Tıp Hukuku Ekseninde Hak ve Yükümlülükler
Prof. Dr. Nesligül YILDIRIM
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ . 7
İÇİNDEKİLER 9
GİRİŞ
TARİHSEL SÜREÇTE SAĞLIK KAVRAMININ DEĞERLENDİRİLMESİ. 15
HAK KAVRAMI VE İNSAN HAKLARI ANLAYIŞI . 17
Hak Kavramının Tanımı. 17
İnsan Hakları Kavramı ve Düşünsel Gelişimi . 18
İnsan Haklarının Sınıflandırılması 21
İnsan Hakları İle İlgili Bazı Kavramlar 23
III. SAĞLIK HAKKI. 24
Sağlık Hakkının Tanımı 24
Uluslararası Düzlemde İnsan Haklarına Dair Belgelerde Sağlık
Hakkına Yaklaşım 25
Türk Anayasa Hukuku Düzleminde Sağlık Hakkına Yaklaşım 28
SAĞLIK HAKKININ ETKİNLEŞTİRİLMESİNDE SAĞLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ VE
TEŞVİKİ YAKLAŞIMI 30
Sağlığın Geliştirilmesi ve Teşviki Kavramı . 30
Sağlığın Geliştirilmesi ve Teşvikinde Sağlık Okuryazarlığının Rolü 31
Ülkemizde ve Dünyada Sağlık Okuryazarlığının Durumu 35
Sağlık Hakkının Etkinleştirilmesinde Sağlık Okuryazarlığı . 36
Sağlığın Geliştirilmesi ve Teşvikindeki Tıp Hukukunun Rolü . 39
10 İçindekiler
BÖLÜM I
TIP HUKUKUNA GİRİŞ
SAĞLIK HUKUKU KAVRAMI 43
TIP HUKUKU KAVRAMI 44
III. TIP HUKUKUNUN KAYNAKLARI 44
BÖLÜM II
HASTA HAKLARI
HASTA HAKLARININ TANIMI 49
HASTA HAKLARININ ULUSLARARASI DÜZLEMDE GELİŞİMİ . 51
Hasta Hakları Fikrinin Düşünsel Gelişimi 51
Hasta Haklarıyla İlgili Uluslararası Belgeler 52
Amerikan Hastaneler Birliği Hasta Hakları Beyannamesi. 53
Lizbon Bildirisi 54
Dünya Tabipler Birliği Hasta Hakları Bildirgesi (Lizbon
Bildirgesi-II, Bali Bildirgesi). 55
Hasta Haklarına İlişkin Avrupa Statüsü 59
III. TÜRKİYE’DE HASTA HAKLARININ GELİŞİMİ 65
Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun . 65
Umumi Hıfzıssıhha Kanunu. 65
Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu. 66
Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun. 67
Türk Medeni Kanunu-Türk Borçlar Kanunu-Türk Ceza Kanunu 67
Hasta Haklarına İlişkin Diğer Kanunlarda Yer Alan Bazı
Düzenlemeler . 69
Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi . 69
Hasta Hakları Yönetmeliği 70
TÜRKİYE’DE HASTA HAKLARI UYGULAMALARI 72
İçindekiler 11
BÖLÜM III
HEKİMLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞU
HUKUKİ SORUMLULUĞUN TANIMI VE SEBEPLERİ. 79
Sorumluluğun Tanımı 79
Hukuki Sorumluluğun Tanımı 80
Hukuki Sorumluluğun Sebepleri . 80
Sözleşmeye Dayalı Sorumluluk 81
Sözleşme Dışı Hukuki Sorumluluk 83
a) Kusur Sorumluluğu (Dar Anlamda Haksız Fiil Sorumluluğu-
Subjektif Sorumluluk) 83
aa) Hukuka Aykırılık Unsuru ve Hukuka Aykırılığı Kaldıran
Haller 84
i) Hukuka Aykırılık Unsuru. 84
ii) Hukuka Aykırılığı Kaldıran Haller (Hukuka
Uygunluk Sebepleri). 85
1) Rıza 86
2) Üstün Nitelikte Özel Yarar. 92
3) Üstün Nitelikte Kamu Yararı 93
4) Kanunun Verdiği Yetkinin Kullanılması 94
5) Haklı Savunma (Meşru Müdafaa) . 94
6) Kendi Hakkını Koruma. 95
7) Zorunluluk Hali (Iztırar) . 96
bb) Kusur Unsuru 96
cc) Zarar Unsuru. 97
dd) Uygun İlliyet (Nedensellik) Bağı Unsuru . 99
b) Kusursuz Sorumluluk (Objektif Sorumluluk-Sebep
Sorumluluğu). 102
c) Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görmeden Doğan
Sorumluluk 105
d) Hukuka Uygun Müdahaleden Doğan Sorumluluk . 105
HEKİMLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNU DOĞURAN SEBEPLER 106
Hekimlerin Yükümlülükleri Kavramı . 107
12 İçindekiler
Hekim ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuki Niteliği Üzerinden
Sorumluluğun Değerlendirilmesi 108
Hastanın Hekime Doğrudan Başvurduğu Hallerde Hukuki İlişki
ve Sorumluluk 108
Hastane Aracılığıyla Hekime Başvurma Halinde Hukuki İlişki ve
Sorumluluk. 111
a) Tam Hastaneye Kabul Sözleşmesi . 113
b) Bölünmüş Hastaneye Kabul Sözleşmesi 115
c) Hekimlik Sözleşmesi İlaveli Tam Hastaneye Kabul
Sözleşmesi. 116
Hasta Başvurmaksızın Hekimin Zorunlu Tıbbi Müdahalede
Bulunması 117
Hekimlerin Hukuki Sorumluluğunun Türleri ve Unsurları. 118
Hekimin Sözleşmeden Doğan Sorumluluğu. 118
a) Hekimlik Sözleşmesinin Tarafları 119
b) Hekimlik Sözleşmesinin Unsurları . 120
aa) Bir Hizmetin İfası: Hekimin Tıbbi Müdahalede
Bulunması. 121
i) Tıbbi müdahale kavramı 121
ii) Tıbbi müdahalenin hukuka uygunluk unsurları 122
1) Tıbbi müdahale yetkili kişiler tarafından
uygulanmalıdır 122
2) Aydınlatılmış hastanın rızasının alınmalıdır 125
3) Tıbbi müdahalenin uygulanması, tıbbi bir
zorunluluktan (endikasyondan)
kaynaklanmalıdır 138
4) Tıbbi müdahale, tıp biliminin kural ve
ilkelerine (tıbbi standartlara) uygun olarak
gerçekleştirilmelidir 140
bb) Hizmetin Hastanın Menfaatine ve İradesine Uygun
Olarak Yapılması. 142
cc) Tıbbi Müdahalenin Zamana Bağlı Olmaksızın ve
Hastanın İyileşmeme Riskini Taşımaksızın Üstlenilmesi. 142
dd) Tarafların Antlaşması . 145
ee) Görülecek İşin Ücretli ya da Ücretsiz Olarak Görülmesi. 146
İçindekiler 13
c) Hekimin Sözleşmeden Doğan Hukuki Sorumluluğunun
Şartları. 147
aa) Hekimlik Sözleşmesinin Varlığı ve Geçerliliği 147
bb) Hekimin Sözleşmeden Kaynaklanan Yükümlülüklerinin
İhlali (Borca Aykırılık) 149
i) Genel olarak borç ilişkisinden doğan
yükümlülüklerin türleri. 150
ii) Hekimin yükümlülükleri . 152
1) Hekimin tıbbi müdahalede bulunma
yükümlülüğü 153
2) Hekimin kişisel edim yükümlülüğü 159
3) Hekimin hastayı aydınlatma yükümlülüğü 165
4) Hekimin hastasının rızasını alma yükümlülüğü. 166
5) Hekimin özen gösterme yükümlülüğü. 166
6) Hekimin sadakat ve sır saklama yükümlülüğü 167
7) Hekimin kayıt tutma yükümlülüğü 173
8) Hekimin kimlik tespiti yapma yükümlülüğü 174
cc) Hekimin Kusurunun Bulunması 175
dd) Hastanın Zarar Görmüş Olması. 193
ee) Hastanın Zararı ile Hekimin Kusurlu Davranışı Arasında
Uygun İlliyet Bağı Bulunması 194
d) Sorumsuzluk Anlaşması ve Yardımcı Şahsın Kusuruna
İlişkin Anlaşma. 196
e) Hekimin Sözleşmeden Kaynaklanan Sorumluluğunun
Sonuçları-Tıbbi Tazminat Davası . 198
aa) Tazminat sorumluluğu 198
bb) İspat yükü . 201
cc) Tazminatta indirim veya ret sebepleri 205
dd) Zamanaşımı 208
ee) 6502 satılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a
Dayanan Sorumluluk 209
Hekimin Culpa in Contrahendo Sorumluluğu. 212
Hekimin Vekâletsiz İş Görme Hükümlerinden Doğan
Sorumluluğu. 213
Hekimin Haksız Fiil Sorumluluğu 218
14 İçindekiler
a) Haksız fiilde ispat yükü 219
b) Haksız fiilde zamanaşımı . 219
c) Haksız fiilde yardımcı kişilerin fiillerinden sorumluluk 220
III. HEKİMİN SORUMLULUĞUNDA MESLEKİ SORUMLULUK KURULU’NUN
ROLÜ 225
HEKİMİN ZORUNLU MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI. 228
Hekim Zorunlu Mesleki Sorumluluk Sigortası Yaptırması Gereken
Kişiler 230
Hekim Zorunlu Mesleki Sorumluluk Sigortasının Kapsamı . 232
Hekim Zorunlu Mesleki Sorumluluk Sigortası Teminatı Dışında
Kalan Haller 234
Sigortacının hekime rücu hakkı 234
Sonuç 235
KAYNAKLAR.237
