Baki BOYBAŞI
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR .5
İÇİNDEKİLER 7
ÇİZELGELER LİSTESİ 13
ŞEKİLLER LİSTESİ 14
KISALTMALAR15
1- GİRİŞ .17
1.1. ARAŞTIRMANIN AMACI 17
1.2. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ . 18
1.3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ 18
1.3.1. Araştırmanın Literatür Taraması. 19
1.4. ARAŞTIRMANIN SINIRLARI . 26
1.5. TANIMLAR 27
2- KÜRESELLEŞME SÜRECİNİN DEVLETLERİN VERGİLENDİRME
YETKİSİNE ETKİSİ .29
2.I. KÜRESELLEŞME VE VERGİLENDİRME 29
2.2. ULUSLARARASI VERGİLENDİRMEDE GEÇERLİ OLAN İLKELER 31
2.2.1. Kaynak İlkesi 33
2.2.2. İkametgâh İlkesi 34
2.2.3. Uyrukluk İlkesi. 35
2.3. KÜRESELLEŞMENİN ULUSLARARASI VERGİLENDİRMEDE ORTAYA
ÇIKARDIĞI SORUNLAR 35
3- TRANSFER FİYATLANDIRMASI VE TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA
ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR39
3.I. TRANSFER FİYATLANDIRMASININ TANIMI . 39
3.2. TRANSFER FİYATLANDIRMASININ AMAÇLARI 45
3.2.1. Vergisel Amaçlar . 49
3.2.2. Vergisel Olmayan Amaçlar 50
3.2.3. İç Yönetime İlişkin Amaçlar . 51
3.2.4. Uluslararası Amaçlar . 53
3.3. TRANSFER FİYATLANDIRMASININ TARİHSEL GELİŞİMİ. 61
8 İçindekiler
3.3.1. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD)
Düzenlemeleri64
3.3.2. ABD Düzenlemeleri68
3.4. TRANSFER FİYATLANDIRMASINDA EMSAL BEDEL TESPİT YÖNTEMLERİ73
3.4.1. OECD Prensiplerince Kullanılabilecek Yöntemler 73
3.4.1.1. Geleneksel işlem yöntemleri 74
3.4.1.1.1. Karşılaştırılabilir kontrolsüz fiyat
yöntemi.74
3.4.1.1.2. Maliyet artı yöntemi .76
3.4.1.1.3. Yeniden satış fiyatı yöntemi79
3.4.1.2. İşlemsel kâr yöntemleri 82
3.4.1.2.1. Kâr bölüşüm yöntemi82
3.4.1.2.2. İşlemsel net kâr marjı yöntemi85
3.4.1.3. Diğer yöntemler87
3.4.1.3.1. Global formüllere dayalı bölüşüm
yöntemi.87
3.4. TEORİDE TRANSFER FİYATLANDIRMASI 88
4- TRANSFER FİYATLANDIRMASINDA EMSALLERE UYGUNLUK ÇERÇEVESİNDE
TÜRKİYE VE BAZI SEÇİLİ ÜLKELERDEKİ DÜZENLEME VE UYGULAMALAR . 95
4.1. TRANSFER FİYATLANDIRMASININ DAYANDIĞI TEMEL İLKELER.95
4.1.1. OECD Prensiplerine Göre Emsallere Uygunluk İlkesi .96
4.1.1.1. Karşılaştırılabilirliğin incelenmesinin sebebi.100
4.1.1.2. Karşılaştırılabilirliği etkileyen unsurlar101
4.1.1.2.1. Mal ve hizmetlerin nitelikleri 101
4.1.1.2.2. İşlev analizi 102
4.1.1.2.3. Sözleşme şartları .103
4.1.1.2.4. Ekonomik koşullar.104
4.1.1.2.5. İş stratejileri 104
4.1.1.2.6. Fiilen üstlenilen işlemlerin tabi oldukları
uygulamalar 105
4.1.1.2.7. Birden fazla yıla ilişkin verilerin
kullanılması .106
4.1.1.2.8. Devlet politikalarının etkisi106
4.1.2. ABD Gelir Yasası’na Göre Emsallere Uygunluk İlkesi .106
4.1.3. İlişkili Kişi Kavramı110
4.1.3.1. Türk vergi hukukunda ilişkili kişi .110
İçindekiler 9
4.1.3.2. OECD prensipleri’nde ilişkili kişi. 112
4.1.3.3. Uluslararası muhasebe standartlarında ilişkili kişi. 113
4.2. ABD TRANSFER FİYATLANDIRMASI KURALLARI 116
4.2.1. En İyi Yöntem Kuralı 118
4.2.2. ABD’de Uygulanan Yöntemler 119
4.2.3. Karşılaştırılabilir Kârlar Yöntemi 120
4.2.4. Kâr Paylaşımı Yöntemleri 120
4.2.5. Maddi ve Gayrimaddi Varlıkların ve Hizmetlerin Transferi. 123
4.2.5.1. Üretimle ilgili gayrimaddi varlıklar. 125
4.2.5.2. Pazarlamayla ilgili gayrimaddi varlıklar 126
4.2.5.3. İki farklı türden oluşan gayrimaddi varlıklar 126
4.3. AVRUPA BİRLİĞİ TRANSFER FİYATLANDIRMASI KURALLARI . 127
4.4. TÜRKİYE’DEKİ TRANSFER FİYATLANDIRMASI UYGULAMALARI 134
4.4.1. Örtülü Kazanç Dağıtımı . 134
4.4.2. Örtülü Kazanç Dağıtımında Hazine Zararı . 145
4.4.3. Halka Açık Şirketlerde Transfer Fiyatlandırması Konusundaki
Uygulamalar 149
4.4.4. İlişkili Şirketlerde Grup İçi Hizmetlerin Dağıtımı . 151
4.4.5. Gümrük İdarelerinde Emsal Bedel Yaklaşımı 156
4.4.6. Serbest Bölge İşlemleri 166
5- TRANSFER FİYATLANDIRMASI UYGULAMALARINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR,
YARGI KARARLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ171
5.1. EMSALLERE UYGUNLUK İLKESİNE YÖNELİK TESPİT EDİLEN SORUNLAR 171
5.1.1. Mevzuatın Yeterli Olmaması. 171
5.1.2. İdarelerin Tespite İlişkin Yeterli Altyapısının Bulunmaması 178
5.2. EMSALLERE UYGUNLUK İLKESİNİN SAĞLANMASINA YÖNELİK
YAKLAŞIMLAR. 181
5.2.1. Karşılıklı Anlaşma Prosedürü. 181
5.2.2. Peşin Fiyatlandırma Anlaşmaları. 185
5.2.2.1. OECD uygulamaları 186
5.2.2.2. ABD uygulamaları 195
5.2.2.3. AB uygulamaları. 203
5.2.2.4. Peşin fiyatlandırma anlaşmalarının
değerlendirilmesi . 204
5.2.2.4.1. Peşin fiyat anlaşmalarının avantajları. 204
5.2.2.4.2. Peşin fiyat anlaşmalarının dezavantajları. 205
10 İçindekiler
5.2.3. Avrupa Birliği Tahkim Anlaşması207
5.3. TRANSFER FİYATLANDIRMASINA YÖNELİK KARŞILAŞILAN DİĞER
SORUNLAR VE BUNLARA YÖNELİK ÇÖZÜMLER .213
5.3.1. Vergi Cennetleri.213
5.3.2. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları .221
5.3.3. Belge Saklama ve İspat Yükümlülüğü 225
5.3.3.1. ABD’deki uygulamalar 225
5.3.3.1.1. Temel belge.226
5.3.3.1.2. Destekleyici belgeler .227
5.3.3.2. Yabancı ortaklı işletmelerin yükümlülükleri .227
5.3.3.3. OECD uygulamaları.228
5.3.3.4. Bazı ülke uygulamaları229
5.3.3.5. Amadeus database .241
6- TRANSFER FİYATLANDIRMASI VE EMSALLERE UYGUNLUK İLKESİ İLE İLGİLİ
MAHKEME KARARLARI 245
6.1. TÜRKİYEDEKİ TRANSFER FİYATLANDIRMASI VE EMSALLERE
UYGUNLUK İLKESİ İLE İLGİLİ MAHKEME KARARLARI .245
6.1.1. Örtülü Sermaye Üzerinden Hesaplanan Faiz ve KDV
Uygulaması Hk. 245
6.1.2. Transfer Fiyatlandırmasında Kullanılacak Emsal Bedel ile İlgili246
6.1.3. Şirkete Kullandırılan Döviz Kredisine Faiz Hesaplanarak
Örtülü Kazanç Dağıtıldığı247
6.1.4. Emsale Nazaran Yüksek Bedelle Hammadde Alınması 248
6.1.5. Maliyet Artı Yönteminde Standart-Fiili Maliyet Ayrımı249
6.1.6. Emsallere Nazaran Daha Uzun Vadeli Satış Yapılması .250
6.1.7. Karşılaştırılabilirlik Analizi 252
6.1.8. Emsal Kârlılık Oranının Tespiti .253
6.1.9. Emsal Kira Bedelinin Emsal Bedel Olmayacağı 254
6.1.10. İstatistiksel Yöntemin Değiştirilmesi255
6.1.11. Serbest Bölgeden Yapılan İthalatlar.257
6.1.12. Yönetim Kurulu Üyelerine Ödenen Ücretler259
6.1.13. Ödenmemiş Sermaye Borcu 260
6.1.14. Kasa Hesabının Yüksek Borç Bakiyesi.262
6.1.15. İlişkili Kişi ve Kontrol Kriterleri .264
6.1.16. İlişkili Kişilere Kullandırılan Paralar 267
6.1.17. Gerçek Kişi Ortağın Verdiği Borçlar268
İçindekiler 11
6.1.18. Gizli Emsal . 271
6.1.19. Emsallere Nazaran Düşük Bedelle Mal Satışı 272
6.1.20. Kurum Kayıtlarında Olmayan Safi Karın Ortaklara Kayıt Dışı
Dağıtılması 273
6.1.21. İspat Yükünün Davacıda Olması 275
6.2. ABD’DEKİ YARGI KARARLARI 276
6.2.1. Eli Lilly Davası 276
6.2.2. Baush & Lomb Davası 276
6.2.3. Paccar Davası 279
6.2.4. National Semiconductor Davası 279
6.2.5. Compaq Computer Davası . 280
6.2.6. E.I. Dupont de Nemours Davası 281
6.2.7. Sundstrand Davası 282
6.2.8. Perkin-Elmer Davası 283
6.2.9. Edward K. Edwards Davası 285
6.2.10. Ciba-Geigy Davası 285
6.2.11. Sunstrand Davası. 286
6.2.12. DHL Davası 288
6.2.13. Coca-Cola Kararı 290
6.2.14. Eaton Corp. Davası 292
6.2.15. Medtronic Kararı. 293
SONUÇ 295
KAYNAKLAR.303
ÇİZELGELER LİSTESİ
Çizelge 3.1. Çok uluslu işletmeler açısından uluslararası transfer
fiyatlandırmasının temel amaçları . 47
Çizelge 3.2. Çok uluslu işletmelerin manipülasyon yapma gerekçeleri. 48
Çizelge 3.3. 2014-2020 yıllarında en fazla uluslararası doğrudan yatırım
çeken ilk 20 ülke 58
Çizelge 3.4. 2014-2020 yıllarında en fazla uluslararası doğrudan yatırım
yapan ilk 20 ülke 59
Çizelge 3.5. Transfer fiyatlandırması uygulamalarının asya pasifik
ülkelerindeki önemi ile ilgili araştırma sonuçları . 71
Çizelge 3.6. Ana şirketler açısından en önemli uluslararası vergi konuları . 72
Çizelge 3.7. Bağlı ortaklıklar açısından en önemli uluslararası vergi konuları. 72
Çizelge 3. 8. Yöntemlerin seçimi ve kullanımının temelini oluşturan
prensipler. 74
Çizelge 4.1. Ülkeler ve kullandıkları yöntemleri 122
Çizelge 4.2. Transfer pricing week’in araştırmasının sonuçları. 132
Çizelge 4.3. Gümrük ve transfer fiyatlandırması yöntemlerinin
karşılaştırılması 164
Çizelge 4.4. KVK ve Gümrük Mevzuatı’nda ilişkili kişi kavramı 165
Çizelge 5.1. Avustralya PFA prosedürü . 190
Çizelge 5.2. PFA türlerine ait bazı ülke uygulamaları 192
Çizelge 5.1. Yatırım sermayesi yüksek olan endüstri kolları . 193
Çizelge 5.2. 1999 Yılına kadar tamamlanmış olan PFA’larda maddi ve
gayrimaddi varlıkların transferinde kullanılmış olan transfer
fiyatlandırması yöntemleri. 197
Çizelge 5.3. ABD’deki PFA’ların 2007 yılı verileri. 199
Çizelge 5.4. ABD’de 2020 yılı PFA alan tamamlama süreleri. 200
Çizelge 5.5. ABD’deki küçük işletmelerin 2007 yılı PFA verileri 200
Çizelge 5.6. ABD’de 1991-2021 yılları PFA yapan taraf bilgileri 200
Çizelge 5.7. 2020 PFA’ların Sektör Dağılımı. 201
Çizelge 5.8. Maddi ve gayri maddi varlıklar için kullanılan transfer
fiyatlandırması yöntemleri. 202
Çizelge 5.9. Hizmetler için kullanılan transfer fiyatlandırma yöntemleri 202
Çizelge 5.10. Bazı ülkelerde PFAlar . 205
14 Çizelgeler ve Şekiller Listesi
Çizelge 5.11. Üye ülkelerin MAP ve tahkim konusundaki en son durumları
(1 Ocak 2000’den itibaren).213
Çizelge 5.12. OECD’nin şeffaflık önerilerine uymayı kabul eden 35 bölge 218
Çizelge 5.13. OECD’nin 3 Kasım 2014’de yayımladığı belgeye göre vergi
cenneti kabul edilen bölgeler .218
Çizelge 5.14. AB tarafından vergi cenneti sayılan ülkeler 2018 .219
Çizelge 5.15. Türkiye- İngiliz Virgin Adaları transfer fiyatlandırması örneği 220
Çizelge 5.16. Transfer fiyatlandırmasında vergi otoriteleri en katı olan 10
ülke .229
Çizelge 5.17. Hindistan’daki transfer fiyatlandırması incelemelerinin durumu.235
Çizelge 5.18. 2006 yılı itibariyle Amadeus’ta bulunan şirketlerin ülkelere
göre sayısı.243
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 4.1. Karşılaştırılabilirliğin belirlenmesinde kullanılan fonksiyonel
analiz örneği .109
Şekil 4.2. Karşılaştırılabilir şirket inceleme süreci 133
Şekil 5.1. MAP sürecinin başlangıcı183
Şekil 5.2. Tek taraflı ve çift taraflı PFA şemaları.187
Şekil 5.3. Tahkim anlaşması süreci.212
Şekil 5.4. Hukuki niteliklerine göre uluslararası anlaşmalar 223
Şekil 5.5. Transfer fiyatlandırması sonuçlarının belirlenmesinde atılması
gereken adımlar232
%3185,00 TL179,45 TL
