Toplu İş Sözleşmesinin Geriye Etkisi

Yard. Doç. Dr. Ercümment ÖZKARACA

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ

V.KISALTMALAR

XIII

§ 1 GİRİŞ

1

BİRİNCİ BÖLÜM

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN GERİYE ETKİSİNE

İLİŞKİN TEMEL ESASLAR

§ 2

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SÜRESİNE İLİŞKİN

YASAL ESASLAR

9

I

Toplu İş Sözleşmesinin Belirli Süreli Olması

9

II

Toplu İş Sözleşmesinin Süresi

10

1

Kural

10

2

İstisna

12

III

Sürenin Değiştirilememesi

12

§ 3

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNE

İLİŞKİN GENEL ESASLAR

14

I

Genel Olarak

14

II

Toplu İş Sözleşmesinin İmza Tarihinde Yürürlüğe Girmesi

14

1

Temel Kural Olarak

14

2

Teşmil Edilmiş Bir Toplu İş Sözleşmesi Uygulanmaktayken

Yapılan Toplu İş Sözleşmesinin En Erken İmza

Tarihinde Yürürlüğe Girmesi

16

III

Toplu İş Sözleşmesinin İmza Tarihinden Sonra Yürürlüğe Girmesi

18

1

Yasal Zorunluluk Nedeniyle

18

2

Tarafların İradesiyle

21

IV

Yürürlük Başlangıcının Geriye Götürülmesi

23

1

Kavram

23

2

Dayanakları

31

a) 275 sayılı Kanun döneminde

31

b) 2822 sayılı Kanun döneminde

33

c) 6356 sayılı Kanun döneminde

35

3

Geriye Etkinin Açıkça Kararlaştırılması Zorunluluğu

36

4

Geriye Etki Süresinin T

oplu İş Sözleşmesinin Süresine

Dahil Olması

3

VIII

§ 4

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN GERİYE ETKİSİNİN SINIRLARI

41

I

Genel Olarak

41

II

Geriye Etkinin Zaman Bakımından Sınırları

44

1

Genel Olarak

44

2

Önceki Toplu İş Sözleşmesinin Süresinin Sona Erme Tarihi

46

3

Yetki Tespiti İçin Başvuru Tarihi

48

III

Geriye Etkinin İfa Edilebilirlik Ölçütü Açısından Sınırları

52

1

İfa Edilebilirlik (Impossibilium nulla obligatio est)

52

2

Toplu İş Sözleşmesi Hükümlerinin İfa Edilebilirlik

Ölçütü Açısından Değerlendirilmesi

57

a) Normatif hükümler

57

aa) İş sözleşmesinin yapılmasına ilişkin hükümler

57

aaa) Genel olarak

57

bbb) İş sözleşmesinin yapılmasını emreden hükümler

58

ccc) İş sözleşmesinin yapılmasını yasaklayan hükümler

63

ddd) İş sözleşmesinin şekline ilişkin hükümler

66

bb) İş sözleşmesinin muhtevasına ilişkin hükümler

68

aaa) Genel olarak

68

bbb) Ücrete ilişkin hükümler

69

ccc) Ayni nitelikteki ücret eklerine ilişkin hükümler

72

i) Genel olarak

72

ii) Ayni olarak sağlanan servis ve yemek

yardımlarına ilişkin hükümler

73

ddd) Çalışma süresine ve yıllık izin sürelerine ilişkin hükümler

79

cc) İş sözleşmesinin sona ermesine ilişkin hükümler

82

aaa) İş sözleşmesinin sona ermesine ilişkin hükümler ve

uygulama örnekleri

82

bbb) Feshin hukuka uygunluğu açısından sona

ermeye ilişkin hükümlerin geriye etkisi

85

ccc) Konuya ilişkin Yargıtay içtihadının değerlendirilmesi

87

ddd) Feshin hukuka uygunluk durumunu etkilemeyen

hükümler

90

b) Toplu iş sözleşmesinin borç doğurucu hükümleri

91

IV

Geriye Etkili Hükümlerin İş Sözleşmesi Hükümleri ve Art

Etkisini Sürdüren Hükümlerle İlişkisi

92

1

Geriye Etkili Hükümlerin İş Sözleşmesi Hükümleri İle İlişkisi

92

2

Geriye Etkili Hükümlerin Art Etkisini Sürdüren Hükümlerle İlişkisi

93

IX

İKİNCİ BÖLÜM

GERİYE ETKİLİ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN YARARLANMA

§ 5

YARARLANMAYA İLİŞKİN TEMEL İLKELER

111

I

Kişi ve Yer Açısından Toplu İş Sözleşmesinin Uygulanma

Alanında Olmak

111

II

Toplu İş Sözleşmesinin Kapsamı Dışında Bırakılmamış Olmak

113

1

İşveren Vekilleri

ve İşvereni Temsilen Toplu Görüşmeye

Katılanlar

113

2

Grev Esnasında İşyerinde Çalışmış Olanlar

114

3

Kapsam Dışı Personel

115

III

Toplu İş Sözleşmesinin Tüm İşçilere Uygulanacak Hükümleri

117

1 Genel Olarak

117

2 Tüm İşçilere Uygulanacak Hükümlerin Geriye Etki İle İlişkisi

121

§ 6

TARAF SENDİKA ÜYESİ İŞÇİLERİN GERİYE ETKİLİ

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN YARARLANMALARI

124

I

Genel Olarak

124

II

İmza Tarihinde Üye Olanlar

125

1

Genel Olarak

125

2

Toplu İş Sözleşmesinin İmza Tarihi

127

a) Genel olarak

127

b) Hakem kararı ile oluşan toplu iş sözleşmesinin imza tarihi

129

3

Üyeliğin kazanılması, kaybedilmesi ve üyelik tarihinin tespiti

134

a) Üyeliğin kazanılması

134

b) Üyelikten çekilme

136

c) Üyelikten çıkarılma

139

4 Yürürlük Başlangıcından İtibaren Sözleşmeden Yararlanabilmek

İçin İmza Tarihinde Üye Olmanın Yeterli Olup Olmadığı

140

a) Öğreti görüşleri

140

b) Konuya ilişkin Yargıtay içtihadının gelişimi

143

c) Görüşümüz

147

III

İmza Tarihinden Sonra Üye Olanların Geriye Etkiden

Yararlanamaması

151

IV

Yürürlük Tarihi İle İmza Tarihi Arasında İş Sözleşmesi

Sona Erenlerin Durumu

154

1

Genel Olarak

154

2

Yabancı Hukuklardaki Durum

155

3

Hukukumuzdaki Durum

159

a) 275 sayılı Kanun dönemi

159

b) 2822 sayılı Kanun dönemi

160

aa) Öğreti görüşleri

160

bb) Yargıtay uygulaması

162

aaa) Genel olarak

162

bbb) 6356 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden

sonraki içtihat

164

c) 6356 sayılı Kanun dönemi

167

aa) Yasal düzenleme

167

bb) Düzenlemenin isabetli olup olmadığı

168

cc) Üyeliğin aranacağı dönem

170

dd) İş sözleşmesi devredilenlerin durumu

172

ee) Aykırı kararlaştırmaların geçersizliği

174

V

Yürürlük Tarihi İle İmza Tarihi Arasında Üyeliği Sona

Erenlerin Yararlanamaması

178

§ 7

TARAF SENDİKA ÜYESİ OLMAYANLARIN GERİYE

ETKİDEN YARARLANAMAMALARI

181

I

Taraf Sendikanın Yazılı Rızası İle Yararlanmanın

Mümkün Olmaması

181

II

Dayanışma Aidatı Ödeyerek Geriye Etkiden Yararlanmanın

Mümkün Olmaması

183

1 Genel Olarak

183

2 Dayanışma Aidatı Ödeyerek Yararlanmaya İlişkin Temel Esaslar

184

3 Yararlanmanın İleriye Yönelik Olması

187

4

Düzenlemenin Değiştirilmesi Gereği

188

III

Teşmil Edilen Toplu İş Sözleşmesinden Geriye Etkili

Yararlanılamaması

195

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN GERİYE ETKİLİ

KILINMASININ DİĞER SONUÇLARI

§ 8

GERİYE ETKİNİN ÜÇLÜ İŞ İLİŞKİLERİNDE İŞVERENLERİN

SORUMLULUĞUNA ETKİSİ

205

I

Genel Olarak

205

II

Toplu İş Sözleşmesi İle Geçmiş Dönem İçin Sağlanan Alacakların

Doğma ve Muacceliyet Anı

205

III

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi

209

1

Genel Olarak

209

2

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde İşverenlerin Sorumluluğu

210

3

Yürürlük Başlangıcının Geriye Götürülmesi Halinde

İşverenlerin Sorumluluğu

212

IV

Geçici İş İlişkisi

215

1 Genel Olarak

21

2 Geçici İş

İlişkisinde İşverenlerin Sorumluluğu

216

3 Yürürlük Başlangıcının Geriye Götürülmesi Halinde

İşverenlerin Sorumluluğu

217

V

İşyerinin Devri

218

1

İşyeri Devrinin Toplu İş Sözleşmesine Etkisi

218

2

İşyeri Devrinde İşverenlerin Hukuki Sorumluluğu

219

3

Yürürlük Başlangıcının Geriye Götürülmesi Halinde

İşverenlerin Sorumluluğu

220

VI

İş Sözleşmesinin Devri

222

1

Genel Olarak

222

2

İş Sözleşmesi Devrinde İşverenlerin Sorumluluğu

224

3

İş Sözleşmesi Devrinin Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanmaya

Etkisi

227

4

Yürürlük Başlangıcının Geriye Götürülmesi Halinde

İşverenlerin Sorumluluğu

228

§ 9

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN GERİYE ETKİSİ VE

AİDAT ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

232

I

Yürürlük Başlangıcının Geriye Götürülmesinin Üyelik ve

Dayanışma Aidatlarına Etkisi

232

1

Üyelik Aidatına Etkisi

232

2

Dayanışma Aidatına Etkisi

234

II

Check-Off Sistemi ve Geriye Etki

235

1

Genel Olarak

235

2

Üyelik Aidatı Farklarının Check-Off Sistemi İle Tahsili

237

3

Yürürlük Başlangıcının Yetki Belgesi Alınmasından

Önceki Bir Tarih Olarak Belirlenmesinde Aidatların

İşverence Kesilmesi

239

§ 10 GERİYE ETKİNİN SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNA

İLİŞKİN SONUÇLARI

246

I

Genel Olarak

246

II

Prime Esas Kazanç Kavramı ve Toplu İş Sözleşmesi İle

Geçmiş Dönem İçin Sağlanan Hakların Prime Esas Kazanç

Niteliğinde Olup Olmadığı

247

III

Toplu İş Sözleşmesi İle Geçmiş Dönem İçin Sağlanan

Hakların Hangi Ayın Prime Esas Kazancına Dahil Edileceği

249

1

Genel Olarak

249

2

506 sayılı Kanun Dönemi

250

3

5510 sayılı Kanun Dönemi

256

IV

Aylık Prim ve Hizmet Belgesi Verme ve Sigorta Primlerini

Ödeme Yükümlülüğü

261

1

Aylık Prim ve Hizmet Belgesi Verme Yükümlülüğü

261

2

Sosyal Sigorta Primlerini Ödeme Yükümlülüğü

265

11

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN GERİYE ETKİSİ VE İŞ

MAHKEMESİNİN GÖREVİ

267

GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

275

KAYNAKÇA

283