinde Verilmesi 146
5. Soybağı İncelemesini Yapacak Kişinin Yetkili Olması . 152
D. Rızanın Aranmadığı Durumlar 153
1. Genel Olarak 153
2. Üstün Nitelikte Özel Yararın Bulunması . 154
3. Kanunun Verdiği Yetkinin Kullanılması . 158
III.CMK’NIN 75 VE 80. MADDELERI ARASINDA DÜZENLENEN
BEDEN MUAYENESI, VÜCUTTAN ÖRNEK ALIMI VE
MOLEKÜLER GENETIK İNCELEMELER BAKIMINDAN RIZA 161
A. Genel Olarak 161
B. İlgili Düzenlemelerdeki Rıza Kavramının İncelenmesi. 162
1. CMK’nın 75. Maddesi Açısından İnceleme. 162
2. CMK’nın 76. Maddesi Açısından İnceleme. 166
a) Tanıklıktan Çekinme Açısından İnceleme 168
b)CMK’nın 76. Maddesinde Belirtilen Mağdur ve Diğer Kişilerin
Muayene ve Örnek Alımına Rıza Göstermemesi Durumu 169
3. CMK’nın 78. Maddesi Açısından İnceleme. 170
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SOYBAĞININ TESPİTİNE YÖNELİK TIBBİ ARAŞTIRMALAR VE İNCELEMELERE RIZA KAPSAMINDA TMK’NIN 284 VE HMK’NIN 292. MADDELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
I.SOYBAĞININ TESPITINE YÖNELIK İNCELEME KARARININ
KOŞULLARI 173
A. Genel Olarak 173
B. Derdest Bir Soybağı Davası Olması 174
C.Soybağının Kesin Olarak Tespit Edilebilmesi Bakımından Zorunlu Olması 174
D. Bilimsel Yöntem ve Verilere Uygun Nitelikte Olması 176
E.Soybağı İncelemesi Yapılacak Kişilerin Sağlıkları Yönünden Herhangi
Bir Tehlike Oluşturmaması 176
II. TMK’NIN 284. MADDESİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRME . 178
A. Genel Olarak 178
B.TMK’nın 284. Maddesi ile ZGB’nin Mülga 254. Maddesinin
İncelenmesi 181
C. TMK’nın 284. Maddesinin Uygulanma Koşullarının İncelenmesi 185
1. Rıza Gösterme Yükümlülüğü Kapsamına Giren Kişiler 189
2.Soybağının Tespitine Yönelik Ölülerden Biyolojik Materyal Alınması 191
3. Rıza Gösterme Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi . 192
D.7136 Sayılı Kanunla Birlikte Düzenlenen Zor Kullanma Hakkının İncelenmesi 195
III. HMK’NIN 292. MADDESİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRME 198
A. Genel Olarak 198
B.Karşılaştırmalı Hukukta Soybağının Tespitine Yönelik Kişilerden Kan
Veya Doku Örneği Alınması . 199
1. İsviçre Hukukunda . 199
2. Alman Hukukunda. 201
C. HMK’nin 292. Maddesinin Uygulanma Koşullarının İncelenmesi . 205
D.İncelemenin Zor Kullanılarak Yapılması Düzenlemesinin Kişilik
Haklarına Aykırılık Teşkil Edip Etmediği Sorunu. 213
IV.TMK’NIN 284. MADDESİ İLE HMK’NIN 292. MADDESİ
ARASINDAKI İLİŞKİ VE ÖNCELİK SORUNU. 220
A. Genel Olarak 220
B. Doktrinde Savunulan Görüşler 221
C.İki Düzenleme Arasındaki İlişkinin İçtihatlar Bakımından Değerlendirilmesi 225
SONUÇ 236
KAYNAKÇA . 241
