Toplu İş Sözleşmesinde Yetki Meselesi

Dr. Öğr. Üyesi Ayşe Ledün Akdeniz

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  III

İÇİNDEKİLER  VII

KISALTMALAR LİSTESİ  XV

GİRİŞ . 1

BİRİNCİ BÖLÜM

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİNDE TEORİK ESASLAR VE KARŞILAŞTIRMALAR

1. YETKİ KAVRAMININ ÖZELLİKLERİ 5
2. Yetki Kavramına Duyulan İhtiyaç . 5
3. Yetki Kavramının Çerçevesinin İlkesel Boyutta Çizilmesi .. 8
4. YETKİ SİSTEMLERİNE GENEL BİR BAKIŞ . 16
5. Karşılaştırmalı Hukuk Uygulamaları Üzerine .. 16
6. Genel Olarak . 16
7. Serbest Toplu Pazarlık Uygulaması Örneği: Federal Almanya Cumhuriyeti .. 17
8. Tanınma Prosedürü İçeren Toplu Pazarlık Uygulaması Örneği: Amerika Birleşik Devletleri .. 22
9. Yetki Sistemleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme .. 25

İKİNCİ BÖLÜM

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİNE RETROSPEKTİF BİR BAKIŞ

1. YETKİ ŞARTLARININ GELİŞİMİ VE DEĞİŞİMİNE GENEL BİR BAKIŞ . 31
2. 818 SAYILI BORÇLAR KANUNU’NDA «UMUMÎ MUKAVELE» 33

III. 3008 SAYILI İŞ KANUNU’NDA «TOPLULUKLA İŞ İHTİLÂFI» . 36

1. Genel Olarak .. 36
2. Toplulukla İş İhtilâfının Çıkarılması ve Çözümlenmesi .. 37
3. Çoğunluğa Bir Güç Bahşedilmesi Fikrinin İlk İzleri . 42
4. 275 SAYILI TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ, GREV VE LOKAVT KANUNU’NDA «YETKİ SİSTEMİ» . 43
5. Genel Olarak .. 43
6. Farklı Düzeyde Toplu İş Sözleşmeleri Uygulamalarına Cevaz Veren Yetki Sistemi . 47
7. Genel Olarak . 47
8. İşkolu Toplu İş Sözleşmesinde Yetki Şartları .. 52
9. İşyeri Toplu İş Sözleşmesinde Yetki Şartları 56
10. Yetki Sisteminde Kesinti: «Zorunlu Tahkime Dönüş» . 58
11. 2822 SAYILI TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ, GREV VE LOKAVT KANUNU’NDA «YETKİ SİSTEMİ» . 61
12. Yetki Sisteminin Genel Özellikleri . 61
13. Çifte Baraj Dönemi . 67
14. İşkolu Barajı .. 67
15. İşyeri Barajı .. 72
16. 2821 Sayılı Kanun ile 2822 Sayılı Kanun’da Değişim İhtiyacının Belirginleşmesi 74

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİNİN ŞARTLARI

1. 6356 SAYILI SENDİKALAR VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KANUNU’NUN KABULÜNE GİDEN SÜREÇ . 77
2. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİ İLE İLGİLİ GEÇİŞ HÜKÜMLERİ 80
3. Genel Olarak .. 80
4. Geçici 6. Maddenin 1. Fıkrası Üzerine Değerlendirmeler .. 81
5. Geçici 6. Maddenin 2. ve 3. Fıkrası Üzerine Değerlendirmeler 84

III. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞVEREN TARAFINDA YETKİ .. 94

1. Ehliyet ve Yetki Kavramları Arasındaki Farkın Belirginleştirilmesi . 94
2. İşveren veya İşveren Sendikasının Toplu İş Sözleşmesi Yetkisinin Belirlenmesi .. 96
3. Üyelik Durumunun Önemi 96
4. Ehliyetsizlik ve Yetkisizlik Üzerine Tartışmalar 97
5. 2822 Sayılı Kanun Döneminde Konunun Ele Alınışı .. 97
6. 6356 Sayılı Kanun Döneminde Konunun Ele Alınışı ve Kanaatimiz . 99
7. Kamu İşveren Sendikasının Yetkilendirilmesi 104
8. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞÇİ TARAFINDA YETKİ ŞARTLARI 111
9. Genel Esaslar .. 111
10. Ehliyet ve Yetki Kavramları Arasındaki Farkın Belirginleştirilmesi . 111
11. Temsil Hakkının İşçi Sendikalarına Tanınmış Olması Üzerine 117
12. Sayısal Barajlar Üzerine .. 122
13. İşkolu Barajının Aşılması . 124
14. İşkolu Barajı Oranının «Yüzde Bir» Olarak Belirlenmesi .. 124
15. İşkolu Barajına Yaklaşımlar .. 127
16. Yargı Kararlarında Konunun Ele Alınışı . 127
17. Öğretide Konunun Ele Alınışı .. 134
18. İşkolu Barajına İlişkin Yaklaşımların Değerlendirilmesi ve Bir Öneri . 137
19. İşyeri veya İşletme Barajının Aşılması .. 145
20. Barajın Toplu İş Sözleşmesinin Türüne Göre Değişmesi 145
21. İşyeri Toplu İş Sözleşmesi Açısından .. 145
22. İşletme Toplu İş Sözleşmesi Açısından 147
23. Grup Toplu İş Sözleşmesi Açısından 158
24. İşyeri ve İşletme Yetki Barajına Yaklaşımlar 162
25. İşyeri Barajına İlişkin Yaklaşımların Değerlendirilmesi . 166
26. Yetki Şartlarına İlişkin Genel Bir Değerlendirme .. 170

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİNİN TESPİTİ

1. GEÇMİŞ DÖNEMDE YETKİ TESPİT UYGULAMALARI . 177
2. Genel Olarak 177
3. 275 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev Ve Lokavt Kanunu’nda «Yetki Tespiti» .. 179
4. Genel Olarak .. 179
5. İşkolu Toplu İş Sözleşmelerinde Yetki Tespiti . 183
6. İşyeri Toplu İş Sözleşmelerinde Yetki Tespiti .. 184
7. Yetki Tespiti İçin Başvurulan Yöntemler 186
8. Referandum (Oylama) Yöntemi .. 186
9. İrade Beyanı (Durum Tespiti) Yöntemi .. 190
10. 2822 Sayılı Sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu’nda «Yetki Tespiti» 193
11. Genel Olarak .. 193
12. Yetki Tespit Yöntemi . 197
13. İşkolu İstatistiklerinin Yayımlanması ve İstatistiklere İtiraz Usulü .. 197
14. Yetki Tespiti İçin Başvuru ve Bakanlıkça Yapılan Bildirim . 198
15. Bakanlık Bildirimine İtiraz . 204
16. 6356 SAYILI SENDİKALAR ve TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KANUNU’NDA YETKİNİN TESPİTİ . 208
17. Genel Olarak 208
18. Toplu İş Sözleşmesi Yetki Tespit Başvurusu .. 209
19. Başvurunun Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Yapılması 209
20. Başvurunun Konusu .. 209
21. Başvurunun Süresi . 212
22. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Yetki Tespit İncelemesi 216
23. Genel Esaslar . 216
24. Olumlu Yetki Tespit Bildirimi . 219
25. Olumsuz Yetki Tespiti Bildirimi . 222
26. Yetki Tespit Bildirimine İtiraz 226
27. Olumlu Tespit Bildirimine İtiraz . 226
28. Olumlu Tespit Bildirimine İtiraz Davasının Tarafları .. 226
29. Olumlu Tespit Bildirimine İtiraz Usulü .. 229
30. Olumlu Tespit Bildirimine İtirazın Konusu ve İtirazın İncelenmesi . 234

ç. Olumlu Tespit Bildirimine İtiraz Davasının Sonuçları . 241

2. Olumsuz Tespit Bildirimine İtiraz .. 242
3. Olumsuz Tespit Bildirimine İtiraz Davasının Tarafları 242
4. Olumsuz Tespit Bildirimine İtiraz Usulü 248
5. Olumsuz Tespit Bildirimine İtirazın Konusu ve İtirazın İncelenmesi .. 251

ç. Olumsuz Tespit Bildirimine İtiraz Davasının Sonuçları.. 253

1. Genel Bir Değerlendirme ve Bir Öneri .. 254

BEŞİNCİ BÖLÜM

KANUNÎ ESASLARIN YETERSİZLİĞİ -YAPISAL SORUN-

1. İŞLETME TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI İLE BAĞLANTILI SORUNLAR . 259
2. Genel Olarak 259
3. İşletme Kavramı ve İşletme Toplu İş Sözleşmesi . 264
4. İşletme Toplu İş Sözleşmesine Farklı Bir Açıdan Bakmak . 273
5. İşletme Toplu İş Sözleşmesinin Kapsamına Girecek İşyerlerinin Aranılan Niteliğe Sahip Olup Olmadıklarına İlişkin Uyuşmazlıklarla İlgili Özel Hüküm Üzerine 281
6. SENDİKAL İŞKOLUNUN TESPİTİ İLE BAĞLANTILI SORUNLAR 287
7. Genel Olarak 287
8. İşkolunun Tespiti .. 289
9. Sendikal İşkolunun Tespitine Genel Bakış . 289
10. Sendikal İşkolunun Tespiti Usulü 292
11. İşyeri Sınırlarının Belirlenmesi Gereği . 292
12. Asıl İşin Belirlenmesi Gereği 295
13. İşkolunun Bakanlık Tespit İşlemi Haricinde Belirlenmesi . 298
14. İşkoluna İtirazın Yetki Tespitine İtiraz Davasında İleri Sürülmesi .. 304
15. Hukukî Soruna Genel Bir Bakış .. 304
16. Konunun Öğretide Ele Alınışı .. 306
17. Konuya İlişkin Yargı Kararlarındaki Gelişim ve Dönüşüm 308
18. Genel Bir Değerlendirme . 313
19. İşletme Toplu İş Sözleşmesine Farklı Bir Açıdan Bakılması İle Bağlantılı Bir Öneri . 319
20. Sendikal İşkolunun Tespitine İlişkin Düzenlemelerin Toplu İş Sözleşmesi Yetkisinin Tespiti Üzerindeki Etkileri Üzerine . 325
21. Genel Olarak 325
22. İşçilerin İşkolu Tespit Talebinde Bulunabileceklerinin Kabulü Gerekliliği .. 327
23. İşkolu Tespitinin Bakanlıkça Re’sen Yapılabileceğinin Kabulü Gerekliliği . 329
24. İşyerinin Girdiği İşkolunun Doğru Tespit Edilememesinin İşkolu Barajına Etkisi 330

III. İŞKOLU İSTATİSTİKLERİ İLE BAĞLANTILI SORUNLAR  331

1. Genel Olarak 331
2. İşkolu İstatistiklerinin Hazırlanmasında Esas Alınan Tarih ile İlgili Sorunlar .. 336
3. İşkolu İstatistiklerine İtirazın Bekletici Mesele Yapılması Üzerine . 340
4. İşkolu İstatistikleri ile İlgili Düzenlemelerin Toplu İş Sözleşmesi Yetkisinin Alınması Üzerindeki Etkisi 344
5. İŞÇİ VE ÜYE SAYISI HESAPLAMALARINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR . 347
6. Genel Olarak 347
7. İşyerinde veya İşletmede Çalışan İşçi ve Üye Sayısının Hesaplanması . 348
8. İşçi Sıfatının Taşınması Gerektiği .. 348
9. Çoğunluk Hesaplamalarına Dâhil Edilip Edilmeyeceği Tartışmalı Kişiler 351
10. Toplum Yararına Çalışma Programı Kapsamında Çalışanlar 351
11. İş Sözleşmesi Askıda Olanlar 353
12. Pay Sahibi Ortaklar 354

ç. İşveren Vekilleri .. 356

1. İşe İade Davası Devam Edenler .. 357
2. Aynı İşverenin Farklı İşkollarına Giren İşyerlerinde Çalışanlar.. 361
3. Sosyal Güvenlik Kurumuna Yapılan Bildirimlerle Bağlantılı Sorunlar 362
4. Genel Bir Değerlendirme .. 366
5. YETKİ TESPİTİNE İTİRAZ DAVALARININ MAKUL SÜREDE TAMAMLANMASININ MÜMKÜN OLAMAMASI . 368
6. Genel Olarak 368
7. Anayasa Mahkemesi’nin Konuya Yaklaşımı .. 370
8. Yetki Tespitine İtiraz Davasının Makul Sürede Tamamlanamamasının Sendika Hakkını İhlal Ettiğini Tespit Eden Kararlar . 370
9. Anayasa Mahkemesi’nin 19.11.2020 Tarihli Kararı (Şeker-İş Başvurusu) . 370
10. Anayasa Mahkemesi’nin 15.12.2020 Tarihli Kararı (Lastik-İş Başvurusu) . 373
11. Yapısal Sorunun Sendika Hakkını İhlal Ettiğini Tespit Eden Kararlar . 377
12. Anayasa Mahkemesi’nin 15.02.2024 Tarihli Kararı (Nakliyat-İş B aşvurusu) . 377
13. Anayasa Mahkemesi’nin 18.07.2024 Tarihli Kararı (Birleşik Metal-İş Başvurusu) . 382
14. İtirazın Yetki İşlemlerini Kendiliğinden Durdurması Üzerine 384
15. Genel Bir Değerlendirme .. 387

SONUÇ  389

KAYNAKÇA  395