Prof. Dr. M. Tevfik ODMAN

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER7

KISALTMALAR15

GİRİŞ21

BİRİNCİ BÖLÜM

GEÇMİŞ DÖNEMLER İLE MİLLETLER CEMİYETİ DÖNEMİNDE SIĞINMA VE MÜLTECİ OLAYLARINA YAKLAŞIM

1.GENEL23

1.1.MÜLTECİLİĞİN TARİHİ GELİŞİMİ VE
MEYDANA GELEN MÜLTECİ OLAYLARINA YAKLAŞIM23

1.2.SEMAVÎ DİNLERDE İLTİCA VE GÖÇ OLAYLARINA YAKLAŞIM30

1.2.1.Musevi ve Hrıstiyan İnancında
İltica ve Göç Olaylarına Yaklaşım30

1.2.2.İslam İnancında İltica ve Göç Olaylarına Yaklaşım32

1.3.YİRMİNCİ YÜZYILDA MÜLTECİ HUKUKUNUN
GELİŞMESİ VE ÖRGÜTLENME ÇALIŞMALARININ BAŞLAMASI33

1.3.1.Milletler Cemiyeti Döneminde Yapılan Çalışmalar ve Mülteci Hukukunun Gelişmesi34

1.3.1.1.Milletler Cemiyeti Mülteciler Yüksek Komiserliğinin Oluşturulması37

1.3.1.2.Mülteciler Uluslararası
Nansen Ofisinin Oluşturulması39

1.3.1.3.Rus ve Ermeni Mültecilere İlişkin Düzenlemeler39

1.3.1.4.1933 Tarihli Mültecilerin Statülerine İlişkin Uluslararası Sözleşme39

1.3.1.5.Almanya’dan Gelen Mültecilere İlişkin Düzenlemeler40

1.3.1.6.Hükümetlerarası Mülteciler Komitesinin Oluşturulması41

1.3.1.7.Birleşmiş Milletler Yardım ve Yeniden Yapılanma Yönetiminin Oluşturulması43

1.4.1920-1951 DÖNEMİNDE MÜLTECİ HUKUKUNUN GELİŞMESİ VE
MÜLTECİ KAVRAMINA YAKLAŞIM43

1.4.1.Hukukî Yaklaşım44

1.4.2.Sosyal Yaklaşım46

1.4.3.Bireyci Yaklaşım46

İKİNCİ BÖLÜM

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DÖNEMİNDE
SIĞINMA VE MÜLTECİ OLAYLARINA YAKLAŞIM

2.GENEL49

2.1.BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DÖNEMİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR VE
MÜLTECİ HUKUKUNUN GELİŞMESİ49

2.1.1.Uluslararası Mülteci Örgütü50

2.1.2.İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi51

2.1.3.Birleşmiş Milletler Yakın Doğu Filistinli Mültecilere
Yardım ve Bayındırlık Ajansı53

2.1.4.Birleşmiş Milletler Kore Yeniden Yapılanma Ajanslığı55

2.1.5.Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği55

2.1.5.1.Birleşmiş Milletler Mülteciler
Yüksek Komiserliği Ofisi Statüsünde
Komiserliğe Verilen Görevler57

2.1.5.2.Yüksek Komiserliğin Vatansızlarla İlgili
Görevleri59

2.2.1951 TARİHLİ MÜLTECİLERİN HUKUKİ DURUMUNA
DAİR SÖZLEŞME62

2.2.1.Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğinin Genişletilmiş Yetkisi67

2.2.2.Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğinin Genişletilmiş Yetkisi Kapsamında Yürüttüğü
Bazı Faaliyetler70

2.2.3.Yüksek Komiserlik Programı İcra Komitesi75

2.3.1967 TARİHLİ MÜLTECİLERİN HUKUKİ DURUMUNA DAİR PROTOKOL77

2.4.1967 TARİHLİ BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÜLKESEL SIĞINMA BİLDİRİSİ79

2.5.BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÜLKESEL SIĞINMA SÖZLEŞMESİ TASLAĞI80

2.6.ULUSLARARASI TEAMÜLDE MÜLTECİ KAVRAMINA VE
SIĞINMA OLAYLARINA YAKLAŞIM81

2.7.GERİ GÖNDERMEME İLKESİ VE BAZI ÖRNEK OLAYLAR85

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA’DA VE DİĞER BÖLGESEL DÜZENLEMELERDE MÜLTECİ HUKUKUNA YAKLAŞIM VE UYGULAMALAR

3.GENEL91

3.1.AVRUPA’DA MÜLTECİ HUKUKUNA YAKLAŞIM VE UYGULAMALAR91

3.1.1.Avrupa Konseyinde Mülteci Hukukuna Yaklaşım92

3.1.1.1.1977 Tarihli Avrupa Konseyi Ülkesel Sığınma Bildirisi96

3.1.2.Avrupa Ekonomik Topluluğu Döneminde
Mülteci Hukukuna Yaklaşım97

3.1.2.1.14 Haziran 1985 Tarihli Schengen Anlaşması97

3.1.2.2.15 Haziran 1990 Tarihli Dublin Sözleşmesi98

3.1.2.3.19 Haziran 1990 Tarihli Schengen Uygulama Sözleşmesi100

3.1.3.Avrupa Birliği Döneminde Mülteci Hukukuna
Yaklaşım ve Hazırlanan Düzenlemeler104

3.1.3.1.7 Şubat 1992 Tarihli Maastrıcht Antlaşması106

3.1.3.2.1992 Tarihli Londra İlke Kararları106

3.1.3.3.8 Aralık 2000 Tarihli Avrupa Birliği
Temel Haklar Şartı108

3.1.3.4.13 Aralık 2007 Tarihli Lizbon Antlaşması109

3.1.3.5.Avrupa Ortak Sığınma Sistemi Oluşturulmasına İlişkin Diğer Düzenlemeler111

3.1.3.5.1.Avrupa Mülteci Fonunun
Oluşturulmasına İlişkin
Düzenlemeler114

3.1.3.5.2.Kitleler Halinde Yerinden Edilmiş
Kişilere Geçici Koruma ve
Kabul Eden Ülkeler Arasında
Denge Sağlanmasına İlişkin
Asgarî Standartlar Konsey Direktifi117

3.1.3.5.3.Vizeler, Sığınma, Göç ve
Dış Sınırlarda İdari İşbirliğine Dair
Eylem Programının Kabulü Hakkında Konsey Kararı118

3.1.3.5.4.Sığınma Talebinde Bulunanların
Kabulüne İlişkin Asgari Standartlara
Dair Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi Direktifi119

3.1.3.5.5.Ailelerin Birleştirilmesine İlişkin
Konsey Direktifi120

3.1.3.5.6.Üçüncü Ülke Uyruklularına veya Vatansızlara Mülteci Statüsü Verilmesine veya Uluslararası Koruma Gerektiren Kişiler Olarak Belirlenmesine ve Korumanın Muhtevasına İlişkin
Asgari Standartlar Konsey Direktifi122

3.1.3.5.7.Üçüncü Ülke Uyruklularına,
Vatansızlara, Mültecilere ve
İkincil Koruma Verilecek
Kişilere İlişkin Asgari Standartlar
Direktifi123

3.1.3.5.8.Uluslararası Koruma Verilmesine ve
Geri Alınmasına İlişkin Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi
Ortak Usul ve Esaslar Direktifi124

3.2.DİĞER BÖLGESEL DÜZENLEMELERDE MÜLTECİ HUKUKUNA YAKLAŞIM126

3.2.1.1928 Tarihli Havana Sığınma Sözleşmesi128

3.2.2.1933 Tarihli Montevideo Siyasi Sığınma Sözleşmesi131

3.2.3.1954 Tarihli Karakas Diplomatik Sığınma Sözleşmesi131

3.2.4.Mülteci Sorunlarının Özel Yönlerini Düzenleyen
1969 Tarihli Afrika Birliği Örgütü Sözleşmesi132

3.2.5.1984 Tarihli Cartagena Mülteciler Bildirisi134

3.2.6.Arap Ülkelerinde Mültecilerin Durumunu Düzenleyen
1994 Tarihli Sözleşme136

3.2.7.Ülkesinde Yerinden Edilmiş Kişilerin Korunmasına,
Yardım ve Destek Sağlanmasına İlişkin
2009 Tarihli Afrika Birliği Sözleşmesi139

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

MÜLTECİ STATÜSÜNÜN TESPİTİNE
TEMEL TEŞKİL EDEN KRİTERLER

4.GENEL141

4.1.YABANCI OLMA KOŞULU: ÜLKESİNİN DIŞINDA BULUNMA141

4.1.1.İki veya Çok Vatandaşlığa Sahip Kişilerin Durumu144

4.1.2.Vatansız Kişilerin Durumu145

4.1.3.Mahallinde-Yerinde Mülteciler-Refugees Sur Place148

4.2.KORKU, BASKI, ZULÜM: BASKI VE ZULME TEMEL TEŞKİL EDEN
NEDENLER151

4.2.1.Korku151

4.2.2.Baskı ve Zulüm153

4.2.3.Baskı ve Zulme Temel Teşkil Eden Nedenler157

4.2.3.1.Kişisel ve Siyasal Nedenler157

4.2.3.1.1.Irk157

4.2.3.1.2.Milliyet160

4.2.3.1.3.Din161

4.2.3.1.4.Siyasal Düşünce163

4.2.3.1.5.Belirli Bir Sosyal Gruba Mensubiyet166

4.2.3.1.5.1.Cinsel Ayrımcılığa ve
Eş Şiddetine Maruz Kalan Kadınların Belirli Bir
Sosyal Grup Kapsamına Alınıp Alınamayacaklarına İlişkin Bazı Yargı
Kararları173

4.2.3.1.5.2.Cinsiyet Organına
Yapılan Operasyon Nedeniyle
Kadınlara Mülteci
Statüsü Verilmesi179

4.2.3.1.5.2.1.Sünnete
Maruz Kaldığı İçin İltica Başvurusunda Bulunan
Bazı Kadın Hikâyeleri183

4.2.4.Diğer Nedenler185

4.2.4.1.Adi ve Siyasi Suçlarla İlgili Nedenler185

4.2.4.2.Savaş veya Yaygın Şiddet Hareketlerine
İlişkin Nedenler186

4.2.4.3.Askeri Görevlere İlişkin Nedenler187

BEŞİNCİ BÖLÜM

MÜLTECİ STATÜSÜNÜN KAZANILMASINI ENGELLEYEN NEDENLER, MÜLTECİLİĞİN KAYBEDİLMESİ VE
SONA ERMESİNE İLİŞKİN KRİTERLER

5.GENEL191

5.1.MÜLTECİ STATÜSÜNÜN KAZANILMASINI ENGELLEYEN NEDENLER191

5.1.1.Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği
Dışında Diğer Birleşmiş Milletler Organı veya Teşekkülünden Himaye ve Yardım Görme192

5.1.2.Uluslararası Koruma İhtiyacı İçinde Olmama193

5.1.3.Barışa Karşı Suç, Savaş Suçu veya İnsanlığa Karşı
Suçların İşlenmesi194

5.1.4.Ağır Genel Suçların İşlenmesi198

5.1.5.Siyasi Suç199

5.1.6.Birleşmiş Milletlerin Amaç ve İlkelerine Aykırı Eylemler206

5.2.MÜLTECİLİĞİN KAYBEDİLMESİNE İLİŞKİN KRİTERLER207

5.2.1.Vatandaşı Olduğu Ülkenin Korumasından
Kendi İsteği İle Yeniden Yararlanma208

5.2.2.Vatandaşlığını Kaybettikten Sonra
Kendi Arzusu İle Tekrar İktisap Etme209

5.2.3.Vatandaşlığı İktisap Edilen Ülkenin Himayesinden
İstifade Etme211

5.2.4.Baskı ve Zulüm Korkusu Nedeniyle Terk Ettiği
Ülkeye Kendi İsteğiyle Tekrar Yerleşmek Üzere Dönme211

5.2.5.Mültecilikle İlgili Koşulların Ortadan Kalkması
Nedeniyle Vatandaşı Olduğu Ülkenin Himayesinden
İstifade Etmeyi Reddedememe213

5.3.SINIR DIŞI EDİLME VE MÜLTECİLİĞİN SONA ERMESİ214

5.3.1.Sınır Dışı veya İade Etme Yasağına İlişkin İstisnalar:
Ulusal Güvenlik ve Kamu Düzeninin Korunması214

5.3.2.Vahim Bir Cürümden Mahkûm Olma ve
Toplum İçin Tehlike Oluşturma217

ALTINCI BÖLÜM

AVRUPA ÜLKELERİNDE MÜLTECİ HUKUKUNA YAKLAŞIM VE UYGULAMALAR

6.GENEL219

6.1.ALMANYA MÜLTECİ HUKUKU219

6.2.FRANSA MÜLTECİ HUKUKU223

6.3.BELÇİKA MÜLTECİ HUKUKU225

6.4.İSVEÇ MÜLTECİ HUKUKU229

6.5.NORVEÇ MÜLTECİ HUKUKU233

6.6.YUNANİSTAN MÜLTECİ HUKUKU234

6.7.İSPANYA MÜLTECİ HUKUKU236

6.8.İTALYA MÜLTECİ HUKUKU238

6.9.RUSYA FEDERASYONU MÜLTECİ HUKUKU241

YEDİNCİ BÖLÜM

TÜRK MEVZUATINDA MÜLTECİ HUKUKUNA YAKLAŞIM VE UYGULAMALAR

7.GENEL245

7.1.TÜRK MEVZUATI AÇISINDAN 1951 SÖZLEŞMESİ VE 1967 PROTOKOLÜ248

7.1.1.Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme248

7.1.2.Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Protokol253

7.1.3.Coğrafi Sınırlamanın Kaldırılması254

7.1.4.Geri Kabul Anlaşmaları263

7.1.4.1.Türkiye’nin Taraf Olduğu
Geri Kabul Anlaşmaları265

7.2.MÜLTECİ HUKUKUNA İLİŞKİN DİĞER DÜZENLEMELER269

7.2.1.21 Haziran 1927 Tarihli Askerlik Kanunu270

7.2.2.14 Haziran 1934 Tarihli İskân Kanunu ve
5543 Sayılı İskân Kanunu273

7.2.2.1.Türk Hukuku Yönünden Ulusal Mülteciler275

7.2.3.5 Temmuz 1950 Tarihli Pasaport Kanunu278

7.2.4.15 Temmuz 1950 Tarihli Yabancıların
Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun280

7.2.5.11 Şubat 1964 Tarihli Türk Vatandaşlığı Kanunu281

7.2.6.29 Mayıs 2009 Tarihli Türk Vatandaşlığı Kanunu283

7.2.7.29 Nisan 1983 Tarihli Mülteci Misafirhaneleri
Yönetmeliği285

7.2.8.7 Kasım 1985 Tarihli Evlendirme Yönetmeliği289

7.2.9.30 Kasım 1994 Tarihli İltica ve Sığınma Yönetmeliği292

7.2.10.İdari Yargı Yolunun Çalıştırılması298

7.2.11.22 Haziran 2006 Tarihli İçişleri Bakanlığı
Uygulama Talimatı305

7.2.12.11 Mayıs 2011 Tarihli Kadınlara Yönelik Şiddet ve
Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye
İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi305

7.2.13.4 Nisan 2013 Tarihli Yabancılar ve
Uluslararası Koruma Kanunu325

7.2.13.1.Uluslararası Koruma Kapsamına Giren
Yabancılar354

7.2.13.1.1.Mülteciler356

7.2.13.1.2.Şartlı Mülteciler359

7.2.13.1.3.İkincil Koruma Kapsamına
Giren Yabancılar362

7.2.14.Geçici Koruma ve 13 Ekim 2014 Tarihli
Geçici Koruma Yönetmeliği363

7.2.14.1.Yabancılar ve Uluslararası Koruma
Kanunu İle Geçici Koruma Yönetmeliği Uyarınca Suriyelilere Sağlanan
Geçici Koruma396

7.2.15.17 Mart 2016 Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik401

7.3.SAVAŞAN TARAF SİLAHLI KUVVETLER MENSUPLARININ
TARAFSIZ ÜLKEYE SIĞINMALARI403

7.3.1.18 Ekim 1907 Tarihli La Haye Sözleşmesi404

7.3.2.4104 Sayılı Savaşan Taraf Silahlı Kuvvetler
Mensuplarından Türkiye’ye İltica Edenler Hakkında
Kanun407

7.3.3.Muharip Yabancı Ordu Mensuplarından
Türkiye’ye Kabul Edilenler Hakkında Yönetmelik413

7.3.4.Savaşan Taraf Silahlı Kuvvetler Mensuplarından
Türkiye’ye Kabul Edilenlere İlişkin Uygulamalar416

7.4.MÜLTECİ VE SIĞINMACILARA İLİŞKİN TERMİNOLOJİ VE TANIM SORUNU418

SONUÇ423