Turizm Hukuku
TURİZM HUKUKU
Necip BOZ, Ulvi HOCAOĞLU
- Turizm Sektöründe Uygulanan Mevzuat
- Turizm Türlerine Göre Belge Alım İşlemleri
- Acenta, Otel, Müşteri İlişkilerinde Örnek Olaylar
- Ulusal Ve Uluslararası Turizm Kuruluşları
- Ulusal Ve Uluslararası Tüketici Hakları
- Turizmde Teşvik Uygulamaları
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
TURİZM VE HUKUK
I. TURİZM 21
A. Turist ve Turizm Kavramı 21
B. Dünyada Turizm 25
C. Ülkemizde Turizm 25
1. Planlı Dönem Öncesi 25
2. Planlı Dönem Sonrası 27
II. HUKUK 28
A. Turizm Hukukunun Oluşması 30
B. Turizm Hukukunun Kaynakları 31
1. Anayasa 31
2. Kanunlar 32
3. Kanun Hükmünde Kararnameler 33
4. Tüzükler 33
5. Yönetmelikler 33
6. Bakanlar Kurulu Kararları 34
7. Genelgeler ve Tebliğler 34
8. Makam Onayları 35
İkinci Bölüm
TURİZM HUKUKUNU OLUŞTURAN DÜZENLEMELER
I. TURİZMİ DOĞRUDAN İLGİLENDİREN HUKUKİ DÜZENLEMELER 37
A. Kültür ve Turizm Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun 37
B. Turizmi Teşvik Kanunu 38
1. Turizm Teşvik Kanununu Gerektiren Hususlar 38
2. Turizm Belgesi 40
3. Arazilerin Turizm Amaçlı Temin Edilmesi, Korunması ve Kullanılması 41
4. Teşvikler 46
5. Deniz Turizmi Tesisleri Yatırım ve İşletmeciliği 47
6. Denetimler ve Cezalar 47
a. Denetleme Yetkisi 47
b. Cezalar 47
ba. Uyarma Cezası 48
bb. Para Cezaları 48
bc. Turizm Yatırımı veya Turizm İşletmesi Belgesinin İptali 49
bd. Diğer Cezalar 50
7. Kanun Uyarınca Uygulamaya Konulan Yönetmelikler 50
C. Seyahat Acenteleri ve Seyahat Acenteleri Birliği Kanunu - Seyahat Acenteleri Yönetmeliği - Seyahat Acenteleri Birliği Yönetmeliği 51
1. Seyahat Acenteleri 54
a. Seyahat Acentelerinin Çalışma Konuları 55
b. Seyahat Acentelerinin Diğer Çalışma Konuları 55
c. Belge İşlemleri 56
ca. Şube Açma 57
cb. Personel Nitelikleri 57
cc. Kuruluş Teminatı 58
d. Seyahat Acentelerinin Belgelendirilmesinde Uyulması Gereken Kurallar 60
da. Belge İçin Başvuru 60
db. İnceleme, Denetleme, Değerlendirme ve Belgelendirme 61
dc. Seyahat Acentası Işyerinin Nitelikleri 61
dd. Bilgilendirme 62
de. İtiraz ve Denetim 62
df. Belgelendirme 62
dg. Acenta Unvanı, Ticaret Unvanı, Adres, Grup, Statü, Ortaklık veya Yönetim Kurulu Değişikliği ve Şirket Birleşmesi 62
e. Acentelerin Yükümlülükleri 66
f. Seyahat Acenteliği Hizmet Nitelikleri 72
g. Denetim ve Gözetim 73
ga. Denetim 73
gb. İdarî Para Cezaları 74
gc. Belge İptali 75
h. Enformasyon Memurluğu Sınavları 76
2. Seyahat Acenteleri Birliği 77
a. Birliğin Görevleri 77
b. Birliğin Organları 78
c. Birliğin Gelirleri 80
D. Yat Turizmi Yönetmeliği 81
1. Yatçılıkla İlgili Yasal Düzenleme 82
a. Deniz Turizmi Araçları Yatırım ve İşletmeciliği 83
b. Türk Karasuları ve Limanları Arasında Seyir Esasları 83
c. Deniz Turizmi Araçlarının Türkiye'de Kalış Süresi ve Kabotaj Hakları 84
2. Yönetmelikte Yat Turizmi 84
a. Yat Limanı İşletmeciliği 85
b. Yat İşletmeciliği 87
E. Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik 92
1. Turizm Belgesi 93
2. Belgelendirme işlemleri 93
a. Turizm Yatırımı Belgesi Talebi 93
b. Turizm İşletmesi Belgesi Talebi 94
c. Doğrudan Turizm İşletmesi Belgesi Talebi 94
3. Turizm Belgesi Başvurularının Değerlendirilmesi 94
4. Belge Devri Talepleri 95
5. Sınıflandırma Çalışmaları 95
6. Turizm Tesislerinin Genel Nitelikleri 96
a. Yerleşme Özellikleri ile Mahallerin Düzenlenmesi 96
b. Güzellik ve Estetik Amaçlı Düzenlemeler 97
c. Personelin Nitelikleri 97
d. Tanıtım, Bilgilendirme ve Fiyat Tarifeleri 97
e. Sağlık, Temizlik ve Çevre Korunmasına Yönelik Önlemler 98
7. Asli Konaklama Tesislerinin Genel Nitelikleri 98
a. Konaklama Tesislerinde Yatak Odaları 98
b. Personel ve Mahalleri 99
c. Bedensel Özürlüler İçin Düzenlemeler 99
d. Asansör Düzenlemesi 100
e. Kış Sporları Yapılan Tesislerde Gerekli Düzenlemeler 100
8. Özel Hükümler 100
9. Turizm Yatırımı Belgesinin Süresi ve Yatırımın İzlenmesi 101
10. Turizm Belgesinin İptali 101
11. Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair 2005/1 No’lu Tebliğ 101
F. Turizmi Teşvik Kanununun Cezai Hükümlerinin Uygulanması Hakkında Yönetmelik 116
G. Profesyonel Turist Rehberliği Yönetmeliği 118
1. Rehber Olma Koşulları 119
2. Disiplin Suçları ve Cezaları 123
3. Rehberlerin Sorumlulukları 126
H. Turizm Yatırım İşletme ve Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Yönetmelik 126
1. Denetim Elemanları 127
a. Denetim Elemanlarının Görev ve Yetkileri 128
2. Denetimin Kapsamı 128
a. Yatırım Dönemi Denetimleri 128
b. İşletme Dönemi Denetimleri 129
c. Şikâyet ve Denetim Defterleri 129
d. Raporlar 130
I. Kamu Arazisinin Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmelik 130
1. Taşınmaz Malların Bakanlığın Tasarrufuna Alınması 130
2. Taşınmazların Tahsis İlanı ve Taleplerin Değerlendirilmesi 132
a. Taleplerin Değerlendirilmesi 134
3. Tahsis İşlemleri 137
4. Denetim ve Hakların Sona Ermesi 144
J. Belgeli Turizm İşletmelerinde Yabancı Personel ve Sanatkarların Çalıştırılması Hakkında Yönetmelik 146
1. Yabancı Personel ve Sanatkarların Çalıştırılması 147
2. Yabancı Personel Sayısı 147
3. Yabancı Sanatkar Çalıştırabilecek İşletmeler 147
a. Başvuru Usulü 147
b. Bakanlıkça Yapılacak İşlemler 148
K. Turizm İşletmelerinin Bakanlıkla, Birbirleriyle ve Müşterileriyle İlişkileri Hakkında Yönetmelik 148
1. Turizm İşletmelerinde Sözleşme Oluşumu 148
a. Borç Kavramı 148
b. Sözleşme ve Sözleşmenin Oluşumu 149
2. Yönetmeliğin Kapsamı 153
a. Otel Sözleşmeleri ve Türleri 153
b. Otel Sözleşmeleri ile İlgili Kurallar 154
c. Otelci ve Acentenin Karşılıklı Yükümlülükleri 156
d. Otel Sözleşmeleri ile İlgili Özel Kurallar 157
e. Grup Müşterilerle İlgili Otel Sözleşmeleri 158
f. Belirli Bir Sürenin Üzerindeki Rezervasyonlar İçin Yapılacak Sözleşmeler 159
g. Otel Müşteri İlişkileri 160
L. Turizm Amaçlı Sportif Faaliyet Yönetmeliği 162
II. TURİZMİ DOLAYLI İLGİLENDİREN HUKUKİ DÜZENLEMELER 168
A. Kimlik Bildirme Kanunu 168
B. Milli Parklar Kanunu 169
C. Çevre Kanunu 171
D. Kıyı Kanunu 173
1. Kıyı, Kıyı Kenar Çizgisi, Sahil Şeridi, Planlama ve Yapılanma Kıyının Korunması, Yapı Yasağı ve Kıyıda Yapılacak Yapılarla İlgili Düzenlemeler 174
2. Doldurma ve Kurutma Yoluyla Arazi Kazanma ve Bu Araziler Üzerinde Yapılabilecek Yapılar 175
3. Sahil Şeridinde Yapılabilecek Yapılar 175
4. Kıyı Kenar Çizgisinin Tespiti 176
5. Kıyı ve Sahil Şeridinde Planlar 176
6. Kıyıda ve Doldurma ve Kurutma Yoluyla Kazanılan Araziler Üzerinde Yapılanmalara İzin Verilmesi 176
7. Tapuya Şerh Verilmesi 176
E. Orman Kanunu 176
F. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik 177
1. İşyerlerinde Aranacak Genel Şartlar 178
2. İşyeri Açılması 180
3. Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerleri 180
a. İçkili Yer Bölgesi 180
4. Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerlerinin Açılması 181
a. Açılış ve Kapanış Saatleri 182
b. Mesafe Ölçümü 183
c. Kolluk Denetimi 183
d. Canlı Müzik Yayını 184
5. Geçici Süreyle Faaliyetten Men ve İdarî Para Cezası 184
a. Faaliyetten Men Kararının Uygulanması 184
b. Süresinden Önce Açılma 185
c. İşletme İzninin İptali 185
d. Kimlik Bildirme 185
e. Korunması Gerekenler ve Yasaklar 186
6. İşyerlerinde Aranacak Asgarî Ortak Şartlar 186
a. Lokanta, Ayakta Yemek Yenilen Yerler, Kafeterya, Yemeği Pakette Satan Yerler ve Benzeri İşyerleri 187
b. Otel ve Pansiyonlar 188
Üçüncü Bölüm
TURİZM TÜRLERİNE GÖRE YAPILAN DÜZENLEMELER
I. TURİZM TESİSLERİNİN BELGELENDİRİLMESİNE VE NİTELİKLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK KAPSAMINDAKİ TÜRLER 191
A. Konaklama Tesisleri 191
1. Oteller 191
a. Bir Yıldızlı Oteller 191
b. İki Yıldızlı Oteller 192
c. Üç Yıldızlı Oteller 192
d. Dört Yıldızlı Oteller 193
e. Beş Yıldızlı Oteller 194
2. Moteller 195
3. Tatil Köyleri 196
4. Pansiyonlar 198
5. Kampingler 199
6. Apart Oteller 200
7. Hosteller 201
B. Yeme-İçme ve Eğlence Tesisleri 201
1. Lokantalar 201
2. Kafeteryalar 203
3. Eğlence Yerleri 203
C. Sağlık ve Spor Tesisleri 204
1. Termal Tesisler 204
a. Termal Konaklama Tesisleri 205
b. Termal Kür Tesisleri 205
2. Sağlıklı Yaşam Tesisleri 205
3. Yüzme Havuzları 206
4. Spor Tesisleri 207
5. Golf Tesisleri 207
D. Kongre ve Sergi Merkezleri 208
E. Rekreasyon Tesisleri 209
1. Eğlence Merkezleri 209
2. Temalı Parklar 210
3. Günübirlik Tesisleri 211
4. Kış Sporları ve Kayak Merkezleri Mekanik Tesisleri 212
F. Kırsal Turizm Tesisleri 212
1. Çiftlik Evi-Köy Evi 212
2. Yayla Evi 213
3. Dağ Evi 213
G. Özel Tesisler 214
1. Özel Tesisler 214
2. Butik Oteller 214
I. Bileşik Tesisler 215
1. Turizm Kentleri 215
2. Turizm Kompleksleri 215
3. Tatil Merkezleri 216
4. Zincir Tesisler 218
5. Personel Eğitimi Tesisleri 219
J. Diğer Tesisler 220
1. Mola Noktaları 220
2. Yüzer Tesisler 220
a. Kendiliğinden Yüzer Tesisler 220
b. Gemi Niteliğinde Olmayan Yüzer Tesisler 221
3. Tatil Siteleri ve Villaları 221
II. TURİZM TESİSLERİNİN BELGELENDİRİLMESİNE VE NİTELİKLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK KAPSAMI DIŞINDAKİ TÜRLER 223
A. Yat Turizmi (Deniz Turizmi Tesisleri Yatırım ve İşletmeciliği) 223
1. Yat Limanları 224
a. Yat Çekek Yeri 225
b. Yat Yanaşma Yerleri 226
c. Tali Yat Limanları 226
d. Ana Yat Limanı 226
2. Belgelendirilecek Yatların Nitelikleri 228
3. Belgelendirme İşlemleri 230
a. Yat İşletmeciliğinin Belgelendirilmesi 230
b. Yat Limanlarının Belgelendirilmesi 233
B. Yüzer Otel, Yüzer Lokanta veya Benzeri Tesislerin İşletilmesi 234
C. Hac Organizasyonu 235
1. Seyahat Acentelerinin Hac ve Umre Seferi düzenlemelerine Dair Esasları Belirleyen Yönetmelik 236
a. Acentelerin Niteliklerinin Tespiti 236
b. Bakanlıklararası Hac ve Umre Kurulu 236
c. Diyanet İşleri Başkanlığı 237
d. Hac ve Umre Komisyonu 238
e. Acentelerin Görevleri 238
f. Denetim 240
g. Ücret İadesi 240
D. Av Turizmi 240
E. Devre Mülk ve Devre Tatil 245
1. Devre Tatil Sistemi 246
a. Devre Tatil Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 248
2. Devre Mülk 250
Dördüncü Bölüm
TURİZM SEKTÖRÜNÜ İLGİLENDİREN KURULUŞLAR
I. ULUSLARARASI KURULUŞLAR 253
A. Dünya Turizm Örgütü (WTO) 253
1. Uluslararası Turizm Pazarı 255
2. Doğal ve Kültürel Mirasın Turizm Vasıtasıyla Korunması 257
3. Turizm ve Enformasyon Teknolojisi 258
B. Uluslararası Turizm Birliği (AIT) 260
C. Uluslararası Skal Klüpleri (SCAL) 260
D. Uluslararası Havayolu Taşımacılığı Örgütü (IATA) 260
E. Seyahat Acenteleri Birlikleri Evrensel Federasyonu (UFTAA) 263
F. Dünya Seyahat Acenteleri Birliği (WATA) 264
G. Uluslararası Otel ve Restoran Örgütü (IH-RA) 264
H. Ekonomik İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD) 264
I. Uluslararası Kongreler ve Toplantılar Birliği (ICCA) 265
II. ULUSAL KURULUŞLAR 265
A. Kültür ve Turizm Bakanlığı 265
B. Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TÜRSAB) 269
C. Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) 271
D. TUREB Profesyonel Turist Rehberleri Birliği 273
E. Kalkınma Bankası 274
F. Hazine Müsteşarlığı 275
Beşinci Bölüm
TÜKETİCİ HAKLARI
I. ULUSLARARASI KURALLAR 280
A. Uluslararası Otel ve Restoran Birliği ve Seyahat Acenteleri Birlikleri Evrensel Federasyonu Tüzüğü (Ihra/Uftaa) 280
EKLER 290
Ek 1: Tanımlar 290
Ek 2: Bireysel Müşteriler ve Gruplara İlişkin İptal Tablosu Grup- Seyahat Acentası Tarafından İptal: Madde 17b 292
Ek 3: Bireysel ve Grup Müşterilerle İlgili Sözleşmeler İçin Check-List 293
Ek 4: İhra-Uftaa Tahkim Kuralları 294
Ek 5: Bireysel Müşteriler İçin Otel Sözleşmesi (Bk. Md. 15) 298
B. Uluslararası Otelcilik Kuralları 306
C. Avrupa Birliği Kararları 307
1. Avrupa Birliği Paket Seyahat, Paket Tatil ve Paket Tur Yönetmeliği 308
2. Avrupa Birliğinin Yangın Güvenliğine İlişkin Tavsiye Kararı 313
II. ULUSAL KURALLAR 317
A. Turizmi Teşvik Kanununda Tüketicinin Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 317
B. Seyahat Acenteleri ve Seyahat Acenteleri Birliği Kanunu ile Seyahat Acentaları Yönetmeliğinde Tüketicinin Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 318
C. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 323
1. Yasaklanan Karar, Eylemler ve Muafiyetler 323
2. Rekabetin Bozulma Şartları 325
3. Tazminat Hakkı 326
4. Zararın Tazmini 326
5. İspat Yükü 326
D. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun 326
1. Ayıplı Mal ve Hizmet 327
a. Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelik 329
2. Satıştan Kaçınma 331
3. Taksitli Satışlar 331
4. Devre tatil Sözleşmeleri 332
a. Devre Tatil Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 332
5. Paket Tur 332
a. Paket Tur Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 333
6. Kampanyalı Satışlar 336
a. Kampanyalı Satışlara İlişkin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 336
7. Kapıdan Satışlar 339
8. Mesafeli Sözleşmeler 340
a. Mesafeli Sözleşmeler Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 341
9. Tüketici Kredisi 344
10. Kredi Kartları 345
11. Süreli Yayınlar 346
12. Abonelik Sözleşmeleri 346
13. Fiyat Etiketi 347
14. Garanti Belgesi 347
15. Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu 348
16. Satış Sonrası Hizmetler 348
17. Ticari Reklamlar ve İlanlar 348
18. Reklam Kurulu 349
19. Zararlı ve Tehlikeli Mal ve Hizmetler 349
20. Kalite Denetimi 349
21. Tüketicinin Eğitilmesi 350
22. Tüketici Konseyi 350
23. Tüketici Sorunları Hakem Heyeti 350
24. Tüketici Mahkemeleri 350
25. Üretimin, Satışın Durdurulması ve Malın Toplatılması 360
26. Olduklarından Farklı Görünen Mallar 360
E. Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelikte Tüketicinin Korunmasına İlişkin Önlemler 361
F. Yat Turizmi Yönetmeliğinde Tüketicinin Korunmasına Yönelik Düzenlemeler 362
G. Turizm İşletmelerinin Bakanlıkla Birbirleriyle ve Müşterileriyle İlişkileri Hakkında Yönetmelikte Tüketicinin Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 363
H. TÜRSAB Uygulamaları 385
1. Tüketici İlişkileri Departmanı 385
2. Tahkim Kurulu 386
a. Tahkim 386
b. TÜRSAB’da Tahkim 393
ba. Tahkim Kurulu Yönetmeliği 394
3. Turist Sigorta Poliçesi 406
Altıncı Bölüm
TURİZMDE TEŞVİK DÜZENLEMELERİ
I. TURİZMİ TEŞVİK KANUNU 408
A. Kamu Arazisi Tahsisi 408
B. Teşvik ve Koordinasyon Esasları 408
C. Turizm Kredileri 408
D. Orman Fonuna Katkının Taksitlendirilmesi 408
E. Elektrik, Havagazı ve Su Ücretleri 409
F. Haberleşme Kolaylıkları 409
G. Personel Çalıştırılması 409
H. Alkollü İçki Satışı ve Talih Oyunları 409
I. Resmi Tatil, Hafta Sonu ve Öğle Tatilleri 409
J. Devir Halinde Teşvik Hükümleri 409
K. Turizm Faaliyetlerinin Sona Ermesinde Teşvik Hükümlerinin Durumu 410
II. DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM KANUNU 410
III. 5084 SAYILI YATIRIMLARIN VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİ HAKKINDA KANUN 412
A. 5084 Sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Hakkında Kanun 412
1. Gelir Vergisi Stopajı Teşviki 413
2. Sigorta Primi İşveren Paylarında Teşvik 413
3. Bedelsiz Yatırım Yeri Tahsisi 413
4. Enerji Desteği Oranı ve Süresi 413
5. Uygulamadan Yararlanacak Mükellefler 413
6. Sağlanan Teşvik Tutarının Belirlenmesi 414
7. Enerji Desteği 415
B. Enerji Desteğinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (2008/1) 415
1. Yararlanma Şartları 415
2. Enerji Desteğinden Yararlanacak Tesisler 416
3. Fiilen ve Sürekli Olarak Çalışan İşçi Sayısı 416
4. Enerji Desteği Oranı 417
5. Enerji Desteği Uygulama Süresi 417
6. Desteğe Esas Harcamalar 417
7. Enerji Desteğinden Yararlanamayacak İşletmeler 418
8. Müeyyide 418
IV. TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. 418
A. Banka Kredileri 419
1. Döviz Kredileri 419
2. YTL Cinsi Krediler 420
B. Başvuru ve Ön Değerlendirme 421
1. Kredi Tahsis Edilecek Yatırımlarda Aranan Koşullar 421
2. Kredi Taleplerinin Değerlendirilmesi 421
3. İstihbarat Süreci 421
4. İstihbarat Çalışmasında Amaç 422
5. Proje Değerlendirme Süreci 422
6. Teknik Değerlendirme 422
7. Proje Yatırım Tutarının Hesaplanması 422
8. Ekonomik Değerlendirme 422
9. Mali Değerlendirme 423
V. HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI TEŞVİKLERİ 424
A. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar 424
1. Teşvik Belgesi 424
2. Gümrük Vergisi Muafiyeti 425
3. Katma Değer Vergisi İstinası 426
4. Faiz Desteği 426
5. Turizm Yatırımları 427
6. Bütçeden Yapılacak Ödemeler 427
7. Devir, Satış, İhraç, Kiralama 428
8. Yatırımın Nakli 429
9. Yatırımın Süresi ve Tamamlama Vizesi 429
10. Belge Zayii 430
11. Karar’a İlişkin Uygulama 430
12. Daha Önceki Kararlara İlişkin Uygulama 430
VI. TÜRKİYE HALK BANKASI 431
VII. TÜRKİYE İHRACAT KREDİ BANKASI A.Ş. (TÜRK EXİMBANK) KREDİLERİ 432
A. Turizm Pazarlama Kredisi 433
B. Krediden Yararlanma Şartları 434
Kaynakça 437
Kavramlar Dizini 439
