Bilgisayarların ve bilgisayarları efektif kılan programların varlığı tıptan, eğitime, savunma sanayisinden sanata kadar birçok alanda yadsınamaz bir hal almış ve bilgisayar programcıları günümüz dünyasının dahi sanatçıları haline gelmiştir.
Bu sıra dışı eserleri anlamlandırmak, herkes için olduğu kadar hukukçular için de zordu. Özellikle bu çalışmaların eser olup olmadığı, nasıl korunacağı ve hatta korunmasının gerekip gerekmediği, hem hukukî hem de felsefî olarak çok tartışıldı. Tartışmalar devam ederken bilgisayar programlarının ekonomik değeri ve dünyaya yayılma hızı inanılmaz boyutlara ulaştı. Bu gelişmeleri takip eden Kıta Avrupası Hukuk Sisteminde, özellikle Avrupa Birliği'nin yeknesak mevzuat çalışmaları sonunda 14 Mayıs 1991 Tarihli Bilgisayar Programlarının Hukuken Korunmasına ilişkin Konsey Direktifi ile temel prensipler belirlendi. Ülkemizde de Direktif metniyle paralel düzenlemeler 1995 yılında FSEK'e eklenerek, bilgisayar programları ilim ve edebiyat eseri olarak koruma altına alındı.
Yaşamını devam ettirebilmek için değişmek zorunda olan bilgisayar programlarında, değişikliğin boyutu programın başlı başına yeni bir esere dönüşmesine sebep olabileceği gibi basit bir modifikasyon ya da düzeltme boyutunda da kalabilir.
Bu çalışmada; fikrî hukuka özgü kavramlar (bilgisayar programlarının eser niteliği, eser sahibinin yetkileri, vs. ) ve bu eser türüne özgü sorunlar ışığında, yapılan değişikliklerin fikrî hukuk kapsamında doğuracağı sonuçlar, ulusal mevzuatımız ve uluslararası mevzuat dikkate alınarak incelenmiştir.
 |
Bilgisayar Programlarının Korunmasına İlişkin Eser Koruması Dışında Farklı Seçeneklerin Değerlendirilmesi |
|
Bilgisayar Programlarının Eser Niteliği, Koruma Kapsamı ve Eser Sahipliği |
|
Bilgisayar Programlarının Hukuki Korunması Kapsamında Tersine Mühendislik Sorunu |
|
Yayma Yetkisinin Tükenme Prensibi Kapsamında Kısıtlanması ve Bilgisayar Programlarının İkinci El Devri Sorunu |
|
Bilgisayar Programlarında Yapılan Değişikliklerin Yasal Düzenlemeler Kapsamında Değerlendirilmesi |
|
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Sunuş 7
Önsöz 9
Kısaltmalar 15
GİRİŞ 17
Birinci Bölüm
ESER KAVRAMI VE ESER ÜZERİNDEKİ FİKRÎ HAKKIN HUKUKİ NİTELİĞİ
I. ESER KAVRAMI 19
A. Genel Olarak 19
B. Eser Kavramının Objektif Unsuru 21
1. Soyut Fikrin Dış Dünyada Algılanabilir Hale Gelmesi 22
2. Soyut Fikrin Kanunla Belirlenmiş Eser Türlerinden Biriyle İfade Edilmesi 24
C. Eser Kavramının Sübjektif Unsuru 26
II. ESER ÜZERİNDEKİ FİKRÎ HAKKIN HUKUKİ NİTELİĞİ 30
A. Genel Olarak Hak Kavramı 30
B. Fikrî Hakkın Tarihçesi 33
1. Fikrî Hakkın Dünyadaki Tarihsel Gelişimine Genel Bakış 34
2. Fikrî Hakkın Ülkemizdeki Tarihsel Gelişimine Genel Bakış 43
C. Eser Üzerinde Hak Sahipliğine İlişkin Terminolojideki Mülkiyet Sorunsalı 49
1. Mülkiyet Kavramı 49
2. Tarihsel Süreçte Mülkiyete İlişkin Başlıca Felsefi Yaklaşımlar 51
a. Mülkiyeti Emek Kavramına Dayandıran Görüş 52
b. Mülkiyeti Fayda İlkesine Dayandıran Görüş 53
c. Mülkiyetin İrade Kavramına Dayandıran Görüş 55
3. Mülkiyet Hakkının Nesnesi Eşya Kavramı ve Bu Kavramın Fikrî Ürünlerle İlişkisi 56
4. Terminolojik Olarak “Mülkiyet” Kavramının Fikrî Hukukta Kullanılmasına İlişkin Doktrindeki Görüşler 60
D. Eser Üzerindeki Hakkı Açıklayan Teoriler 64
1. Fikrî Mülkiyet Teorisi 64
2. Kişilik Hakları Teorisi 67
3. Düalist Teori 69
4. Monist Teori 71
5. Eser Sahipliği Teorisi 72
6. Türk Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku’na Hâkim Olan Görüş 73
E. Eser Üzerindeki Hakkın Hukuki İşlemlere Konu Olması ve Özellikle Bu Hakkın Devredilip Devredilemeyeceği Sorunu Bakımından FSEK’e Hâkim Teorinin Değerlendirilmesi 75
F. Hak Çeşitleri Bakımından Fikrî Hakkın Yeri ve Niteliği 79
İkinci Bölüm
BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ FİKRÎ HUKUK KAPSAMINDA
ESER OLARAK KORUNMASI
I. BİLGİSAYAR PROGRAMIYLA İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 83
A. Bilgisayar Programlarının Hayatımızdaki Yeri, Kavram olarak Yazılım ile Bilgisayar Programı Arasındaki İlişki ve Yazılımların Fikrî Hukuk Koruması Kapsamında Olup Olmadığı Sorunu 83
B. Temel Kavramlar 87
1. Bilgisayar Donanımı (Hardware) 87
2. Algoritma 87
3. Akış Şeması (Program Akışı) 89
4. Program Kodu, Makine Kodu, Kaynak Kodu ve Nesne Kodu 90
5. Arayüz (Interface) 91
6. İşlemci 93
7. İşletim Sistemi 93
8. Araişlerlik (Interoperability) 93
9. Program Betimlemesi (Program Deion) 93
10. Refakat Malzemeleri 94
C. Bilgisayar Programlarının Oluşum Aşamaları 94
D. Bilgisayar Programlarının Türleri 95
1. İşlevleri Açısından 95
a. Sistem Programları 95
b. Uygulama Programları 96
c. Çeviri Programları 96
d. Mikroprogramlar 96
2. Piyasaya Sunuluş Şekilleri Açısından 97
a. Standart Paket Programlar 97
b. Sipariş Üzerine Hazırlanan Özel Programlar 97
E. Programlama Dilleri 97
II. BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ KORUNMASINA İLİŞKİN ESER KORUMASI DIŞINDA FARKLI SEÇENEKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 99
A. Patent Koruması 100
B. Haksız Rekabet Hükümleri Kapsamında Koruma 102
C. Sözleşme Yoluyla Koruma 104
III. Bilgisayar Programlarının Fikrî Hukukta Korunmasının Uluslararası ve Ulusal Hukukta Tarihsel Gelişimi 104
IV. BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ ESER NİTELİĞİ, KORUMA KAPSAMI VE ESER SAHİPLİĞİ 107
A. Bilgisayar Programlarının Eser Niteliği 108
B. Koruma Kapsamı 109
1. Hazırlık Tasarımları 111
2. Akış Şeması 112
C. Koruma Kapsamı Dışında Kalan Hususlar 112
D. Yazılımlara Özgü Bazı Unsurların Koruma Kapsamında Olup Olmadığı Sorunu 113
E. Bilgisayar Programlarının Hukuki Korunması Kapsamında Tersine Mühendislik 114
F. Bilgisayar Programlarında Eser Sahipliği ve Hak Sahipliği 117
1. Bilgisayar Programının Birden Fazla Kişi Tarafından Meydana Getirilmesi Halinde Eser Sahipliği 121
2. İşverenin ve Tüzel Kişilerin Hak Sahipliği 123
G. Bilgisayar Programlarıyla İlgili Olarak Eser Sahibinin Hakkı 125
1. Manevi Yetkiler 126
a. Kamuya Sunma Yetkisi 127
b. Eser Sahibi Olarak Tanıtılma/Adını Belirtmekten Kaçınma Yetkisi 128
c. Değişiklik Yapılmasını Önleme Yetkisi 129
2. Malî Yetkiler 129
a. İşleme Yetkisi 130
b. Çoğaltma Yetkisi 132
c. Yayma Yetkisi 136
i. Genel Olarak 136
ii. Yayma Yetkisinin Tükenme Prensibi Kapsamında Kısıtlanması ve Bilgisayar Programlarının İkinci El Devri Sorunu 137
d. Temsil Yetkisi 142
e. İşaret Ses ve/veya Görüntü Nakline Yarayan Araçlarla Umuma İletim Yetkisi 142
Üçüncü Bölüm
BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER VE
FSEK’DE BU HUSUSTAKİ DÜZENLEMELERİN İNCELENMESİ
I. BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDAKİ DEĞİŞİKLİKLERİN TEKNİK OLARAK İNCELENMESİ 143
A. Genel Olarak 143
B. Bilgisayar Programlarındaki Değişiklik Düşüncesinin Kaynağı 144
C. Bilgisayar Programlarındaki Değişikliklerin Teknik Olarak Değerlendirilmesi 145
II. BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİN YASAL DÜZENLEMELER KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ 151
A. Bilgisayar Programlarındaki Değişikliklerin Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndaki Hükümlerle İlişkilendirilmesi 151
1. İşlenme Eser Kapsamında FSEK md. 6/10’daki Düzenlemenin Değerlendirilmesi 152
a. İşlenme Eser ve Unsurları 152
b. İşlenmiş Bilgisayar Programlarının Hukuki Olarak Korunması 154
2. FSEK md. 38’e göre Şahsen Kullanma Kapsamında Yapılan Değişiklikler 156
B. Bilgisayar Programlarındaki Değişikliklerin Eser Sahipliği Hususundaki Etkileri 157
Sonuç 161
Kaynakça 165
Kavramlar Dizini 173
|
