Tüketici İşlemlerinde Sorumsuzluk Kayıtları
Nesibe Nur KIZILKAN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ. 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR . 13
GİRİŞ . 15
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜKETİCİ İŞLEMİ VE SORUMSUZLUK KAYITLARI KAVRAMI
TÜKETİCİ İŞLEMİ KAVRAMI 17
Genel Olarak 17
Tüketici İşleminin Unsurları. 18
2.1. Hukuki İşlemin Bir Tarafının Tüketici Olması 18
2.1.1. Genel Olarak 18
2.1.2. Gerçek Kişiler Bakımından 20
2.1.3. Tüzel Kişiler Bakımından 22
2.2. Tüketici İşleminin Diğer Tarafının Ticari veya Mesleki Amaçla
Hareket Etmesi . 29
2.3. Tüketici İşleminin Konusu Olarak Tüketici ve Diğer Taraf
Arasındaki Her Türlü Sözleşme ve Hukuki İşlem . 29
SORUMSUZLUK KAYITLARI KAVRAMI. 30
Genel Olarak 30
Tek Tarafın Beyanına Dayanan Sorumsuzluk Kayıtları 31
İki Tarafın Beyanını İçeren Sorumsuzluk Kayıtları: Sorumsuzluk
Anlaşması 33
3.1. Genel Olarak . 33
3.2. Sorumsuzluk Anlaşmasının Genel Özellikleri 35
3.2.1. Sözleşme Niteliği Taşıması . 35
3.2.1.1. Genel Olarak . 35
3.2.1.2. Sorumsuzluk Anlaşmasının Zımni İrade Beyanıyla
Kurulması ve Özel Olarak Susma Hali . 37
3.2.2. Tasarruf İşlemi Olması 39
3.2.3. Şekle Tabi Olmaması 41
3.2.4. Zararın Doğumundan Önce Yapılması 44
3.2.5. Borçlunun Sorumluluğunu Sınırlandırması 45
3.3. Sorumsuzluk Anlaşmalarının Benzer Hukuki Müesseselerden Farkı 45
3.3.1. Genel Olarak 45
3.3.2. İbra ve Sulh Anlaşmasından Farkı 46
10 İçindekiler
3.4. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmede Yer Alan Sorumsuzluk Kayıtları 47
3.5. Sorumsuzluk Kayıtlarının Üçüncü Kişilere Etkisi 48
Uygulamada Sıkça Rastlanan Sorumsuzluk Kayıtları 50
4.1. Taşıyıcıların Vermiş Olduğu Biletlerdeki Sorumsuzluk Kayıtları 50
4.2. Saklayanın Vermiş Olduğu Makbuzdaki Sorumsuzluk Kayıtları. 51
4.3. Sözlü Yapılan Anlaşmadan Sonra Gönderilen Teyit Mektubunda
Yer Alan Sorumsuzluk Kayıtları 52
4.4. Danışma ve Bilgi Verme Bürolarının Verdiği Bilgilerde Yer Alan
Sorumsuzluk Kayıtları ile İnternet, Gazete ve Dergilerde Yer Alan
Sorumsuzluk Kayıtları 54
4.5. İlanen Sorumsuzluk Kayıtları . 56
4.6. Özel Olarak Saklama Sözleşmesinde İlanen Sorumsuzluk Kayıtları. 58
İKİNCİ BÖLÜM
SORUMSUZLUK ANLAŞMALARININ TÜRLERİ, SINIRLARI, DÜZENLENİŞİ
VE STANDART SÖZLEŞMELERDE YER ALAN SORUMSUZLUK KAYITLARI
SORUMSUZLUK ANLAŞMALARININ TÜRLERİ.61
Genel Olarak 61
Sorumluluğu Sınırlandırmanın Kapsamına Göre Sorumsuzluk
Anlaşmaları 61
2.1. Sorumluluğu Tamamen Kaldıran Sorumsuzluk Anlaşmaları 61
2.2. Sorumluluğu Sınırlandıran Sorumsuzluk Anlaşmaları 62
Sorumluluğun Kaynağına Göre Sorumsuzluk Anlaşmaları. 64
3.1. Sözleşme Dışı Sorumluluğu Sınırlandıran Sorumsuzluk Anlaşmaları. 64
3.2. Sözleşme Sorumluluğunu Sınırlandıran Sorumsuzluk Anlaşmaları . 66
3.3. Sözleşme Dışı Sorumluluk (Haksız Fiil Sorumluluğu) ile Sözleşme
Sorumluluğunun Yarışması Halinde Sorumsuzluk Anlaşmalarının
Durumu . 67
SORUMSUZLUK ANLAŞMALARININ SINIRLARI 68
Sorumsuzluk Anlaşmalarının Sözleşmelerin Genel Geçerlilik Şartlarına
Göre Sınırları 68
Sorumsuzluk Anlaşmalarının TBK m. 115 – 116 Çerçevesinde Sınırları . 72
2.1. Borçlunun Kendi Davranışından Doğan Sorumluluğuna İlişkin
Sorumsuzluk Anlaşmaları 72
2.1.1. Genel Olarak . 72
2.1.2. Hizmet Sözleşmesinden Kaynaklanan Borçlar Bakımından
Sorumsuzluk Anlaşmaları . 76
2.1.3. Kanun ya da Yetkili Makamın İzniyle Yürütülebilen
Uzmanlığı Gerektiren Bir Hizmet, Meslek veya Sanata İlişkin
Sorumsuzluk Anlaşmaları . 79
İçindekiler 11
2.2. Borçlunun Yardımcı Kişilerin Fiillerinden Doğan Sorumluluğuna
İlişkin Sorumsuzluk Anlaşmaları 82
2.2.1. Genel Olarak 82
2.2.2. Hizmet Sözleşmesinden Kaynaklanan Borçlar Bakımından
Sorumsuzluk Anlaşmaları . 85
2.2.3. Kanun veya Yetkili Makamın İzniyle Yürütülebilen
Uzmanlığı Gerektiren Bir Hizmet, Meslek veya Sanata İlişkin
Sorumsuzluk Anlaşmaları . 86
III. SORUMSUZLUK ANLAŞMALARINA İLİŞKİN ÖZEL DÜZENLEMELER 88
Genel Olarak 88
Zapttan Doğan Sorumluluğa İlişkin Sorumsuzluk Anlaşmaları 88
Ayıptan Doğan Sorumluluğa İlişkin Sorumsuzluk Anlaşmaları 89
Kira Sözleşmelerine İlişkin Sorumsuzluk Anlaşmaları 91
KTK’den Doğan Sorumluluğa İlişkin Sorumsuzluk Anlaşmaları 92
Hatır İçin Taşımada Sorumsuzluk Anlaşmaları 93
Paket Tur Sözleşmelerine İlişkin Sorumsuzluk Anlaşmaları. 94
STANDART SÖZLEŞMELERDE YER ALAN SORUMSUZLUK KAYITLARI 96
Genel Olarak 96
Adi İşlerde Sorumsuzluk Kayıtları 97
2.1. Genel Olarak . 97
2.2. Genel İşlem Şartlarında Sorumsuzluk Kayıtları . 98
2.2.1. Genel Olarak 98
2.2.2. Genel İşlem Şartlarının Unsurları . 103
2.2.2.1. Önceden Tek Yanlı Olarak Belirlenmesi 103
2.2.2.2. Çok Sayıda Sözleşme İçin Önceden Hazırlanan
Genel ve Soyut Nitelikte Olması . 104
2.2.2.3. Müzakere Edilmemesi 105
2.2.3. Genel İşlem Şartı Niteliğindeki Sorumsuzluk Kayıtlarının
Yargısal Denetimi . 107
2.2.3.1. Genel İşlem Şartı Niteliğindeki Sorumsuzluk
Kayıtlarının Yürürlük Denetimi . 108
2.2.3.2. Genel İşlem Şartı Niteliğindeki Sorumsuzluk
Kayıtlarının Yorum Denetimi 114
2.2.3.3. Genel İşlem Şartı Niteliğindeki Sorumsuzluk
Kayıtlarının İçerik Denetimi 117
Ticari İşlerde Sorumsuzluk Kayıtları. 124
Tüketici İşlemlerinde Sorumsuzluk Kayıtları 127
12 İçindekiler
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜKETİCİ İŞLEMLERİNDE YER ALAN SORUMSUZLUK KAYITLARININ
HÜKÜM VE SONUÇLARI
TÜKETİCİ İŞLEMİ NİTELİĞİNDEKİ BİREYSEL SÖZLEŞMELERDE YER ALAN
SORUMSUZLUK KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ129
Genel Olarak 129
Tüketici İşlemi Niteliğindeki Bireysel Sözleşmelerde Yer Alan
Sorumsuzluk Kayıtlarının Hükümsüzlüğü Halinde Sözleşme Boşluğunun
Doldurulması . 131
TÜKETİCİ İŞLEMİ NİTELİĞİNDEKİ STANDART SÖZLEŞMELERDE YER ALAN
SORUMSUZLUK KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ134
Genel Olarak 134
Haksız Şart Kavramına İlişkin Genel Bilgiler . 135
Haksız Şartın Unsurları. 140
3.1. Genel Olarak 140
3.2. Sözleşme Hükümlerinin Tüketici ile Müzakere Edilmemesi 141
3.3. Sözleşme Hükümlerinin Dürüstlük Kuralına Aykırı Olacak Şekilde
Tüketici Aleyhine Dengesizlik Oluşturması 144
Haksız Şartların Denetimi. 145
4.1. Genel Olarak 145
4.2. Haksız Şartların İdari Denetimi 146
4.3. Haksız Şartların Yargısal Denetimi. 148
4.3.1. Genel Olarak . 148
4.3.2. Haksız Şart Teşkil Eden Sorumsuzluk Kayıtlarının Yürürlük
Denetimi . 149
4.3.3. Haksız Şart Teşkil Eden Sorumsuzluk Kayıtlarının Yorum
Denetimi . 153
4.3.4. Haksız Şart Teşkil Eden Sorumsuzluk Kayıtlarının İçerik
Denetimi . 157
Haksız Şart Teşkil Eden Sorumsuzluk Kayıtlarının Hukuki Sonuçları 166
5.1. Kısmi Hükümsüzlük . 166
5.1.1. Genel Olarak . 166
5.1.2. Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında
Yönetmelik’te Sayılan Haksız Şart Örnekleri Bakımından . 171
5.2. Haksız Şart Teşkil Eden Sorumsuzluk Kayıtlarının Kısmi
Hükümsüzlüğü Halinde Sözleşme Boşluğunun Doldurulması 176
III. ÖZEL OLARAK TÜKETİCİ İŞLEMLERİNDE AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUĞA
İLİŞKİN SORUMSUZLUK KAYITLARININ GEÇERLİLİĞİ 179
SONUÇ.181
KAYNAKÇA.187
