Tıbbi Müdahalede Hukuka Uygunluk Sebebi Olarak Rıza

Elif ERGÜN ZENGİN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. 5

İÇİNDEKİLER  7

KISALTMALAR LİSTESİ . 11

GİRİŞ . 13

BİRİNCİ BÖLÜM

TIBBÎ MÜDAHALE KAVRAMI VE UNSURLARI

1.1. GENEL BİLGİLER . 15

1.2. TANIMI VE KAPSAMI 15

1.3. TIBBÎ MÜDAHALE KAVRAMINI HUKUKİ NİTELİĞİ. 17

1.3.1. Genel Olarak . 17

1.3.2. Sözleşme niteliği . 18

1.3.3. Vekâletsiz iş görme niteliği 21

1.3.4. Haksız fiil niteliği . 21

1.4. TIBBÎ MÜDAHALENİN İLGİLİ HAKLARLA İLİŞKİSİ  22

1.4.1. Yaşam Hakkı  22

1.4.2. Sağlık Hakkı . 23

1.4.3. Vücut Bütünlüğü Hakkı 24

1.5. KİŞİLİK HAKLARI VE TIBBÎ MÜDAHALE NEDENİYLE KİŞİLİK HAKLARININ

İHLALİ  25

1.6. TIBBÎ MÜDAHALENİN UNSURLARI 27

1.6.1. Tıbbî Müdahalenin Yetkili Kişiler Tarafından Yapılması  28

1.6.1.1. Hekim 28

1.6.1.2. Sertifika ile Yetki Alınması. 31

1.6.1.3. Öğrenci ve Asistanların Yaptığı Tıbbî Müdahalelerin

Hukuka Uygunluğu 31

1.6.1.4. Silahlı Kuvvetler ile Emniyet Genel Müdürlüğünün Sağlık

Meslek Mensubu Olmayan Personelin Yaptığı Tıbbî

Müdahaleler 32

8 İçindekiler

1.6.2. Tıbbî Gerekliliğin Bulunması (Endikasyon). 32

1.6.2.1. Tıbbî Endikasyona Dayanmayan Hukuka Uygun

Müdahaleler  34

İKİNCİ BÖLÜM

TIBBÎ MÜDAHALEDE AYDINLATMA VE

AYDINLATILMIŞ RIZA KAVRAMLARI

2.1. HASTADAN AYDINLATILMIŞ RIZA ALINMASI .37

2.1.1. Aydınlatma  38

2.1.2. Aydınlatma Yapacak Kişi  39

2.1.3. Aydınlatılacak Kişi  39

2.1.4. Aydınlatmanın kapsamı . 40

2.1.5. Aydınlatmanın Şekli . 43

2.1.6. Aydınlatmanın Zamanı. 46

2.1.7. Aydınlatma Çeşitleri 47

2.1.7.1. Otonomi (karar) aydınlatması . 48

2.1.7.2. Risk aydınlatması . 51

2.1.7.3. Tedavi aydınlatması. 53

2.2. HUKUKA AYKIRI TIBBÎ MÜDAHALE .54

2.3. TIBBÎ MÜDAHALEDE RIZA İLE HUKUKA AYKIRILIĞIN ORTADAN

KALDIRILMASI54

2.3.1. Genel Bilgiler . 54

2.3.2. Hastanın Rızasının Aranmadığı Tıbbî Müdahalelerde Hukuka

Uygunluk Sebepleri 55

2.3.2.1. Üstün Nitelikte Özel Yarar . 56

2.3.2.2. Üstün Kamusal Yarar ve Kanunun Verdiği Yetki  57

2.4. RIZA KAVRAMI.58

2.5. Rızanın Konusu ve Kapsamı 60

2.6. RIZA AÇIKLAMASI.61

2.6.1. Genel Olarak 61

2.6.2. Rızanın Verilmesinde İrade Sakatlıkları . 62

2.7. RIZA VERME YETKİSİ (RIZA EHLİYETİ) 63

2.7.1. Genel Olarak 63

2.7.2. Rıza Ehliyeti Bakımından Özel Durumlar . 64

İçindekiler 9

2.7.2.1. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olan Küçükler. 64

2.7.2.1.1. Yasal Temsilcinin Rızası ile Birlikte Küçüğün

Görüşünün Alınması Gerektiğini Savunan Görüş  65

2.7.2.1.2. Yasal Temsilcinin Rızasının Yanında Küçüğün

Rızasının da Aranması Gerektiğini Savunan

Görüş. 65

2.7.2.1.3. Küçüğün Rızasının Tek Başına Yeterli Olduğunu

Savunan Görüş  66

2.7.2. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmayan Küçükler  67

2.7.4. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olan Kısıtlılar  71

2.8. RIZANIN AÇIKLANMA ZAMANI . 73

2.9. RIZANIN ŞEKLİ 74

2.10. RIZANIN HUKUKA VE AHLAKA AYKIRI OLMAMASI  76

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TIBBÎ MÜDAHALEYE RIZADA ÖZEL DURUMLAR

3.1. RIZANIN GERİ ALINMASI VE ESİRGENMESİ 79

3.2. RIZANIN TEMSİLCİ TARAFINDAN AÇIKLANMASI 82

3.2.1. Yasal temsilcinin rıza göstermekten kaçınması. 85

3.2.2. Hastanın İradî Temsilci Ataması ve Hasta Tasarrufu. 86

3.3. CİNSİYETE İLİŞKİN TIBBÎ MÜDAHALELERDE RIZA . 87

3.3.1. Cinsiyet Değişikliği. 87

3.3.2. Kastrasyon. 90

3.4. ÜREME HAKKINA İLİŞKİN TIBBÎ MÜDAHALELERDE RIZA  93

3.4.1. Üreme Hakkı . 93

3.4.2. Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları. 94

3.4.3. Gebeliğin Sona Erdirilmesi ve Sterilizasyon  96

3.4.3.1. Gebeliğin Sona Erdirilmesi  96

3.4.3.2. Sterilizasyon  98

3.5. KANUN GEREĞİ GERÇEKLEŞTİRİLEN TIBBÎ MÜDAHALELERDE RIZA. 99

3.5.1. Acil Tıbbî Müdahaleler  99

3.5.1.1. Varsayılan Rıza  101

3.5.2. Kamu Sağlığını Korumaya Yönelik Tıbbî Müdahaleler. 102

10 İçindekiler

3.6. MAHKEME KARARIYLA GERÇEKLEŞTİRİLEN TIBBÎ MÜDAHALELERDE RIZA103

3.6.1. Soybağının Belirlenmesi Amacıyla Gerçekleştirilen Tıbbî

Müdahaleler  103

3.6.2. Akıl Sağlığı Hakkında Resmi Sağlık Kurulu Raporu Alınması Amacıyla

Gerçekleştirilen Tıbbî Müdahaleler . 105

3.6.3. Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması . 106

3.7. ORGAN VE DOKU NAKLİNE RIZA .108

3.7.1. Yaşayan Kişiden Organ ve Doku Alınması 108

3.7.2. Ölüden Organ ve Doku Alınması 112

SONUÇ.115

KAYNAKÇA.119