Türk Hukukunda Vergilendirme Yetkisi

Dr. Gözde ERKİN

İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ . 5

İÇİNDEKİLER  7

KISALTMALAR . 15

TABLOLAR . 19

GİRİŞ . 21

BİRİNCİ BÖLÜM

VERGİLENDİRME YETKİSİ VE

VERGİLENDİRME YETKİSİNİN TARİHİ GELİŞİMİ

VERGİLENDİRME YETKİSİ.25

Vergi ve Vergilendirme Yetkisi Kavramları 25

Vergi 25

Vergilendirme Yetkisi 28

Vergilendirme Yetkisinin Temeli 29

Vergilendirme Yetkisinin Kapsamı. 31

Dar Anlamda Vergilendirme Yetkisi 32

Geniş Anlamda Vergilendirme Yetkisi. 33

Vergilendirme Yetkisinin Kullanım Şekilleri. 34

Vergilendirme Yetkisinin Demokrasi İle İlişkisi 35

VERGİLENDİRME YETKİSİNİN TARİHİ GELİŞİMİ.36

Genel Açıklama 36

Eski Medeniyetlerde Vergilendirmenin Ortaya Çıkışı 38

Eski Hint / Mısır / Babil / İran Medeniyetleri 38

Eski Yunan Medeniyeti 39

Roma Medeniyeti 40

Eski Çağ’da Roma 40

8 İçindekiler

Orta Çağ’da Roma. 43

Diğer Önemli Gelişmeler . 45

İngiltere’deki Gelişim 46

Büyük Özgürlük Fermanı (Magna Carta Libertatum) . 46

Haklar Dilekçesi (Petition of Rights) . 47

Haklar Demeci (Bill of Rights) . 48

Amerika Birleşik Devletlerindeki Gelişim 49

Bağımsızlık Savaşından Önce 49

Bağımsızlık Savaşından Sonra. 50

Virginia Haklar Bildirisi 51

Fransa’daki Gelişim . 52

Fransız Devrimden Önce. 52

Fransız Devriminden Sonra. 52

İtalya’daki Gelişim. 53

Danimarka’daki Gelişim 54

Almanya’daki Gelişim 54

Vergilendirme Sonucu Ortaya Çıkan İsyanlar 55

Avrupa’da Vergi İsyanları 55

Amerika’da Vergi İsyanları 59

III. TÜRK HUKUKUNDAKİ GELİŞİM 62

Genel Açıklama 62

Cumhuriyet Döneminden Önceki Gelişmeler 65

Meşrutiyet’e Kadar Olan Dönem 65

Mutlak Monarşi Dönemi 65

Sened-i İttifak (1808) 66

Tanzimat Fermanı (1839, Gülhane Hatt-ı Hümayunu) . 67

Islahat Fermanı (1856) 68

Meşrutiyet Dönemi (1876, Kanun-i Esasi) 69

İçindekiler 9

Osmanlı’da Vergi İsyanları 70

Birinci Meclis ve Cumhuriyet Dönemindeki Anayasal

Gelişmeler 76

1921 Anayasası (1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu). 76

1924 Anayasası (1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu). 77

1961 Anayasası . 78

1971 Anayasa Değişiklikleri Dönemi . 79

1982 Anayasası . 80

Temeli ve İşlevi . 84

Kullanımı. 89

Yeni Anayasa Çalışmaları Kapsamında Vergilendirme Yetkisi . 94

Genel Açıklama . 94

Anayasa’dan Beklentiler . 99

Vergi Ödevi Açısından. 100

Mali Yüküm Çeşitleri Açısından 102

Vergilendirme Yetkisinin Verilmemesi Gereken Kurumlar . 104

İKİNCİ BÖLÜM

VERGİLENDİRME YETKİSİNE EGEMEN OLAN İLKELER VE

VERGİLENDİRME YETKİSİNİN PAYLAŞIMI

VERGİLENDİRME YETKİSİNE EGEMEN OLAN İLKELER107

Genel Anayasal İlkeler . 107

Hukuk Devleti İlkesi. 107

Sosyal Devlet İlkesi 110

Ölçülülük İlkesi ve Unsurları 112

Elverişlilik 115

Gereklilik. 115

Orantılılık 116

Hukuki Güvenlik İlkesi . 117

10 İçindekiler

Verginin Belirliliği İlkesi. 118

Vergi Yasalarının Geriye Yürümezliği İlkesi. 120

Kıyas Yasağı İlkesi 123

Anayasanın 73. Maddesinden Kaynaklanan İlkeler. 124

Verginin Genelliği İlkesi. 125

Vergide Eşitlik İlkesi. 127

Mali Güce Göre Vergilendirme İlkesi 131

Vergi Yükünün Adaletli ve Dengeli Dağılımı İlkesi. 134

Verginin Kamu Giderlerinin Finansmanına Tahsisi İlkesi 136

Verginin Yasallığı İlkesi 137

Diğer Anayasal İlkeler 142

İktisat Doktrinleri ve İktisadi Nitelikli Vergilendirme İlkeleri. 144

İktisat Doktrinleri ve İlgili İlkeler . 144

Merkantilistler 144

Fizyokratlar . 145

Klasikler 146

(1) Adam Smith 147

(2) Adolph Wagner  148

(3) Fritz Neumark  149

İktisadi Nitelikli Vergilendirme İlkeleri 150

İktisadilik İlkesi 150

Esneklik İlkesi 151

Açıklık İlkesi 151

İstikrar İlkesi . 152

Verginin Tarafsızlığı İlkesi . 152

VERGİLENDİRME YETKİSİ VE İLGİLİ ORGANLAR 153

Genel Açıklama 153

Güçler Ayrılığı İlkesi . 155

İçindekiler 11

Yasama Organı. 158

Yasama Organının Vergilendirme Yetkisi 158

Yasama Organının Anayasal Temelleri 161

Bütçe Yasası 165

Avrupa Birliği Süreci 171

Yürütme Organı . 172

Yürütme Organının Vergilendirme Yetkisi 172

Yürütme Organının Anayasal Temelleri 178

Anayasa Madde 73/4 Hükmü. 178

Anayasa Madde 167/2 Hükmü. 182

Olağanüstü Durumlar 185

III. YEREL İDARELERİN VERGİLENDİRME YETKİSİ .189

Genel Açıklama 189

Yerel İdare Tanımı 189

Vergilendirme Yetkisinin Mali Özerklik İle İlişkisi 190

Mali Özerklik Kavramı . 190

Mali Özerklik ve Vergilendirme Yetkisi . 192

Mali Özerklik ve Ayrımları . 193

Geniş Mali Özerklik. 194

Sınırlı Mali Özerklik. 195

Merkezi Devlete Bağlılık . 196

Vergilendirme Yetkisini Kullanan Yerel İdareler 196

İl Özel İdaresi. 203

Belediye. 206

Köy 212

12 İçindekiler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

VERGİLENDİRME YETKİSİNİN

YASAL VE ULUSLARARASI SINIRLARI

VERGİLENDİRME YETKİSİNİN YASAL SINIRLARI 217

Verginin Sınırı 217

Vergilendirme Yetkisinin Sınırları 220

Vergilendirme Yetkisini Sınırlandırma Biçimleri 223

Anayasal İlkelerle Sınırlandırma 223

Devletin Yapısı ve Örgütleniş Biçimine Göre Sınırlandırma 225

Uluslararası Alanda Sınırlandırma. 225

Türk Hukukundaki Sınırlar . 226

Egemenlik ve Sınırları 226

Anayasal Sınırlar 228

Genel Anayasal İlkeler 228

Temel Hak ve Özgürlükler 233

(1) Genel Açıklama  233

(2) Mülkiyet Hakkı . 235

(3) Özel Hayatın Gizliliği. 243

(4) Konut Dokunulmazlığı 246

(5) Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti. 248

Vergilendirme Yetkisinin Yargısal Denetimi 251

Vergi Yargısı Kavramı 251

Vergi Yargısının Anayasal Temelleri 251

Vergilendirmede Yargısal Denetim . 252

Vergi Yasalarının Uygulanması 253

Yasaların Şahsiliği İlkesi. 253

Yasaların Mülkiliği İlkesi 254

Çeşitli Anayasalardaki Sınırlandırmalar . 255

İçindekiler 13

VERGİLENDİRME YETKİSİNİN ULUSLARARASI SINIRLARI 260

Genel Açıklama 260

Vergilendirme Yetkisinin Yasalarla Tek Yanlı Olarak

Sınırlandırılması . 264

Vergilendirme Yetkisinin Uluslararası Anlaşmalarla

Sınırlandırılması . 271

Vergilendirme Yetkisinin Uluslararası Ekonomik

Bütünleşmelere Katılma Yolu İle Sınırlandırılması. 277

Ortak Pazarda 278

Gümrük Birliğinde . 278

Serbest Ticaret Bölgesinde 279

Ekonomik ve Parasal Birlikte. 279

Uluslararası Kuruluşların Vergilendirmeye Etkileri 280

Uluslararası Para Fonu (IMF). 281

Dünya Bankası (DB). 283

Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) . 284

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD). 286

Avrupa Birliği (AB) . 288

Avrupa Birliği’nde Vergilendirme Yetkisi 288

Vergilendirme Yetkisinin Özellikleri 289

Avrupa Birliği’nde Yerel İdareler 291

(1) Yerel İdarelerin Özellikleri 291

(2) Yerel İdarelerin Vergilendirme Yetkisi . 292

Vergilendirme Yetkisindeki Sınırlar 293

SONUÇ  299

KAYNAKÇA  305