Taşıma Hukukunda Gönderilen

TAŞIMA HUKUKUNDA GÖNDERİLEN



Yrd. Doç. Dr. Vural SEVEN



- Gönderilen Kavramı, Türleri Ve Gönderilenin Belirlenmesi

- Taşıma Sözleşmesinin Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme Niteliği İle Gönderilenin Gönderen Ve Taşıcıyla Arasındaki Hukuki İlişki

- Gönderilen Talimat Hakkı

- Gönderilenin Taşıma Belgelerini Ve Eşya İnceleme Hakkı

- Gönderilenin Eşya İle Refakat Belgelerinin Teslimini Ve Makbuz Düzenlenmesini Talep Hakkı

- Gönderilenin Tazminat Talep Hakkı

- Gönderilenin Taşıma Ücreti Ve Taşıyıcının Diğer Alacaklarını Ödeme Yükümlülüğü

- Gönderilenin Taşıyıcının Hapis Hakkından Kaynaklanan Ayni Yükümlülüğü

- Zaman Aşımı

- Görevli Ve Yetkili Mahkeme

İÇİNDEKİLER

İçindekiler       7

Kaynakça        15

GİRİŞ  17

1.1.             Konunun Tanıtılması ve Sınırlan 17

1.2.             Eşya Taşıma İşlerine Dair TTK Hükümlerinin Uygulama Alanı. 18

1.1.1.          Genel Olarak     18

1.1.2.          Taşınma Eşyası Taşıması            22

III. Değişik Tür Araçlar ile Taşıma         23

§ 1. GÖNDERİLEN KAVRAMI, TÜRLERİ VE

GÖNDERİLENİN BELİRLENMESİ    27

1.1.1.1.      Kavram 27

1.1.1.2.      Türleri  30

1.1.1.1.1. Şekli ve Gerçek Gönderilen        30

1.1.1.2.1. Şekli Gönderilen           30

1.1.1.2.2. Gerçek Gönderilen         32

1.1.1.1.2. Üçüncü Kişi Gönderilen 33

1.1.1.1.3. İlk ve Son Gönderilen    35

1.1.1.3.      Alt ve Asıl Taşıma Sözleşmesinde Gönderilenin Durumu  36

1.1.1.4.      Gönderilenin Belirlenmesi          39

1.1.1.3.1. Taşıma Sözleşmesine Göre Belirlenmesi  39

1.1.2.1.      T aşıma Sözleşmesinin Unsurları Açısından Gönderilenin Durumu 39

1.1.2.2.1. Gönderilenin Taşıma Sözleşmesinin

Esaslı Unsuru Olmaması 39

1.1.2.2.2. Gönderilenin Taşıma Sözleşmesinin

Sübjektif Esaslı Unsurunu Oluşturması    41

1.1.2.2.      Gönderilenin Taşıma Sözleşmesine Göre Belirlenmesinin Şekle Tabi Olmaması      42

1.1.2.3.      Gönderilenin İspatı        42

1.1.1.3.2. Taşıma Senedi Kayıtlan İle Belirlenmesi  45

11.2.2.1.1.                      Genel Olarak Taşıma Belgeleri ve Fonksiyonlan   45

11.2.2.1.2.                      Gönderilenin Taşıma Senedi Kayıtlan ile Belirlenmesinin Anlamı  47

11.2.2.1.3.                      T aşıma Senedinin Unsurlan       48

 

1.1.             İlgili Taşıma Senetleri Kayıtlan   53

1.1.1.          Gönderilenin Kimliğine Dair Kayıtlar     53

1.1.2.          Bildirim Adresi 54

1.2.             Gönderilenle İlgili Taşıma Senedi Kayıtlarının

İspat Fonksiyonu           57

1.3.             Diğer T aşıma Belgelerinde Y er Alan Gönderilenle

İlgili Kayıtlar    62

1.1.1.1.      Yük Senedi       62

1.1.1.2.      Hava Yük Senedi                       63

1.1.1.3.      Hamule Senedi  64

aa. RDN-Hamule Senedi            64

bb. CIM-Hamule Senedi 65

1.1.1.4.      Denizde Eşya T aşıma Senetleri  66

aa. Konişmento  66

bb. Deniz Yük Senedi    70

III. Talimat İle Belirlenmesi       72

§ 2. TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN ÜÇÜNCÜ KİŞİ LEHİNE

SÖZLEŞME NİTELİĞİ İLE GÖNDERİLENİN GÖNDEREN VE TAŞIYICIYLA ARASINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİ           73

1.1.1.1.1. Gönderilen ile Taşıma Sözleşmesi Arasındaki

İlişkinin Kuramsal Temeli          73

I. Gönderilenin Haklan Açısından           75

1.1.1.2.1. Gönderilenin Yükümlülükleri Açısından  77

1.1.1.2.2. Değerlendirme   80

1.1.1.2.3. Görüşümüz       85

1.1.1.1.2. Taşıma Sözleşmesinin Tam Üçüncü Kişi Lehine

Sözleşme Niteliği          86

1.1.1.3.1. Genel Olarak     86

1.1.1.3.2. Tam Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme         88

III. Tam Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme Çerçevesinde

Gönderilenin Talep Hakkının Temeli (Kaynağı)   92

1.1.1.1.3. Gönderilenin Taşıyıcı ve Gönderenle Arasındaki Hukuki İlişki      93

I. Gönderilen ile Taşıyıcı Arasındaki Hukuki İlişki

(Edim İlişkisi)   93

II. Gönderilen ile Gönderen Arasındaki Hukuki İlişki

(Değer İlişkisi)  95

1.1.2.1.      Genel Olarak     95

1.1.2.2.      Mesafeli Satım Sözleşmeleri Açısından    97

a. T eslim Şekilleri (Incoterms)   98

 

1.1.             Ödeme Şekilleri

(Özellikle Akreditif ve Vesaik Mukabili Ödeme)  98

1.2.             Teslim ve Ödeme Şekilleriyle Gönderilenin

Hukuki Durumu Arasındaki İlişki           100

aa. CIF/CIP Teslim Şartlı Uluslararası

Satımlar Açısından        100

bb. FOB/FCA Teslim Şartlı Uluslararası

Satımlar Açısından        103

§ 3. GÖNDERİLENİN TALİMAT HAKKI            105

1.1.1.          Gönderilenin Talimat Hakkının Önemi    105

1.1.2.          Gönderilenin T alimat Hakkının İşlevi     107

1.1.3.          Gönderilenin Talimat Hakkının Hukuki Niteliği   110

1.1.4.          Kavram ve T erim         111

1.1.5.          Gönderilenin T alimat Hakkını Kazanması           114

1.1.1.1.      Eşyanın Teslim Yerine Ulaşması ile Kazanma      114

1.1.1.1.1. Yer Kavramı     114

1.1.1.1.2. Eşyanın Teslim Yerine Ulaşması 116

II. Talimat Hakkının Eşyanın Teslim Yerine

Ulaşmasından Önce Gönderilene Ait Olduğunun

Kararlaştırılmış Olması  117

III. Talimat Hakkının Taşıma Senedine Bağlanması

Durumunda       118

1.1.6.          T alimat Hakkının İçeriği           124

1.1.7.          T alimat Hakkının Sınırlan         128

I. Talimatın Taşıyıcının İşletmesi İçin Sakınca Oluşturması           128

1.1.1.2.      Diğer Eşyaların İlgilileri için Zarar Tehdidi Oluşturması   130

1.1.1.3.      Son Gönderilenin Başka Bir Gönderen Belirleyememesi   130

1.1.1.4.      Talimatın Kanuna, Ahlaka, Kamu Düzenine ve Kişilik Haklarına Aykırılığı           131

1.1.1.5.      Talimatm Uygulanmasının İmkânsızlığı   131

1.1.8.          Talimatın Hakkının Şekli ve Kullanılması            132

1.1.9.          İspat Yükü        135

§ 4. GÖNDERİLENİN TAŞIMA BELGELERİNİ VE EŞYAYI

İNCELEME HAKKI 137

A. Gönderilenin Taşıma Belgelerini İnceleme Hakkı         137

I. Taşıma Sözleşmesi Nedeniyle İnceleme Hakkının

Gerekliliği        137

 

II. Gönderen ile Gönderilen Arasındaki Değer İlişkisi

Çerçevesinde İnceleme Hakkının Gerekliliği  139

m. Gümrük Mevzuatı Çerçevesinde İnceleme

Hakkının Gerekliliği    140

B. Gönderilenin Eşyayı İnceleme Hakkı        141

1.1.             Gönderilenin Eşyayı Teslim Alma iradesi Ortaya

Çıktıktan Sonraki İnceleme Hakkı      .           142

1.2.             Gönderilenin Eşyayı Teslim Alma İradesi Ortaya Çıkmadan Önceki İnceleme Hakkı                                  143

§ 5. GÖNDERİLENİN EŞYA İLE REFAKAT BELGELERİNİN TESLİMİNİ VE MAKBUZ DÜZENLENMESİNİ TALEP HAKKI                                                                                 147

1.1.1.          Gönderilenin Eşyanın Teslimini Talep Hakkı 147

I. Genel Olarak           147

n. Eşyanın Teslim Edileceği Yere Ulaşması    148

İÜ. Gönderilenin Eşyanın Teslimini Talep Etmesi

(Edimi Kabul Açıklaması)      148

IV. Taşıma Sözleşmesinden Doğan Yükümlülüklerin Yerine

Getirilmesi Karşılığında Teslimin Talep Edilmiş Olması        149

1.1.2.          Refakat Belgelerinin Teslimini Talep Hakkı                          150

1.1.1.1.      Refakat Belgesi Kavramı                                150

n. Refakat Belgelerinin Teslimini Talep Hakkının Kaynağı   150

1.1.3.          Gönderilenin Makbuz Düzenlenmesini Talep Hakkı  151

§ 6. GÖNDERİLENİN TAZMİNAT TALEP HAKKI            153

1.1.1.1.1. Genel Olarak                                                                         153

1.1.1.1.2. Gönderilenin Tazminat Talebi Açısından Taşıyıcının Sorumluluk Türlerine Genel Bir Bakış           153

1.1.1.1.3. Gönderilenin Tazminat Talep Hakkının Şartlan         155

I. Gönderilenin Eşyayı (Edimi) Reddetmemiş Olması            155

1.1.1.2.      Eşyanın Zayi Olmuş veya Hasara Uğramış Yahut

Geç Teslim Edilmiş Olması                                                    155

1.1.1.3.      Eşyanın Teslim Edileceği Yere Ulaşmış Olması         157

1.1.1.4.      Talep Hakkının Düşmemiş Olması                             158

1.1.1.1.4. Gönderilenin Aktif Taraf Sıfatı                                  158

I. Gönderilenin Kendi Zararları İçin Aktif Taraf Sıfatı           159

n. Gönderilenin Gönderenin Zararları İçin Aktif Taraf Sıfatı 160

1.1.1.2.1. Genel Olarak                          160

1.1.1.2.2. Başkasının Hakkını Takip Yetkisi (Prozessstandschaft) 162

 

1.1.             Takip Yetkisine Konu Tazminat Haklan   169

1.2.             Gönderilenin Başkasının Hakkını T akip Y etkisine

Sahip Olmasının Usuli Sonuçlan 169

1.1.1.          Dava Şartı         169

1.1.2.          Kesin Hüküm ve Derdesttik        170

III. Gönderilenin Üçüncü Kişilerin Zararlan İçin

Aktif Taraf Sıfatı           171

| 7. GÖNDERİLENİN TAŞIMA ÜCRETİ VE TAŞIYICININ

DİĞER ALACAKLARINI ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ           177

1.1.1.1.      Genel Olarak     177

1.1.1.2.      Ödeme Yükümlülüğünün Doğuşu           177

I. Eşyanın Teslimini (veya Tazminat) Talep Hakkının

Kullanılması      178

1.1.1.1.1. Genel Olarak     178

1.1.1.1.2. Geçerlilik Şartlan          180

1.1.1.1.3. Temsil  185

1.1.1.2.1. Sorumluluğun Kaynağı: Borca Kanuni Katılma    187

1.1.1.2.2. Teslim Edileceği Yere Ulaşmasından Sonra Eşyanın Teslimini (veya Tazminat) Talep Hakkının Kullanılması           192

1.1.1.2.3. Talimat Hakkının Kullanılmasının TTK m. 871 ’de Yer Alan Ödeme Yükümlülüğünü Kural Olarak Doğurmaması   193

1.1.1.2.4. Yorum  193

1.1.1.2.5. ispat Sorunlan   194

1.1.1.3.      Ödeme Yükümlülüğünün Kapsamı          194

I. Taşıma Ücreti 194

1.1.1.3.1. T aşıma Ücretinin Belirlenmesi   195

1.1.2.1.      T aşıma Sözleşmesine Göre        195

1.1.2.2.      Piyasa Şartlanna Göre    195

1.1.2.3.      Eşyanın Miktanna Göre Taşıma Ücretinin Hesaplanmasında Taşıma Senedi Kayıtlannm

Karine Niteliği  196

aa. Taşıma Senedi Açısından       196

bb. Yük Senedi Açısından          199

1.1.1.3.2. Taşıma Sözleşmesinde Taşıma Ücretinin Gönderilen Tarafından Ödeneceğinin Kararlaştınlması

(Ödemeli Kaydı)           200

 

1.1.             Gönderilenin Taşımanın Erken Sona Ermesi durumunda Taşıma Ücretini Ödeme Yükümlülüğünün Değerlendirilmesi            203

1.1.1.          Teslim Engeli Halinde    203

1.1.2.          Taşıma Engeli Halinde   204

1.1.3.          Tam Zıya Halinde          204

1.2.             Gönderilenden Talep Edilebilecek

Taşıma Ücretinin Miktarı           206

1.1.1.1.      Taşıma Senedinin İbrazı Halinde 206

1.1.1.2.      Taşıma Senedinin Düzenlenmemesi veya

îbraz Edilmemesi Halinde          208

1.3.             Muacceliyet ve Temerrüt            209

1.1.1.1.1. Taşıma Sözleşmesinde Vadenin Kararlaştınlmadığı Hallerde          209

1.1.1.1.2. Taşıma Sözleşmesinde Vadenin Kararlaştırıldığı Hallerde  210

II. Ek Taşıma Ücreti      210

1.1.1.2.1. Genel Olarak     210

1.1.1.2.2. Gönderilenin Ek T aşıma Ücretinden

Sorumlu Olması İçin Gereken Şartlar      211

1.1.1.3.1. Gecikme           211

1.1.1.3.2. Gecikmenin Gönderenin Riziko Alanına Giren

Bir Sebepten Kaynaklanması      212

aa. Riziko Alanı (Rizikobereich) İlkesi    213

bb. Nötr Alan    213

cc. Tarafların Riziko Alanında yer Alan Engellerin Tespitinde Kullanılan Ölçütler  217

1.1.1.3.3. Bildirim Şartı    220

1.1.1.2.3. Muacceliyet ve Temerrüt            223

III. Bekleme Ücreti (Standgeld)  223

1.1.2.1.      Genel Olarak     223

1.1.2.2.      Bekleme Ücretinin Doğumu İçin Gereken Şartlar 224

1.1.2.2.1. Anlaşmanın Varlığı Halinde       224

1.1.2.2.2. Anlaşmanın Bulunmadığı Hallerde          225

aa. Yükleme Süresinin Uzaması Halinde  225

bb. Boşaltma Süresinin Uzaması Halinde 226

cc. Yükleme ve Boşaltmada Bekleme Süresinin

Hesabı  226

 

dd. Gecikmenin Taşıyıcının Riziko Alanına Giren

Bir Sebepten Kaynaklanmaması  227

1.1.             Bildirim Şartı    228

1.2.             Muacceliyet ve Temerrüt            228

1.1.1.          Eşya İçin Yapılan Giderleri Ödeme Borcu           228

1.1.1.1.      Eşya İçin Yapılan Giderler         228

1.1.1.2.      Gönderilenin Ödeme Yükümlülüğünün Kanuni Temeli 231

1.1.1.3.      Muacceliyet ve Temerrüt            233

1.1.2.          Talimattan Kaynaklanan Ödeme Yükümlülükleri  233

1.1.1.1.1. Giderleri, Ek Taşıma Ücretini ve Bunlara İlişkin

Avansı Ödeme Yükümlülüğü      233

1.1.1.1.2. Gönderilenin Ödeme Yükümlülüğünün Kanuni Temeli 235

1.1.1.1.3. Muacceliyet ve T emerrüt           236

1.1.3.          Ödemeli Teslimden Kaynaklanan Yükümlülük

(TTK m. 872)    236

§ 8. GÖNDERİLENİN TAŞIYICININ HAPİS HAKKINDAN

KAYNAKLANAN AYNİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ      239

1.1.1.2.1. Genel Olarak     239

1.1.1.2.2. Gönderilene Karşı Borçlu Olmadığı Bir Alacaktan

Ötürü Hapis Hakkı İleri Sürülüp Sürülemeyeceği Sorunu  239

1.1.1.2.3. Refakat Belgeleri Üzerinde Hapis Hakkının Doğup Doğmayacağı Sorunu   242

1.1.1.2.4. Taşıyıcının TMK m. 950/3 Anlamında İyiniyetli Olması Durumunda Üçüncü Kişiye Ait Eşya Üzerinde Hapis Hakkının Doğumu ve Hükmün Eleştirisi    243

1.1.1.2.5. TMK m. 951/2 Uyarınca Sağlanan Korumadan

Kaynaklanan Sorunlar    246

1.1.1.2.6. Hapis Hakkının Paraya Çevrilmesinden Kaynaklanan

Bazı Sorunlar    251

§ 9. ZAMANAŞIMI      255

1.1.1.3.1. Normal Süre (Bir Yıl)    255

1.1.1.3.2. Uzamış Zamanaşımı Süresi (Üç Yıl)        256

1.1.1.3.3. Taleplerin Defi Olarak İleri Sürülmesi     257

§ 10. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME        259

1.1.2.1.      Görevli Mahkeme          259

1.1.2.2.      Yetkili Mahkeme           260

I. Eşyanın Teslim Alındığı veya Teslim Edileceği

Yer Mahkemesi 260

 

II. Birden Fazla Taşıyıcının Bulunması Durumunda

Yetkili Mahkeme                                260

III. Yetki Sözleşmesi               261

SONUÇ                                  263

KAYNAKÇA                                     271